گسترش نفوذ نیروهای دولت اسلامی در آسیای میانه

نفوذ گروه "دولت اسلامی" (داعش) در کشورهای مسلمان آسیای میانه (تاجیکستان ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان) گسترش می​یابد. رسانه​های محلی از برافراشته شدن پرچم داعش در تاشکند و بخارا خبر دادند. درتاجیکستان هم مقامات هشدار دادند که در ماه​های گذشته تعداد افرادی که به گروه افراطی "دولت اسلامی" پیوستند، افزایش یافته و خطر نفوذ گروه دولت اسلامی در آسیای میانه با ظهور این گروه در افغانستان بیشتر شده است. افغانستان با تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان هزاران کیلومتر مرز مشترک دارد و کنترل مرزهای صعب​العبورآن دشوار است.

به گفته مقامات امنیتی و قضائی تاجیکستان شمار شهروندان این کشور که به دولت اسلامی پیوستند ۴۰۰ نفر برآورد می​شود. مقامات قضائی تاجیکستان برای ۱۵۰ تن از شهروندان خود به اتهام عضویت در گروه​های تروریستی پرونده جنائی باز کردند. این افراد از طرف "اینترپل"، پلیس بین​الملل، نیز تحت تعقیب قرار گرفته​اند. تا کنون۶۰ تن از جنگجویان تاجیک در سوریه و عراق کشته و ۱۲ نیز نفر بازداشت شده‌اند.

پیوستن سرهنگ تاجیک به گروه دولت اسلامی

مقامات وزارت کشور تاجیکستان مهم​ترین عامل پیوستن تاجیکان به گروه​های تروریستی را ناآگاهی سیاسی عنوان کردند. آنها تائید می​کنند که گرایش به گروه دولت اسلامی در میان جوانانی که برای یافتن کار به روسیه رفتند نیز بیشتر بوده است. اما کارشناسان حتی نسبت به نفود گروه دولت اسلامی در ساختار دولت این کشور هم هشدار می‌دهند.

اخیرا سرهنگ گلمراد حلیم​اف یکی از افسران ارشد وزارت کشور تاجیکستان به گروه تروریستی "دولت اسلامی" پیوست.

در شبکه​های اجتماعی روز چهارشنبه (۶ خرداد / ۲۷ مه) ویدیویی از حلیم​اف در لباس سیاه متعلق به جنگجویان گروه دولت اسلامی منتشر شد. او مدعی شد که در آمریکا و روسیه دوره​های آموزشی نظامی گذرانده و در دانشگاه نظامی تاجیکستان تحصیل کرده است.

این سرهنگ تاجیک در فیلمی ۱۲ دقیقه​ای از قوانین تاجیکستان، که به نظر وی مخالف شریعت است، انتقاد می​کند. حلیم​اف خطاب به مهاجران تاجیک هم می​گوید: "غلام کافران نباشید و غلام الله باشید!" این فرمانده سابق نیروهای ویژه وزارت کشور تاجیکستان اعلام کرد که با هدف برقرار کردن "خلافت اسلامی" به تاجیکستان بازخواهد گشت.

خطر نفوذ داعش در ساختار دولتی تاجیکستان

آندره سرنکو کارشناس "مرکز مطالعات افغانستان معاصر" که در رابطه با گسترش نفوذ گروه دولت اسلامی در آسیای مرکزی هم تحقیق می​کند دلیل پیوستن سرهنگ تاجیک به گروه دولت اسلامی را گسترش فساد در تاجیکستان و پایین بودن سطح زندگی می​داند. وی بر این باور است که افسران و مقامات بلندپایه‌ی نظامی این کشور مجبورند یا به "دایره فساد بپیوندند و بخشی از سیستم فاسد شوند" یا اینکه به گروه​هایی بپیوندند که انگیزه​هایی غیر از رشوه‌خواری دارند. به نظرآقای سرنکو سرهنگ تاجیک ترجیح داده است به گروه دولت اسلامی بپوندند.

این کارشناس همچنین تاکید می​کند که "یارگیری" گروه دولت اسلامی فقط از میان مهاجران کاری تاجیک در روسیه نبوده، بلکه این گروه در ساختار دولتی تاجیکستان هم طرفدارانی دارد. وی نتیجه می​گیرد که گروه "دولت اسلامی" در میان نخبگان کشورهای آسیای میانه برای پیوستن به صوف خود تبلیغ می​کند. پیوستن سرهنگ تاجیک به گروه دولت اسلامی به عقیده این کارشناس جذابیت و نفوذ گروه دولت اسلامی را نشان می​دهد و بزرگ​ترین پیروزی آن گروه در تاجیکستان شمرده می​شود.

انگیزه پیوستن جوانان تاجیک به گروه​ دولت اسلامی

به گفته واحدخان قاصدین​اف یکی از رهبران "حزب نهضت اسلامی تاجیکستان" ممنوعیت ورود مردان زیر ۱۸ ساله به مسجد و ممنوعیت آموزش خصوصی قرآن و علوم اسلامی سبب شده است که جوانان تاجیک به صفوف گروه​های اسلامی بپیوندند.

قاصدین​اف در گفت‌وگو با دویچه وله فارسی می​گوید: «سبب اصلی گرایش مردم به خصوص جوانان تاجیک به داعش این است که آنان دانش اسلامی ندارند و این معلومات دینی را از گروه​های افراطی اسلامی می​گیرند. در تاجیکستان عملا گرفتن معلومات دینی ممنوع شده است. از سوی دیگر نبود اشتغال و نازل بودن سطح زندگی جوانان ما را مجبور کرده است برای یافتن کار به روسیه مهاجرت کنند. این جوانان آسب پذیرند و به دام گروه​های افراطی گرفتار می​شوند.»

تبلیغات داعش در میان جوانان

مومن شعر، تحلیل​گر مقیم شهر دوشنبه در مصاحبه با دویچه وله فارسی به "تبلیغات داعش و شبکه​های اجتماعی" در میان جوانان تاجیک اشاره می​کند و می​گوید: «تنها عامل پیوستن جوانان تاجیک به گروه دولت اسلامی فقط فقر، بیکاری و مهاجرت نیست. مشاهده شده است جوانانی که زندگی خوبی هم داشتند به گروه دولت اسلامی پیوستتند. اینان تحت تاثیر تبلیغات دولت اسلامی قرار گفتند و ممنوعیت حجاب و رفتن جوانان زیر ۱۸ سال به مسجد را بهانه می​کنند.»

این تحلیل​گر خاطرنشان می​کند: «اکثر جوانان تاجیک که در صفوف دولت اسلامی در سوریه و عراق می​جنگند پشیمان هستند اما هیچ امکانی ندارند از آنجا برگردند. چون بر اساس قواعد شرعی "دولت اسلامی" هر کسی که از جهاد برگردد قتل او جایز است. عفو دولتی هم ظاهرا در میان کسانی که در داخل کشور قصد پیوستن به گروه دولت اسلامی را داشتند، روشنگری کرده است. اما در بازگشت تاجیکانی که در ترکیب جهادگران دولت اسلامی می جنگند و اظهار پشیمانی کردند عملا کمکی نکرده است.»

وضعیت دیگر کشورهای آسیای میانه

نفوذ گروه "دولت اسلامی" نگرانی دیگر کشورهای آسیای میانه را هم برانگیخته است. مقام​های امنیتی ازبکستان تائید کردند که تبلیغات گروه دولت اسلامی و "جنبش اسلامی ازبکستان" برای جذب جوانان این کشور بیشتر شده است.

عاشیرقلی بایری، تحلیل‌گر مسائل سیاسی مقیم عشق‌آباد، در این رابطه می​گوید که گروه دولت اسلامی بیشترین نیرو را از میان تاجیکان و ازبک​ها جذب کرده است. آقای بایری در گفت‌وگو با دویچه وله تاکید می​کند گرچه ترکمنستان با افغانستان مرز طولانی دارد و احتمال نفوذ تروریسم وجود دارد ولی دولت این کشور احساس خطر نمی​کند. این کارشناس توضیح می​دهد که سیاست خارجی ترکمنستان بر مبنای "بی‌طرفی" استواراست و در بلوک‌های منطقه​ای حضور ندارد. علاوه بر این، ترکمنستان در تامین برق و گاز ارزان به مردم افغانستان کمک کرده است.

بایری اضافه می​کند: «ترکمنستان حتی در زمان حکومت طالبان، پشتیبان مذاکرات صلح در افغانستان بود.حال هم طالبان و هم دولت کنونی افغانستان از خط لوله تاپی (ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) که قرار است گاز ترکمنستان را از خاک افغانستان به پاکستان و هند انتقال دهد، حمایت می​کنند.»

به گفته این کارشناس گرچه مرز طولانی این کشور با افغانستان آسیب‌پذیراست اما تاجیکستان که ارتش روسیه از مرزهای آن حفاظت می​کند بیش از پیش هدف گروه​های تروریستی قرار گرفته است. نگرانی از نفوذ جوانان به گروه دولت اسلامی در تاجیکستان هم بیشتر از ۴ کشور دیگر آسیای میانه است. در این رابطه اخیرا مقامات وزرات کشور تاجیکستان رسما اعلام کردند که در صورت بازگشت جهادگران تاجیک از سوریه و عراق به کشور، مورد عفو قرار خواهند گرفت.