Напади во Црвеното Море: Кои се Хутите?

Додека во Појасот Газа трае војната меѓу Израел и радикалната исламистичка терористичка организација Хамас, јеменските Хути-милиции со беспилотни летала и друго оружје напаѓаат бродови во Црвеното Море. Групата во средината на ноември го киднапираше бродот „Galaxy Leader“, кој припаѓа на компанија на израелски бизнисмен. Хутите сега се закануваат дека ќе го нападнат секој брод што ќе се упати кон Израел доколку не се дозволи транспорт на повеќе храна и лекови во Појасот Газа.

Нападите на Хутите врз меѓународниот поморски превоз се толку тешки што четири меѓународни бродски компании објавија дека веќе нема да ги испраќаат своите бродови низ теснецот Баб ал-Мандаб, една од најважните бродски рути во светот, која го поврзува Аденскиот Залив со Црвеното Море. Кои се Хутите? Кои се нивните цели? Ова се најважните прашања и одговори:

Потекло и идентитет

Хутите потекнуваат од племенска група од планинска област во северен Јемен која што граничи со Саудиска Арабија. Религиски, оваа племенска група припаѓа кон заидите, кои се умерена секта во шиитскиот ислам. За разлика од многу други шиити, заидите не веруваат во враќањето на скриениот имам, таканаречениот Махди. Меѓутоа, придржувањето на Хутите кон шиитскиот ислам е важна основа за нивните добри врски со Иран, кој себеси се гледа како претставник на интересите на шиитите во регионот.

Во Јемен, заидите сочинуваат околу една третина од населението. Како политичко, а потоа и воено движење од редовите на заидите, почетоците на движењето на Хутите датираат од 1990-тите. Организацијата која му претходеше на движењето  беше основана во 1994 година од Хусеин Бадредин ал-Хути, поранешен пратеник од Јемен, кој со движењето ѝ се спротивстави на политиката на тогашниот претседател Али Абдула Салех.

Хутите и граѓанската војна

Од т.н. Арапска пролет, Хутите сѐ погласно ѝ префлраа на јеменската централна влада во Сана и дека ги маргинализира заидите и не ги почитува нивните права. Во исто време, тие ѝ припишуваа на владата исклучително блиски врски со Израел и САД. Повикуваји се на ваквите наводи, Хутите во 2014 година се кренаа против владата на тогашниот претседател Абед Рабо Мансур Хади. Тој успеа да остане на функцијата само благодарение на меѓународната воена алијанса предводена од Саудиска Арабија. Алијансата се бори против Хутите од 2015 година - досега без успех.

Владата поддржана од Саудиска Арабија го контролира југот на земјата, додека Хутите го контролираат северот. Тие се поддржани од Иран. Затоа граѓанската војна во Јемен се смета и за прокси-војна помеѓу Саудиска Арабија и Иран. Хутите имаат тенкови, возила, наведувани проектили и ракети, за кои велат дека ги заробиле првенствено од јеменската регуларна армија.

Според Обединетите нации, војната во Јемен доведе до една од најтешките хуманитарни кризи во светот. Во април 2022 година, конфликтните страни преговараа за шестмесечен прекин на огнот. Иако тој е истечен одамна, а завојуваните страни не можеа да се договорат за продолжување, оружјето оттогаш во голема мера молчи.

Радикална антиизраелска идеологија

Идеолошкиот курс на Хутите може да се види од нивното мото: „Господ е најголем, смрт за Америка, смрт за Израел, проклетство за Евреите, победа за исламот“. Тие воспоставија строг исламистички поредок на нивната територија во северен Јемен. Хутите ја комбинираат верската милитантност со строг антизападен и антиизраелски курс. Името што Хутите го користат за себе - „Ансар Алах“ (божји помошник, божји поддржувач) - исто така го одразува овој дух.

 Јеменските влади имаат јасно пропалестинска позиција, како и повеќето арапски влади, и тоа беше така и пред повторното обединување на Јемен во 1990 година. Сепак, Хутите уште еднаш значително го радикализираа овој став. За тоа имаат и многу симпатии кај населението.

Односите со Иран

Хутите се сметаат за блиски сојузници на иранската влада. Самите Хути се гледаат себеси како дел од таканаречената „оска на отпорот“ против Израел и САД, во која се вклучени и либанскиот Хезболах, разни ирачки милиции и сирискиот режим, објаснува политикологот Хамидреза Азизи од берлинската Фондација за наука и политика (СВП) во интервју за ДВ. Сепак, Хутите се разликуваа од другите партнери на Иран. Од една страна, тие се помалку зависни од Иран отколку, на пример, либанскиот Хезболах, а од друга страна, не се директно подредени на иранскиот систем за команда и контрола, вели Азизи.

Сепак, ова не е до крај јасно. До кој степен Иран ги поддржува Хутите и, обратно - колку тие ги следат упатствата од Техеран, сè уште не е целосно разјаснето. Сепак, постојат сомневања во претпоставката дека Иран одиграл голема улога во неодамнешните напади на Хутите врз бродовите во Црвеното Море, вели Фабијан Хинц, специјалист за одбранбени и воени анализи во Меѓународниот институт за стратешки студии (ИИСС), во интервју за ДВ.

Домашни политички мотиви

Хутите сметаат дека Израел е единствен одговорен за војната во Појасот Газа - и покрај крвавиот напад врз Израел на 7 октомври со околу 1.200 жртви, извршен од страна на Хамас кој е класифициран како терористичка организација во Германија, ЕУ, САД и други земји. Хутите ги гледаат нападите врз бродовите, како и ракетите што досега ги истрелаа кон Израел како „одмазда“ за израелските напади врз Појасот Газа.

Според многу експерти, нападите на Хутите сè уште не претставуваат сериозна воена закана за Израел - сите досега беа пресретнати. Нападите се повеќе еден вид внатрешнополитичка порака од Хутите, вели Фареа ал-Муслими, научен соработник за Блискиот Исток и Северна Африка во Chatham House, тинк тенк со седиште во Лондон. Во интервју за ДВ тој нагласува: „Оваа војна е единствена можност за групата Хути да ја демонстрира својата пропалестинска, антиизраелска и антиамериканска позиција пред своето локално население“. Сепак, Израел поради тоа „јверојатно нема да се соочи со супстанцијален нов воен фронт“. 

Опасност од ескалација во Црвеното Море

Соединетите држави и другите земји, вклучително и Германија, ги предупредуваат Хутите да не продолжуваат со нападите. Американскиот специјален пратеник за Јемен, Тим Лендеркинг, рече дека американската влада стреми кон „најширока можна“ поморска коалиција за да ги заштити бродовите во Црвеното Море и да им сигнализира на Хутите дека нападите нема да бидат толерирани. Но, тоа досега не остава впечаток кај Хутите. Портпарол на милицијата рече дека тие сакаат да продолжат да ја „поддржуваат палестинската кауза“ и покрај „заканите од САД, Израел и Западот“. Непријателски дејствија „против Јемен“ би имале сериозни последици, се закани тој на проиранскиот телевизиски канал на арапски јазик Ал Мајадин.

Притоа, Хутите секако преземаат ризик. Доколку се формира меѓународна алијанса предводена од САД, таа би можела да нанесе огромна воена штета во случај на директна конфронтација. Сепак, нападот може да доведе и до солидарност меѓу делови од населението со Хутите и дополнително да го консолидира нивното владеење. Она што сѐ уште не е јасно е и како сојузникот и ментор на Хутите, Иран, би се однесувал во таков случај.

Овој текст е првично објавен на ДВ на германски јазик