کاهش روزافزون درآمد ایران از صادرات نفت

صادرات نفت ایران در هفته گذشته به پایین‌ترین میزان خود رسید. به دنبال اعلام تدابیر تحریمی تازه از جانب "اتحادیه اروپا" از آغاز ماه ژوئن بیشتر خریداران اروپایی و آسیایی از مقدار خرید نفت از ایران کاسته‌اند. شرکت های بزرگ انرژی اروپا مانند توتال و شل خرید نفت از ایران را یا به کلی متوقف کرده اند یا تصمیم دارند تا اول ماه ژوئیه متوقف کنند.

بنا به آخرین آمار که از شرکت‌های کشتیرانی و کمپانی‌های نفتی به دست آمده است، از آغاز ماه ژوئن صادرات نفت ایران به حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته است. با فرا رسیدن موعد تحریم‌های تازه اتحادیه اروپا از اول ماه ژوئیه، روزانه دستکم یک میلیون بشکه از صادرات نفتی ایران کاسته خواهد شد که در نتیجه ایران را از روزانه ۹۰ میلیون دلار درآمد محروم می‌کند.

از آنجا که تحریم‌های اتحادیه اروپا شرکت‌های بیمه را نیز شامل می‌شود، خریداران متفرقه و کوچک نیز تمایل چندانی به خرید نفت از ایران نشان نمی‌دهند. برخی از خریداران اروپایی از هم‌اکنون نگران هستند، زیرا احتمال دارد نفتی که قبلا خریداری کرده‌اند، پس از اول ژوئیه به مقصد برسد و آنها نیز مشمول تحریم شوند.

اتحادیه اروپا اعلام کرده است که از ابتدای ماه آینده میلادی تحریم‌های تازه‌ای را علیه ایران اعمال خواهد کرد که شامل توقف خرید نفت و تحریم بیمه حمل و نقل نفت صادراتی ایران خواهد بود.

دولت آمریکا هم دور تازه تشدید تحریم‌ها علیه ایران را از روز پنجشنبه ۲۸ ژوئن (۸ تیر) آغاز خواهد کرد و بر اساس آن خریداران نفت ایران در معرض مجازات‌های اقتصادی و تجاری قرار خواهند گرفت.

انکار جمهوری اسلامی

ایران سال گذشته روزانه نزدیک دو و نیم میلیون بشکه نفت خام صادر کرده است. مجموع بهره‌برداری نفتی، با احتساب مصرف داخلی، به بیش از ۳ و نیم میلیون بشکه می‌رسید.

بنا به آخرین گزارش "سازمان بین‌المللی انرژی" صادرات نفت ایران به خاطر تحریم‌های بین‌المللی از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است. این سازمان افزوده است که با این شرایط به نظر می‌رسد ایران در آینده حجم تولید نفت خود را کاهش دهد.

جمهوری اسلامی ایران در ماه آوریل گذشته خبر داد که میزان صادرات نفتی آن اندکی کاهش یافته و از ۲/۲ میلیون بشکه در سال قبل به ۱/ ۲ میلیون بشکه رسیده است. در روزهای اخیر اما منابع گوناگون خبری از سقوط فاحش صادرات نفت خبر می دهند.

خبرگزاری‌ها از قول منابعی که مایل به شناسایی نیستند نقل کرده‌اند که جمهوری اسلامی در ماه مه گذشته روزانه میان یک و نیم میلیون تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه نفت خام صادر کرده است.

با پایین آمدن تقاضا، ایران نفت خود را بر نفت‌کش‌هایی در خلیج فارس انبار کرده است. ایران مایل به انتشار این خبر نیست، لذا از نزدیک شدن گزارشگران به جزیره خارک، که بزرگترین بندر صادراتی کشور است، جلوگیری می‌کند.
هم ایران و هم برخی از کشورهای صنعتی در آسیا مایل هستند که نفت انبار شده در سواحل ایران، به شکلی سریع و بی سروصدا به مقصد آنها حمل شود. خواست چین و ژاپن و هند و کره جنوبی این است که با استفاده از فشاری که بر ایران وارد آمده، نفت ایران را به بهای ارزان‌تری خریداری کنند.

مشتریان آسیایی

چین که بیش از ۲۰ درصد از نفت وارداتی خود را از ایران تأمین می‌کند، با هرگونه اقدام تحریمی علیه ایران مخالف است. شرکت‌های چینی مایل هستند که حتا با قبول ریسک به واردات نفت از ایران ادامه دهند.

ژاپن و کره جنوبی برای معاف شدن از مجازات‌های وضع شده توسط قدرت‌های غربی، واردات نفت خام از ایران را به میزان قابل توجهی کاهش داده‌اند.

در ژاپن پارلمان این کشور با تصویب یک لایحه به دولت حق داد که حمل و نقل دریایی را زیر پوشش بیمه قرار دهد.
پارلمان ژاپن روز چهارشنبه (۳۱ خرداد / ۲۰ ژوئن) به دولت این کشور اجازه داد برای تانکرهای حامل نفت وارداتی از ایران تضمین در نظر بگیرد تا محدودیت‌های تازه اتحادیه اروپا در زمینه بیمه را که قرار است از ابتدای ماه ژوئیه اعمال شود خنثی کند.

ژاپن در ماه های ژوئن و ژوئیه سال گذشته در مجموع حدود ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام از ایران وارد کرده بود، اما در همین دوره در سال جاری واردات نفت خام خود از ایران را به ۲۴۰ هزار بشکه (کمتر از نصف) کاهش داده است.
با این حال دولت ژاپن قصد دارد با تأمین تضمین‌هایی به جای بیمه‌های اتحادیه اروپا برای محموله‌های نفت وارداتی از ایران، جلوی کاهش بیشتر واردات نفت از این کشور را بگیرد.

هند نیز قصد دارد در ازای معاملات کالایی، همچنان به واردات نفت از ایران ادامه دهد. هند می‌کوشد در تعامل با اروپا و امریکا از معافیت‌های تحریمی بهره‌مند شود.

ایران موافقت کرده است که قیمت ۴۵ درصد از حجم صادرات نفتی به هند را به صورت روپیه دریافت کند.

اعتراف به واقعیت

اوضاع ناگوار کاهش درآمدهای ارزی کمابیش در سایت‌های داخلی بازتاب یافته است. تارنمای "خبر آن‌لاین" از قول "امور بین‌الملل شرکت ملی نفت" گفته است که درآمد نفتی ایران از محل فروش نفت خام کاهش یافته است.

در این گزارش گفته می‌شود: «تا یک ماه گذشته هر بشکه نفت خام ایران بیش از ۱۱۲ دلار بفروش می‌رسید، حال آن که... هر بشکه نفت خام شیرین ایران در یک هفته گذشته به طور میانگین حدود ۹۶ دلار به فروش رسیده است و این امر نشان‌دهنده‌ی کاهش ۱۵ دلاری قیمت فروش نفت خام ایران است.»

گزارش یادشده پیش‌بینی می‌کند: «به نظر می‌رسد با توجه به ادامه روند کاهشی قیمت نفت خام در بازارهای نفتی، روند نزولی قیمت نفت خام ایران همچنان ادامه یابد.»

جمهوری اسلامی کشورهای عربستان سعودی، کویت و امارات متحده را متهم می‌کند که با تولید بی‌رویه و بیشتر از سهمیه خود، قیمت را در بازار شکسته و باعث شده‌اند که قیمت نفت از ۱۲۸ دلار در ماه‌های گذشته به پایین‌تر از ۱۰۰ دلار برای هر بشکه برسد.

واقعیت این است که به موازات پیشرفت تحریم‌ها علیه ایران، در این مدت رقبای اصلی ایران در اوپک، یعنی عربستان،‌عراق، کویت و امارات متحده عربی تولید نفت خود را افزایش داده‌اند.