Тешко во Грција, уште потешко дома

Албана Дадо пред 12 години го напушти својот роден град Фиер и замина во Грција во потрага по работа. Таа веќе еден месец, заедно со 11-годишниот син, е повторно во Фиер, барајќи начин да се пресели во Албанија, зашто Грција стана тешка за живот. Поради кризата, многумина албански гастарбајтери останаа без работа. Но, и во старата татковина не е ништо подобро: на самохраната мајка и‘ изгледа невозможно да најде работа. Албана пак размислува за враќање во Грција. Таму сепак може да работи трипати неделно по половина работно време, како куќна помошничка. „Од тоа можам некако да се прехранам, а во Албанија ни тоа не може,“ вели таа.

Многумина албански мигранти во Грција се во иста дилема. Кризата тешко ги погоди. Градежниот сектор, каде работи мнозинството албански мигранти, е во застој, а работата во домаќинствата е значително намалена. „Посебно жените работеа по куќите, на црно“, вели претседателот на Федерацијата на албанските здруженија во Грција, Етмонд Гури.

„Луѓето се во големи неволји, зашто зедоа кредити за станови и автомобили. Сега ја загубија работата, а кредитите и натаму треба да се плаќаат.“ Луѓето се очајни, стапката на самоубиства расте, вели Гури.

Лоша атмосфера

Во Грција живеат околу 600.000 „гастарбајтери“ од Албанија. Главнината од нив е дојдена во 1990-те години. Многумина успеале да си го организираат животот и преку испраќање пари ги поддржуваат семејствата дома, што е важен извор на приходи во Албанија. Но, економската криза во Грција тешко погоди многу албански работници. Тие беа првите кои добија откази. Сега во Албанија ја гледаат својата последна шанса, надевајќи се да најдат таму работа или да живеат од заштедата. Меѓутоа, Албанија речиси нема можност да ги прими.

„Нивната интеграција е тешка, зашто невработеноста овде и онака е доста висока“, вели Одисе Коте, заменик градоначалник на Ѓирокастро, во јужниот дел од Албанија, во близина на грчката граница.

„Банкротираа десетици грчко-албански претпријатија. Трговијата меѓу Грција и Албанија во овој регион падна за 55 проценти.“ Се‘ повеќе луѓе се невработени, а приливот на нови лица во потрага по работа ќе произведе дополнителен притисок и несигурност во општеството.

„Тие овде нема да наидат на пријателско опкружување за своите проекти“, вели Коте, мислејќи и на оние кои имаат намера во старата татковина да отворат некој приватен бизнис.

Непожелни повратници

Најголем дел од повратниците во Албанија не живееле веќе две децении.

„Тие немаат приватни врски, а тоа е главниот пат за доаѓање до работа“, вели Етмонд Гури. Пазарот на труд и натаму функционира главно преку познаници или мито: „Наводно, мора да платите три до пет илјади евра за да добиете работно место.“

Официјално, стапката на невработеност во Албанија е 14 проценти. Се проценува, меѓутоа, дека е двојно повисока. Сивата економија е широко распространета, се искористува евтината работна сила, без плаќање данок или социјални придонеси. Албана Дадо е шокирана од ниските плати на своите браќа и бедните услови за работа. „Тие работат на градилишта и добиваат 250 евра месечно. Но, шефот прво им дава само по 50 евра, а остатокот - кога ќе има пари.“

Корупцијата, целокупниот економски амбиент, недостигот од перспектива - сето тоа гради неповолна клима за повратниците. Грчката криза ја погоди Албанија неподготвена, признава Коте: „Немаме детален план за оваа ситуација.“

Од почетокот на грчката криза во Албанија се вратија 180.000 мигранти. Многумина потоа повторно заминаа во Грција, каде шансите за живот се сепак подобри отколку во Албанија. Или одат уште подалеку, во развиените земји од ЕУ, како Германија, Холандија или скандинавските држави. Албана Дадо прво се враќа во Грција, но не знае колку долго ќе остане таму.