Договорот меѓу Италија и Франција како поттик за Македонија
3 декември 2021
Во време кога очекуваме формирање на влада во Бугарија од која зависи европерспективата на Македонија, во момент кога нашите билатерални односи се на најниско историско ниво, обременети со ветото од Софија и нивните историско-идентитетски ревизионизми, напредна Европа ни покажува како се постигнува еден вистински билатерален договор за пријателство и што навистина значи да се почитува и вреднува европскиот дух на демократичност, сојузништво и соработка.
Пред неколку дена Рим беше седиште на историски меѓународен настан, на раѓањето на нов билатерален договор за стратешка соработка помеѓу Италија и Франција. „Договорот од Квиринале“ отвора нова страница во долгата историја на политички, културни и економски односи помеѓу двете земји основачи на ЕУ, но дава и нова лимфа во напорите за изградба на големиот европски проект. Токму европската димензија и тајмингот на овој договор, кој се поклопува со повлекувањето на Меркел, претставува напор да се постигне ново лидерството во рамките на ЕУ во периодот на пост-пандемијата, како и обид да се преформулираат правилата на ЕУ поврзани со раководење на економијата и долгот, особено насочени кон ревизија на Пактот за Стабилност.
Договорот предвидува зајакнување на соработката во одбраната, економијата, културата, трговијата, индустријата и миграцијата, но во политичка и вредносна смисла според важноста и сличноста, тој веќе се изедначува со Елисејскиот договор од 1963 година со кој закрвените воени противници Франција и Германија станаа европски партнери и двигатели на европското обединување и интеграција. Тој договор потоа беше обновен и проширен со „Ахенскиот договор" од 2019-та година. Сега надежта е дека франко-италијанскиот договор ќе се претвори во пример за цела Европа, како поттик дека една нова Европа е возможна благодарение на оваа оска, која наскоро би се надоградила во триангулација со Берлин.
Италија и Франција никогаш немаа нешто слично во својата богата, но и бурна историја каде ривалството помеѓу Рим и Париз никогаш реално не згасна. Овде јасно сакам да наведам дека мојата цел не е да направам проста паралела на односите помеѓу моќните европски држави и нашите балкански соседи, туку да потсетам дека ако овие историски сили пронашле начини на помирување, соработка, солидарност и искрено пријателство, тоа мора да биде императив и за далеку поскромните земји од периферијата на Европа.
Горко апче
И тука јасно е дека зборуваме за членки на ЕУ кои се на исто рамниште, но не треба да заборавиме ни дека и ние и Бугарија сме сојузници во НАТО, па оттука овој нов франко-италијански исчекор, би требало да послужи за освестување на националистичките, митомански и ревизионистички настроени политичари во Софија. Овој напредок помеѓу Рим и Париз, ја зголемува и одговорноста на овие две земји, но и на целата Унија, уште повеќе да се заложат со цел Бугарија да престане со политиката на вето, со рушењето на европските политички и преговарачки критериуми, со газењето на европските вредности, стандарди и принципи на кои самата Европска Унија се базира и се надградува веќе 70 години. Ако големите европски сили можат да се надминат, тогаш ќе може и една Бугарија. Ова особено важи ако се земе предвид дека Македонија веќе проголта едно горко апче со Преспанскиот договор, и дека дополнително рушење на нашите национални, историски и лингвистички атрибути, одат на сметка на нивната идеја за обединета и суверена Европа.
Напротив, мултиетничка Македонија како олицетворение на европскиот дух во мало, заслужува поголема политичка поддршка, токму затоа што сме остварување на вредностите и идеалите кои се основата на обединета Европа.
Корисното во италијанско-францускиот договор
Но, да се вратам на самиот договор и нешто од неговата содржина. Документот е доста отворен, изработен на 30 страници, содржи преамбула околу заедничките вредности и цели на Италија и Франција и потоа е поделен во 11 тематски поглавја. Договорот ќе биде придружен од уште 30 страници каде ќе биде објаснета работната програма како практично и конкретно ќе се спроведат наведените цели.
Особено интересни и релативно иновативни се два члена од договорот, односно, членот 3 и 11, затоа што излегуваат од димензијата на билатералниот договор или даваат модел како тој дополнително да се зајакне. Ова е нешто што може и за нас да биде корисно, да ни оди во прилог или да биде преземено.
Во членот 3 се наведува дека: двете страни делуваат заедно за една демократска Европа, обединета и суверена и за зајакнување на европската стратешка автономија. Ќе работат на зајакнување на институциите и во одбрана на конститутивните вредности на европскиот проект и на владеењето на правото. Ќе промовираат транзиција на ЕУ кон резилиентен модел на развој, инклузивен и одржлив, во рамки на отворена и динамична економија, целосно искористувајќи го полниот потенцијал на единствениот пазар. На крајот на членот наведуваат дека двете страни ќе ги фаворизираат заедничките иницијативи за промоција на транспаретноста и инклузијата на граѓаните во европскиот одлучувачки процес, односно, за демократизацијата на европските институции.
Други колумни од авторот:
Поизневерена од Македонија и целосно уништена е само Босна
„Полегзит“ и како поделбите Исток-Запад го блокираа нашиот пат кон ЕУ
Ова се јасни зборови на поддршка за демократска и обединета Европа наспроти силите кои ја минираат нејзината основа и кои би сакале нови поделби, нови Брегзити, нови ѕидови или нови вета.
Содржината на членот 11 пак сведочи за продолжение на иновативната пракса воспоставена со „Ахенскиот договор" помеѓу Франција и Германија, каде: двете страни секоја година ќе организираат меѓувладина седница, но што е поважно, дека еден член од владата на една од двете земји ќе биде дел, барем еднаш на три месеци и ротационо, од седница на владата на другата земја. Ова наликува на добра идеја која би можела да најде примена во некој иден наш договор со Бугарија, каде покрај работата на мешовитата македонско-бугарска комисија, би имале и поголема политичка кохезија, блискост и соработка. На тој начин верувам дека и полесно би се оделиле политичките од историските аспекти во заедничките напори да се дојде до усогласување и договор.
Да се добие европска правдина
Ете, во надеж дека поголемите го крчат патот за помалите, дека не постои помирување и соработка без признавање на сопствените грешки, со верба дека ако историски завојувани и закрвени страни можат да стигнат до реален договор и искрено пријателство, сакам да верувам дека и ние ќе добиеме ништо помалку од европска правдина, признаеност и солидарност која толку горделиво се декларира, а така горко му се подарува на послабиот.
Каква и да биде еволуцијата на нашиот договор со Бугарија и судбината на можните преговори, Македонија заслужува поддршка од Европа и препознавање на нејзиниот европски дух, на нејзината мултиетничка и културна разноликост, на нашето право и аспирација да бидеме дел од нешто поголемо од самите нас. Тоа е впрочем и самата идеја на Европа, а ние сакаме и заслужуваме да бидеме дел од нејзиното остварување. Прашањето со Бугарија е повеќе од билатерално - тоа суштински е европско.