Младиќ - за едни херој, за други воен злосторник

Некогашниот командант на Армијата на Република Српска, Ратко Младиќ, на 11. јули во Сребреница пред камерите буквално ги најави злосторствата над цивилите во т.н. „сигурна зона“ на ОН. „Еве нѐ во српска Сребреница. Во пресрет на уште еден голем српски празник, на српскиот народ му го подаруваме овој град. Конечно, дојде моментот да им се одмаздиме на Турците на овој простор,“ рече Младиќ. Во Поточари кај Сребреница, тој лично се ангажираше во присилната депортација на цивили. „Не плашете се, само полека. Прво нека одат жените и децата. Ќе дојдат 30 автобуси и ќе ве пренесеме кон Кладањ.“ 

Во обвинението се наведува дека Младиќ командувал со силите на „босанските Срби“ кои го тероризираа Сараево,  при што и самиот бирал цели за артилерискиот оган: „Да се удри на Велешиќи и на Пофалиќи. Таму нема многу српски жители“, забележано е во еден тонски запис. Бившиот командант на ВРС се товари и за тоа што во текот на интервенцијата на НАТО во 1995. година за заложници зел стотина припадници на силите на Унпрофор. Обвинителството го смета за одговорен и за злосторства во Босанска Краина каде, по примерот на праксата од некои поранешни војни, била оформена мрежа од концентрациони логори за цивили низ кои поминале десетици илјади луѓе.

Нови докази и аргументи на одбраната

Во овој предмет се очекува утврдување на индивидуалната вина на Младиќ и неговата командна одговорност за злосторствата кои му се ставаат на товар, иако тој како член на злосторничкиот потфат е споменат во неколку пресуди, вклучувајќи ја и неправосилната пресуда за Радован Караџиќ. Новинарката од БХРадио 1, Мирела Хуковиќ-Хоџиќ потсетува дека за злосторствата за кои се товари  Ратко Младиќ, хашките судии, за мнозинството точки од обвинението веќе се имаат изјаснето преку пресуди во поранешни предмети. „Жртвите се надеваат дека овојпат, етничкото чистење во неколку босанско-херцеговски општини во 1992. година, би можело да се оцени како геноцид. Во ниедно судење досега Обвинителството тоа не успеа да го докаже. Во случајот на Младиќ, обвинението за геноцид во Приједор во 1992. година е поткрепено со докази за приједорската масовна гробница, Томашица. Во поранешните предмети тие докази не беа разгледувани, зашто беа откриени подоцна“, вели Хуковиќ-Хоџиќ за Дојче веле.

Одбраната го бранеше Младиќ од обвиненијата загеноцид во Сребреница  со негово алиби. Ќе биде интересно да се види како тоа ќе го третира Судскиот совет, вели Хуковиќ-Хоџиќ . „Имено, одбраната тврдеше дека Младиќ од 14. јули вечерта па до 17. јули бил на преговори во Белград, но Обвинителството смета дека тоа не го амнестира од одговорност за масовните убиства извршени во тој период.“

Политички тензии во регионот?

Во поглед на здравствената состојба на обвинетиот, Судскиот совет на Хашкиот трибунал ги отфрли сите барања на одбраната за неговата процесна способност. Мирела Хуковиќ-Хоџиќ вели дека на Младиќ може да му се изрече пресуда и во случај тој да не се појави на нејзиното изрекување. „Такви случаи имаше и порано. Иако првостепена, оваа пресуда испраќа порака дека правдата е бавна, но достижна. Младиќ 16 години се криеше од Трибуналот, а беше уапсен кога најголем дел од жртвите загуби надеж дека тој било кога ќе се соочи со тешките обвинувања“, вели Хуковиќ-Хоџиќ. Таа стравува од тоа што пресудата против Младиќ може да ги подигне политичките тензии во БиХ и во регионот, да ја засили реториката и да ја покаже поделеноста на општеството во БиХ, каде некои во Младиќ гледаат херој, а за некои тој е воен злосторник.

Извршниот директор на Хелсишкиот комитет за човекови права Бранко Тодоровиќ, смета дека првостепената пресуда против Ратко Младиќ веројатно нема да предизвика други реакции во регионот од оние веќе видените при изрекувањето на поранешни хашки пресуди. „Властите во Република Српска и српските националистички кругови во регионот по кој знае кој пат ќе ја повторат приказната за Хашкиот прибунал како нелегитимен, пристрасен, правно невтемелен, антисрпски и слично, сѐ со цел за добивање наклоност за изборите во 2018. година. Медиумите под контрола на власта во РС веднаш ќе почнат со потсетување на судски процеси против бошњачки и хрватски лица, во согласност со распространетото мислење во тој ентитет дека за воени злосторства се казнуваат само Срби“, вели Тодоровиќ  за ДВ.

Пропуштени шанси за соочување со злосторствата

Тодоровиќ смета дека и Хашкиот трибунал и други меѓународни организации требаше да направат многу повеќе за приближување на хашките судења кон локалните заедници, посебно кон средините во кои се извршени злосторствата. Затоа, вели тој, за многумина во БиХ овие судења изгледаа далечни, нестварни, како нешто „ни на небо ни на земја“. „И тоа е една од причините поради кои целосно изостана соочување на јавноста со страшните злосторства поради кои извршителите или налогодавачите одговараат пред Хашкиот трибунал“, истакнува Тодоровиќ.