Acquis Mukoskitaire

Биографскиот филм „Линколн“ (2013) на Стивен Спилберг е еден од поновите, за мене омилени, кинематографски ремек дела. Како поради маестралната глума на Даниел Деј Луис, така и заради веродостојноста на приказната за тоа како Абрахам Линколн успеал да го принуди Конгресот на САД да го изгласа 13-от амандман на американскиот Устав со кој се укинува робовладетелството. Под веродостојност секако ја подразбирам искреноста во приказот на начинот на кој е обезбедено усвојувањето на амандманот (со тесно мнозинство) преку корупција и закани. Впрочем, токму како што ќе заклучи (најзаслужниот и најискрен борец против робовладетелството) конгресменот Тадеуш Стивенс за амандманот како „најславната мерка на деветнаесеттиот век, усвоена благодарение на корупцијата, помогната и поддржана од најчесниот човек во Америка”.

Актот на укинување на робовладетелството во Америка навистина беше обезбеден благодарение на поткупот на политичарите од тоа време. Во тој акт на чинење големо добро преку редица мали пакости тешко дека ќе најдеме замерка, особено кога станува збор за хуманата цел која требаше да биде постигната. Осврнувајќи се кон филмот, Дејвид Брукс од „Њујорк Тајмс“ ќе запише дека „во политиката можете да направите повеќе добра отколку на кое било друго поле. Да го укинете ропството, создадете можности и да се борите против сиромаштијата. Но единствено доколку сте подготвени да си го извалкате карактерот во служба за доброто на другите”. Скромниот Линколн, таткото на големата нација, е секако светол пример за таа пожртвуваност и ставање крај на робовладетелството. Доколку само успееше во тоа. Но филмот завршува со убиството на Линколн. По кое следеше „Црниот код", ерата на Џим Кроу, масовна дискриминација ... 

Малкумина знаат дека филмот за Линколн неофицијално имаше и своевидно надополнување, документарно продолжение кое ќе биде прикажано три години подоцна под наслов „Тринаесеттиот” (13th). Во овој документарец на режисерката Ава ДуВерне, клучната премиса е дека „масовното апсење е продолжение на робовладетелството” (National Public Radio), користејќи ја недореченоста на 13. амандман, според кој робовладетелството е забрането „освен како казна за сторено злосторство за кое засегнатата страна била прописно осудена”. И токму оваа формулација ќе биде дупката во законот низ кој со децении, векови и сѐ до денешен ден ќе се обезбедува евтина работна сила, главно од луѓето со не-бела боја и од сиромашни слоеви, ставени во состојба на современи робови на затворскиот систем и капиталот.

Недипломатско парадирање

Споени во едно, под иста инспирација, двата филма се надополнуваат со нарациите на силата на човечкиот дух, хуманоста и борбата против неправдата која често се обезбедува на не сосема чесен и славен начин. Во чекор со предупредувањето за тоа како добрите намери неретеко деградираат во своја спротивност, како контрадикција на автентичната замисла поради примамливоста на корупцијата, леснотијата на заборавот и нормализацијата на незаконието и неморалот.

Поведенијата на американската амбасадорка во Македонија деновиве е своевидно поклопување на овие две димензии на пофалната добронамерност и деструктивните последици. Нејзината решителна порака дека Преспанскиот е тука за да остане, е очекувана и добродојдена порака до ВМРО и нејзините заложби за ревизија на договорот. Како што впрочем и овој автор укажа пред неколку недели - дека цената за модификација на Преспанскиот (како финален fait acomplie) е прескапа игранка која ни државата ни ВМРО не може да си ја дозволи. Но тоа секако не подразбира дека од ВМРО може да се бара или наложува да не ја отвора темата за начинот и методите на кој е извојувано усвојувањето на тој Договор, како и ликовите и факторите впрегнати во самиот процес на усвојување. Очигледно – и за жал - амбасадорката на САД смета поинаку. Како што може да се заклучи од нејзиното - ни помалку ни повеќе - недипломатско парадирање со ликови како Крсто Мукоски, инволвиран во нападот од 27 април и линчот на Зијадин Села. 

Настрана тоа што парадирањето во такво жално опкружување е дрскост под изговор на определба за „реформи, добро владеење, транспарентност”. Најболната порака на твитот на Амбасадорката е отворената релативизација, хуманизација и персонифицирана нормализација на корупцијата под превез на наводна грижа за сеопштото добро. Единственото поболно од тоа е што Амбасадорката однапред и смислено калкулира со конструктивноста на загрижената јавност, желбата да се надмине болната драма околу Преспанскиот и пред сѐ доброволното одмолчување на граѓаните благодарение не на нејзиното лично име и презиме, туку на институцијата која ја претставува.

Други колумни од авторот:

 Забранета регенерација

Преспански: Ние ка’о браниме, тиe ка’о напаѓаат

Вербална загриженост и практична „немагајличност“

Во една од претходните колумни нагласив дека намерата на ВМРО да го истражува начинот (без да го оспорува финалниот продукт) на кој се има обезбедено поддршката за Преспанскиот, е легитимен политички чин на кој не може и не смее да се ставаат замерки. Овојпат би отишол и чекор понатаму – тоа е обврска на секоја политичка партија која се смета за демократска, реформска, транспарентна и одговорна пред граѓаните и даночните обврзници. Библиското правило за „љуби го грешникот, мрази го гревот” не може да се аплицира буквално во политиката на checks and balances, па колку и да се натура како ново-орвелијански принцип на дипломатијата и клептократијата. Особено не кога гревот на пријателите на амбасадорката на САД е индулгенциски наплатуван со висока цена на редица тендери и повластици платени од џебовите на граѓаните и даночните плаќачи. За кои Амбасадорката покажува висок степен на вербална загриженост и практична „немагајличност“. Со што таа самата ја доведува меѓународната во состојба на блага шизофренична подвоеност помеѓу протежирање на конкретно корумпираните од една страна, и паралелно критикување на феноменот корупција од друга страна. Иако во дадениот случај корупцијата не се наоѓа некаде далеку, во некои мистични коридори на власта, туку сосема блиску, под покривот на Амбасадата и под нос на Амбасадорот. 

Во која било друга прилика, една објава на еден твит со едни таму недостојни ликови не би заслужило поголемо внимание или осврт. Човечки е да се греши – доколку е грешка. Дипломатски гафови се простуваат – доколку ниетот бил за арно. Но она што вознемирува е фаталната леснотија на посегнување по исти методи и пракси за обезбедување конретна или замислена цел по цена на ерозија на владеењето на правото и доброто владеење. Желудникот на јавноста сѐ уште страда од киселините на Мукоски, за сега повторно биде изложен на неговото „реформско патриотство” со посредство на Амбасадата на САД. И таа јавност сега со право се прашува дали Мукоски станува standard-bearer, знаменосец, формула и стратегија за решавање на секоја пречка, за секој спор, за секоја потреба, секои парламентари избори, особено овие кои следат? Дали исклучокот на неславниот процес кон Преспанскиот станува норма, правило за решавање на секој проблем преку сакрализација на корупцијата во име на повисока цел? Благодарение на леснотијата од претходните искуства кои полека и сурово преминуваат во безгрижна навика. 

Оптимизам и антидепресиви

Употребната вредност на Крсто Мукоски од страна на амбасадата на САД не можеше да дојде во понепријатен час, ден пред објавувањето на новата методологија за процесот на пристапување кон ЕУ. Со која јасно и недвосмислено се зајакнува улогата на билатералната национална на сметка на мултилатералната бирократска дипломатија во оценувањето на земјите кандидати за постигнатото во процесот на приближување кон Унијата. Со ваков пристап на амбасадата на САД кон контроверзни и конвертибилни ликови неизбежно е прашањето дали е ова „жими мајка последен пат” експлоатација на компромитацијата и корупцијата? Или пак следи период во кој Мукоски ќе биде повикан да интервенира при секоја следна криза во исполнување на овој или оној услов-предуслов од Брисел. Дали на крај, Крсто Мукоски ќе израсне во своевиден домашен Acquis Communautaire на сите наши реформи, прогреси и европски перспективи? Се надевам дека не. Бидејќи во спротивно, кочниците од Европа нема да бидат епизодни, туку сериски.

Сосема е јасна, симпатична и за поздравување намерата на Амбасадорката низ јавна дипломатија да ја спроведе нејзината – од старт најавена – кампања за ширење оптимизам во нашето сивило. Нам и на регионот ни е повеќе од потребна свежа доза на тој познат американски вечен и весел оптимизам. Но засега барем, место дух на оптимизам, добиваме масовни дози антидепресиви по кои се чувствуваме уште попонижено и беспомошно пред бескрајните амнестии во име на општо добро. Да посакаме епизодата Мукоски да е само гаф кој нема да се повтори и со тоа уште подлабоко ја закопа во кал комплетната американската наратива за „транспарентност, добро владеење, реформи”. Колку и да сакаме да веруваме дека намерата на Амбасадорката не била лоша, финалниот продукт неизбежно нѐ потсетува на некои поранешни излети во темница на нејзините претходници. Претпочитам да верувам дека Амбасадорката може подобро од нив. Доколку сака.