Гастарбајтерското срце чука на две места

Само три години по потпишувањето на договорот помеѓу тогашните СФРЈ и Западна Германија за регрутирање на југословенска работна сила, како што самиот вели „голобрадото“ младо момче од Јања, веднаш почнал да размислува за заминување во странство. И покрај занаетот што го имал како кројач и огромната љубов кон автомобилите, Мухамед Гутиќ од Јања во Германија сепак почнал прво да работи како металостругар. По шестмесечното школување и работа во Словенија, за кои плаќале Германците, Мухамед во група со уште 86 Југословени отишол во Дуисбург.

Металостругарските уреди, фабриките и прашината набрзо се заменети со шивачка машина, игла и конец. „Тогаш почнав да работам во една фабрика во Келн, бидејќи бев платен повеќе. Инаку, не беше воопшто тешко да се најде нова работа. Се преместувавме од една во друга фабрика за саатнина која беше само 20-30 центи повисока“, се сеќава Мухамед.

Задоволни работодавци

Мигрантите од Југославија биле подобро квалифицирани за разлика од останатите гастарбајтери, при што повеќето од нив биле занаетчии. И покрај тоа што на почетокот не го зборувале германскиот јазик, работодавците биле презадоволни од нивната работа. Без оглед на тоа што неговиот работодавец бил задоволен од него, Јозо К. од околината на Пожега ја напушта фармата во Баварија, на која работел од 1970-1976 година и заминува во еден рудник во Рурската област. „Израснав на фарма. Заедно со родителите, тројца браќа и две сестри работев на полињата. Но, немавме доволно за живот. Јас, како најстар син, оженет и со две мали деца, дојдов во Германија за да можам да си го прехранам семејството. Прво работев на приватна фарма во околината на Минхен, но кога чув дека повеќе се заработува во рудник отидов под земја и така си ја заработив пензијата“, вели Јозо.

Несомнена интеграција

Според пописот на СФРЈ од 1971 година, вкупно 671.000 работници биле на привремена работа во странство. Меѓу нив биле и Мухамед и Јозо, кои немале проблем со интегрирањето. „Германскиот јазик почнав да го учам уште пред да дојдам во Германија, така што имав одредено предзнаење“, вели Мухамед и признава дека сепак, многу подоцна научил правилно да пишува. За Јозо интеграцијата никогаш не претставувала проблем. „На нивите со трактор и комбајн, а во рудникот со лопатата, се интегрирате преку работата“, низ смеа вели Јозо и додава: „Во тоа време беше поинаку. Немавме никакви проблеми. Ги посетувавме југословенските клубови, се дружевме ние меѓусебно, но имавме време и за Германците“. Мухамед не ги посетувал многу југословенските клубови: „Одевме во германските кафулиња и дискотеки, се дружевме со Германците и другите гасарбајтери. Во некои кафулиња дури пуштаа наша музика, бидејќи ги натеравме сопствениците да внесат и по некоја наша плоча во џубоксот, па дури и Германците ги пееја нашите песни“, вели Мухамед, присетувајќи се на старите времиња.

„Маки гастарбајтерски“

Јозо повеќе ги посетувал југословенските клубови за време на училишиот распуст во Југославија. Кај Мухамед ситуацијата била поинаква. „Знаевме во петок по работа да влеземе во автомобил и да отидеме во Јања, да се искапиме во Дрина, да се видиме со нашите и во понеделник повторно да бидеме на работа во Келн“, вели Мухамед, но признава дека на ергените им било тешко да најдат партнерка во тогашна Југославија. „Како млади момчиња знаевме да започнеме врска со некоја девојка, но со оглед на тоа што понекогаш со месеци не се враќавме во Југославија, девојките не можеа да не‘ чекаат“, вели Мухамед.

„Сопругата ме чекаше, се грижеше за децата, но и за работите поврзани со изградбата на куќата, бидејќи татко ми веќе беше со нарушено здравје“, вели Јозо и додава дека сопругата му се придружила во Германија дури во 90-тите години, кога почна војната во Југославија. „Сега во таа куќа одиме само кога имаме годишен одмор. Тука ни се децата и внуците. Планот дека по неколку години ќе се вратам не се оствари. Меѓу другото и браќата ми се тука, така што наследството е кај други луѓе“, вели Јозо.

Распакуваниот куфер – спомен за идните генерации

Едниот брат на Мухамед е исто така во Германија, додека другиот е во Јања. Куќата, изградена по војната, ја посетува само за време на годишниот одмор. А остатокот од времето го минува со сопругата Марион, ќерката Сабрина и синот Армин. „Откако минатата година се пензионирав, имам повеќе работа“, низ смеа вели Мухамед и ги покажува јаболката од, како што вели тој „неговата градина“ во Германија. Куферот кој Гутиќ го спакувал во далечната 1971 година е веќе одамна распакуван, исто како и оној на Јозо. Всушност неговиот куфер „е во подрумот, како спомен за неговите внуци“, вели Јозо. Втората, па дури и третата генерација на некогашните Југословени се претворија во Босанци, Хрвати, Срби, Македонци и Словенци. Сепак, не е мал и бројот на оние, кои се‘ уште, рагледувајќи ги албумите со слики во кои се запечатени дамнешнинте спомени и кои дигитализацијата не ги „изела“, честопати велат дека Југословените имаат огромен придонес во градењето на Германија.