کشتار بزرگ یهودیان در "بابی یار"، یادبود فاجعه پس از ۷۵ سال
۱۳۹۵ مهر ۸, پنجشنبه
ژوئن سال ۱۹۴۱ ارتش نازی به خاک شوروی حمله کرد و در ماه‌های پس از آن تقریبا تمامی خاک اوکراین فعلی از جمله کی‌یف، پایتخت را به زیر سلطه خود در آورد. در آن زمان حدود ۵۰ هزار یهودی در این شهر سکونت داشتند.
خیلی از یهودیان پیش از رسیدن آلمانی‌ها از شهر به سمت شرق فرار کرده یا به ارتش سرخ پیوسته بودند.
ویکتوریا ایوانووا هیچ‌گاه آن روزها را فراموش نکرد: «چهار، پنج روز پس از حمله، آلمانی‌ها عملیات شکار مردان یهودی را به راه انداختند. مردان را از خانه‌هاشان بیرون می‌کشیدند به زانو در می‌آوردند. بعد هم سربازان آلمانی با قنداق تفنگ به کمر آنها می‌کوبیدند.»
این دختر ۹ ساله در آن زمان خبر نداشت که شاهد سرآغاز یکی از بزرگترین کشتارهای جنگ جهانی دوم است.
روز ۲۸ سپتامبر چهره شهر کی‌یف عوض شد؛ در سرتاسر شهر پلاکاردهایی به زبان روسی، اوکراینی و آلمانی نصب شد که در آنها از یهودیان خواسته شده بود روز بعد در میدان معینی گرد آیند تا "کار تخلیه" آنان صورت بگیرد. به یهودیان هشدار داده شده بود در صورت سرپیچی از این دستور تیرباران خواهند شد.
ویکتوریا ایوانووا با یادآوری آن روزها به رادیو "دویچلند فونک" می‌گوید، که روز بعد خیل عظیمی از جمعیت در خیابان‌های کی‌یف به راه افتاد. از هر خانه یهودیان با اندک وسایلی که به همراه داشتند، بیرون آمده و به سمت مکان مقرر به راه افتادند. حدود ۳۰ هزار یهودی ساکن در کی‌یف از جمله ویکتوریا و مادرش از دستور نازی‌ها اطاعت کردند. او تعریف می‌کند: «ما همراه با دیگران به مرکز کی‌یف رفتیم. هنگامی که تقریبا به بالای دره بابی یار رسیدیم، ناگهان صدای تیرباران‌ها را شنیدیم.»
ویکتوریا و مادرش موفق می‌شوند، بدون آنکه کسی متوجه شود خود را از خیل جمعیت بیرون کشیده و مخفی شوند. سربازان اساس یهودیان به ویژه سالمندان، زنان و کودکان را به سمت بابی یار می‌بردند. آنها پس از رسیدن به دره یهودیان را مجبور به در آوردن لباس‌هاشان کرده و در دسته‌های ده‌تایی در لبه پرتگاه به صف کردند.
کورت ورنر، یکی از اعضای یگان ویژه 4a اساس در سال ۱۹۴۷ در دادگاه نورنبرگ جزئیات واقعه کشتار یهودیان را اینگونه شرح داد: «تیراندازها پشت سر یهودیان ایستادند و با شلیک تیر به گردن‌هاشان آنها را کشتند. هنوز هم وحشت یهودیان ایستاده بر لبه‌های دره را به خاطر دارم، زمانی که برای اولین بار تل جسدها را در ته دره می‌دیدند.»
یگان ویژه 4a که وظیفه‌اش "پاکسازی کثیف‌ها" بود، جزو یکی از واحدهای گروه C اساس به شمار می‌رفت. این یگان‌در ماه‌های پیش از کشتار "بابی یار" هم انجام چندین کشتار گروهی را به عهده گرفته بود.
وولفگانگ بنز، تاریخدان در مورد این یگان به رادیو "دویچلند فونک" می‌گوید: «این یگان به عنوان نیروی کشتار در زمان پیشروی به کار گرفته می‌شد تا در پشت جبهه نبرد در کنار به اصطلاح ارتش مبارز ’عناصر نامطلوب‘، ژنرال‌های شوروی و یهودی‌ها را از میان بردارد. این در واقع بخشی از برنامه‌ریزی جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی بود.»
یگان 4a دو روز تمام از صبح تا فرا رسیدن تاریکی شب مشغول قتل عام یهودیان بود و اعضای آن به طور دقیق حساب کشتارها را نیز نگه می‌داشتند. آنها در پایان روز ۳۰ سپتامبر ۳۳ هزار و ۷۷۱ یهودی را به قتل رسانده بودند.
به گفته ولفگانگ بنز بعدها برای در امان داشتن اعصاب و روان سربازها روش‌‌های ساده‌تری برای کشتار یهودیان به کار گرفته شد؛ از جمله به راه‌انداختن اتاق‌های گاز در اردوگاه آشویتس.
پس از کشتار "بابی یار"، شهرهای ریگا و اودسا نیز به قتلگاه یهودیان تبدیل شدند. یگان ویژه اساس به هنگام عقب‌نشینی در تابستان سال ۱۹۴۳ تلاش کرد نشانه‌های کشتار در دره "بابی یار" را از بین ببرد. به کارگران اجباری یکی از اردوگاه‌های نازی که در همان نزدیکی قرار داشت، دستور داده شد اجساد دفن‌شده در بابی یار را از زیر خاک بیرون بکشند و بسوزانند. این کارگران در پایان مأموریت تیرباران شدند.
روز پنجشنبه (۲۹ سپتامبر/ ۸ شهریور) مراسم ۷۵مین سالگرد کشتار بابی یار در اوکراین با حضور یوآخیم گاوک رئیس‌جمهور آلمان برگزار می‌شود. در این مراسم پترو پروشنکو رئیس‌جمهور اوکراین، یانوش آدر رئیس‌جمهور مجارستان، دونالد توسک رئیس شورای اتحادیه اروپا و هیئتی از کنگره جهانی یهودیان مستقر در نیویورک شرکت خواهند کرد.