За херои и за жртви

Херои или жртви- тоа се црно-бели слики кои народите ги имаат за себе. „Иако секој народ има зад себе лошо минато, со задоволство ѕиркаат во туѓото“, ја опишува ситуацијата полскиот историчар Анджеј Пачковски. Тој е еден од учесниците на вториот Меѓународен симпозиум на 120 европски музеи, фондации, здруженија и образовни институции кој е одржан во Берлин. „Историјата доведе различни народи на исти места, но сеќавањата- што таму се случило- често немаат многу заеднички работи“, вели Пачковски. Важно е, наведува, да се прифати дека постојат и поинакви интерпретации на заедничката историја.

Заедничкиот учебник не е ништо поблиску- таква книга би се заканувала да падне под она што историчарот Матијас Вебер го нарекува „кич на европското помирување“, односно, во име на компромис, да се премолчат некои значајни факти кои не би им се допаднале на сите. Вебер, инаку директор на Сојузниот институт за култура и историја на Германците во источна Европа, додава оти размената на мислења за европските вредности е неопходна, а за образовните институции тоа подразбира само независни истражувања. Неговиот колега Волф Кајзер додава дека само така можат да се урнат „митовите создадени од политички мотиви“.

Важноста на меѓународната соработка

Меѓутоа, не се противи само политиката на уривањето на националните митови и соочувањето со модерното минато, смета хрватската активистка Весна Терелиш од РЕКОМ. Таа вели дека ни народите во поранешна Југославија не се подготвени да погледнат јасно во деведесетите години на минатиот век. Затоа меѓународната помош е неопходна за музеите, меморијалните центри како и за невладините организации во кои културата на сеќавањата спаѓа во описот на работа. „Неопходна е заедничка европска платформа која ќе придонесе за соработката на иницијативите и на институциите и за продлабочување на постоечкиот дијалог“, додава Терелиш.
Колку меѓународната соработка може да биде значајна добро го илустрира примерот на романската служба задолжена за чување тајните акти од перодот на комунизмот. Пред две години во медиумите се рашири гласина дека владата во Букурешт планира затворање на таа служба. Ханс Алтендорф кој во Германија се занимава со слична работа односно со документите на Штази- тајната полициска служба на Германската Демократска Република - напиша писмо до романските колеги, нудејќи им помош или јавен протест во случај на затворање. Неколку недели подоцна се јави лично премиерот на земјата Виктор Понта. „Лично ги демантираше гласините“, раскажува Алтендорф, „и напиша дека во иднина ќе ја поддржува службата која се занимава со тајни документи.“