یادمان‌های یهودیان در برلین؛ درنگ، تفکر، هشدار

محوطه‌ای بزرگ با سکوهای سنگی؛ بنایی با طراحی معمار آمریکایی، پیتر آیزنمان برای یادآوری واقعه‌ی قتل عام یهودیان. تقریبا ۳۰۰۰ پایه سنگی یاد ۶ میلیون یهودی سراسر اروپا را که به دست ناسیونال‌سوسیالیست‌ها به قتل رسیدند، گرامی می‌دارد.

صفحه‌های برنجی کوچک، ۱۰ سانتی‌متر در ۱۰ سانتی‌متر، علایمی آشنا در پیاده‌روهای برلین. این یادمان‌های کوچک در سنگفرش کوچه و خیابان، یاد و خاطره انسان‌هایی را گرامی می‌دارند که پیش از اعزام به اردوگاه‌های مرگ، شهروندان عادی بودند و در همین نزدیکی زندگی می‌کردند. در خیابان‌ها و کوچه‌های برلین بیش از ۷۰۰۰ لوح کوچک یاد جانباختگان یهودی را گرامی می‌دارد.

روز ۲۰ ژانویه ۱۹۴۲ در این ویلا در کنار وانزه، ۱۵ تن از مقامات بلندپایه حزب نازی، برای مشورت در مورد قتل سیستماتیک یهودی‌های اروپا دیدار کردند. آنها نام این دیدار و برنامه را "راه‌حل نهایی" نهادند. امروزه این خانه یک مکان یادبود است و بیننده را درباره‌ ابعاد غیرقابل تصور یک نسل‌کشی وسیع به تأمل وا می‌دارد.

رزهای سفید کنار سکوی شماره ۱۷ ایستگاه مرکزی قطار "گرونه‌والد"؛ به یاد بیش از ۵۰ هزار یهودی برلین که از اینجا به سوی مرگ روانه شدند. روی ۱۸۶ صفحه فولادی تاریخ‌، محل و شمار یهودیانی که به اردوگاه‌های مرگ فرستاده شدند، حک شده‌است. اولین قطار روز ۱۸ اکتبر ۱۹۴۱ به سوی گتوی لیتس‌مان‌شتات (Łódź) و آخرین آن ۵ ژانویه ۱۹۴۵ به سوی اردوگاه‌های کار اجباری حرکت کرد.

اینجا زمانی مرکز مد برلین بود. یادمانی با آینه‌های بزرگ یاد طراحان مد و استایلیست‌های یهودی را زنده نگه می‌دارد که پوشاک‌های خود را از اینجا به سراسر اروپا می‌فرستادند. نازی‌ها از مالکان یهودی سلب مالکیت کردند و سالن‌های مد آنها را به "نژاد برتر" سپردند. در جریان جنگ جهانی دوم این مرکز مد برای همیشه ویران شد.

پیش از وقوع هولوکاست، در برلین ۱۷۳ هزار یهودی زندگی می‌کردند، سال ۱۹۴۵ این رقم به ۹۰۰۰ نفر رسید. بنای یادبود " اتاق متروکه" در منطقه مسکونی کوپن‌پلاتس واقع شده است؛ یادمانی برای شهروندان یهودی که ناغافل از خانه و کاشانه بیرون کشیده شدند و هیچ‌گاه برنگشتند.

دانیل لیبس‌کیند، معمار این بنا به سراغ سبک دراماتیک رفت. تصویر این ساختمان با مشاهده از بالا به پایین، همانند ستاره‌ی درهم‌شکسته‌ی داوود است. این موزه یکی از پربازدیدترین موزه‌های برلین است با مروری بر تاریخ پرماجرای آلمانی - یهودی.

در برلین ۸ قبرستان یهودی باقی مانده که بزرگترین آنها در منطقه‌ی وایسن‌زه (Weißensee) قرار دارد با ۱۱۵ هزار گور. این آرامگاه بزرگترین قبرستان یهودی اروپاست. بسیاری از یهودیان فراری در زمان نازی‌ها، در این قبرستان پنهان می‌شدند. روز ۱۱ مه ۱۹۴۵، سه روز پس از پایان جنگ جهانی دوم، این گورستان بار دیگر شاهد مراسم مذهبی یهودیان بود.

سال ۱۸۶۶ "نویه زیناگوگه"، کنیسه‌ی یهودیان در خیابان "اورانین‌بورگر" برلین افتتاح شد. این بزرگترین و باشکوه‌ترین کنیسه‌ آلمان در جنگ جهانی دوم به آتش کشیده شد. سال ۱۹۹۵ بازسازی شد و برای دومین بار افتتاح شد. از آن زمان تاکنون گنبد طلایی کنیسه با ارتفاع ۵۰ متر بخشی جدایی‌ناپذیر از نمای برلین است.