ЕК бара реформи и резултати:судството останува слаба точка

Северна Македонија постигна одреден напредок во областа на правдата, слободата и безбедноста, вклучително и борбата против организираниот криминал и управувањето со миграцијата, но треба да ги спроведе реформите поврзани со ЕУ, вклучително и во судството, борбата против корупцијата и организираниот криминал, реформата на јавната администрација, како и управувањето со јавните финансии и јавните набавки, се наведува во најновиот извештај на Европската комисија за напредокот на Северна Македонија кон ЕУ. Во извештајот се нотира дека Северна Македонија се обврзала да го започне процесот на уставни измени и се очекува неговото заокружување во парламентот. Во извештајот се наведува дека скрининг процесот поминал без проблеми и се изразува надеж дека кластерот „Основи“ ќе биде отворен до крајот на годината. Во него се забележува на  прекумерната употреба на ЕУ знаменцето за носење на одредени законски измени, и се изразува загриженост што нема напредок во борбата против корупцијата, ниту пак во заштитата на судството од надворешните влијанија. Измените на Кривичниот законик и последиците од нив, ја загрижуваат и Европската комисија, која што го нотира тоа во последниот извештај.

Политички критериуми

Според политичките критериуми , ЕК наведува дека Северна Македонија продолжи со напорите за зајакнување на демократијата, додека се соочи со значителни предизвици во областа на владеењето на правото. Генерално, правната рамка останува погодна за одржување на демократски избори во Северна Македонија. „Сепак, не беше постигнат напредок за решавање и имплементација на извонредните препораки од Канцеларијата за демократски институции и човекови права на ОБСЕ и Венецијанската комисија. Изборното законодавство треба сеопфатно да се ревидира за да се решат недоследностите на навремен, инклузивен и транспарентен начин“, се вели во извештајот.

Во него се посочува дека работата на парламентот беше нарушена со политичка поларизација,која дополнително се продлабочи, одложувајќи го усвојувањето на многу реформски закони и важни именувања. „Процесот на преговори за пристапување во ЕУ бара широк консензус од главните политички партии. Сите партии треба да почнат да се вклучат во конструктивна и инклузивна политичка дебата, за да се зајакне улогата на парламентот. Парламентот и владата се обврзаа да започнат и да ги усвојат уставните измени, со цел во Уставот да се вклучат граѓани кои живеат во границите на државата и кои се дел од други народи, како Бугарите“, посочуваат од ЕК.

Да не се злоупотребува ЕУ знаменцето

ЕК ја критикува и прекумерна, а понекогаш и несоодветна употреба на брзите процедури и на процедурата за „ЕУ знаменцето“, во некои случаи поради недостаток на консултации и лошо планирање на законодавниот календар. „ЕУ знаменцето“ треба да се користи кога е директно поврзано со усвојувањето на закони чија главна цел е усогласување со правото на ЕУ, а не за кратка јавна дебата за важни прашања, се посочува во извештајот. 

Во него понатаму се вели дека партиите не треба да штедат напори за исполнување на одамна задоцнетите заложби за внатрешни реформи кои датираат од третиот круг на „Дијалогот Жан Моне“ на почетокот на 2020 година. Констатира дека продолжила работата за утврдување кривична одговорност за оние кои оркестрирале или извршиле насилство во нападот врз парламентот на 27 април 2017. Посочува дека е потребна брза имплементација на препораките против корупцијата за да се зголеми транспарентноста на финансирањето на политичките партии. Парламентот треба да обезбеди навремено разгледување на законските извештаи што му ги испраќаат државните агенции и органи, се вели во извештајот.

Нема напредок во судството

Северна Македонија останува умерено подготвена во однос на реформите во јавната администрација. Треба да се подобри управувањето со човечките ресурси низ администрацијата и да се обезбедат вработувања, унапредувања и отпуштања врз основа на заслуги на сите нивоа, вклучително и високото раководство. Законодавството сè уште не ги прифатило препораките на Државната комисија за спречување на корупцијата за непотизам, кронизам и политичко влијание при регрутирањето на вработените во јавниот сектор и при назначувањето членови на надзорните и управните одбори, се нотира во извештајот.

Што се однесува до судството, ЕК заклучува дека судскиот систем на Северна Македонија е помеѓу одредено и умерено ниво на подготовка. „Нема напредок во однос на судството во текот на извештајниот период. Судскиот совет треба да се залага за заштита на интегритетот и независноста на судиите и институциите и треба да се спротивстави на секое надворешно влијание. Контроверзното разрешување на претседателот на Судскиот совет предизвика загриженост за несоодветно политичко влијание. Доцни усвојувањето на новата стратегија за реформи во правосудството, чија цел е подобрување на работата на институциите. Напредокот во спроведувањето на стратегиите за човечки ресурси за судството и обвинителството беше ограничен, се посочува во извештајот..

Нема напредок ниту во борбата против корупцијата 

Земјата е меѓу одредено и умерено ниво на подготовка во превенцијата и борбата против корупцијата . ЕК укажува дека не е постигнат напредок.„Корупцијата останува распространета во многу области и е загрижувачко прашање. Се зголемија одложувањата и повторување на судењата за случаите на корупција на високо ниво, што резултираше со застарување на некои случаи. Кривичниот законик е изменет по забрзана собраниска постапка. Максималните законски казни за конкретни кривични дела поврзани со корупција беа намалени, што имаше импликации врз примената на застареноста и влијаеше, стопираше или дури прекина голем број случаи на корупција на високо ниво, вклучително и од поранешното СЈО. Амандманите, исто така, ја попречуваат способноста на властите да ги истражуваат и гонат таквите прекршоци. Ова е прашање на сериозна загриженост, укажуваат од Европската комисија.

Тие сметата дека Државната комисија за спречување на корупцијата била проактивна во обезбедувањето насоки за јавните институции за спречување на корупцијата. „Отвори неколку случаи, но треба да се следат неговите препораки. Треба да продолжат напорите за подобрување на функционирањето на ДКСК, особено со доделување дополнителни средства за регрутирање на специјалистички кадар. Дополнителни човечки и финансиски ресурси, исто така, треба да се стават на располагање на Јавното обвинителство, истражните центри и единиците за спроведување на законот задолжени за истрага на корупцијата“, се вели во извештајот.

Надзор над разузнавачките служби

Според извештајот, генерално, граѓанските организации во Северна Македонија продолжуваат да работат во поволна средина. Сепак, владата треба да ги зголеми своите напори за вклучување на граѓанското општество во приоритетните области и консултативни активности. Граѓанските организации треба да играат важна улога во реформскиот процес и да бидат вклучени во процесите на донесување одлуки.

Земјата треба да го зајакне својот капацитет за парламентарен надзор над разузнавачките служби .

Напредок

Северна Македонија има постигнато одреден напредок во однос на борбата против организираниот криминал, борбата против тероризмот и насилниот екстремизам и продолжува да игра активна улога во управувањето со миграциските текови. Правната рамка за заштита на основните права е делумно усогласена со правото на ЕУ и стандардите за основните права. 

„Земјата продолжува да ги исполнува своите општи обврски за основните права, но законодавството треба да се спроведува на посистематски начин. Некои значајни измени на Кривичниот законик беа усвоени во февруари 2023 година, со кои се регулираат кривичните дела на родово засновано насилство. Парламентот треба да врши именувања на независни и регулаторни тела врз основа на заслуги. Функционалната независност на телата за човекови права мора да се гарантира во секое време. Посебно внимание треба да се посвети на промовирање на недискриминација, зголемување на ефективноста во справувањето со криминалот од омраза и говорот на омраза и зајакнување на капацитетот и независноста на институциите задолжени за заштита на правата на лицата кои припаѓаат на малцинствата или заедниците. Треба да се зајакне капацитетот на службениците за спроведување на законот и кривичната правда за ефикасно спречување и кривично гонење на сите случаи на насилство, злосторства од омраза и говор на омраза. 

Северна Македонија е меѓу одредено и умерено ниво на подготовка во областа на слободата на изразување . „Генерално, постигнат е ограничен напредок. Општиот контекст е поволен за слободата на медиумите и овозможува критичко медиумско известување. Изменетиот Кривичен законик и Законот за граѓанска одговорност за клевета го подигнаа севкупното ниво на правна заштита на новинарите. Сепак, забележани се голем број напади, закани и одредено застрашувачко однесување кон новинарите. Потребна е поголема транспарентност во однос на медиумското рекламирање од страна на државните институции и политичките партии. Потребна е реформа на јавниот радиодифузен сервис за да се зајакне неговата независност, професионални стандарди и финансиска одржливост“, се посочува во извештајот.

Во однос на економските критериуми, се посочува дека Северна Македонија постигна одреден напредок и е на добро ниво на подготовка за развој на функционална пазарна економија.