چین به نفت و گاز آسیای میانه و خزر چشم دوخته است

شی‌جین پینگ، رئیس جمهور چین روز سه شنبه ۱۲ شهریور ۱۳۹۲ برای سفر ۲ روزه کاری وارد عشق‌آباد شد. وی خواستار اجرای هرچه سریع‌تر پروژه خط لوله گاز آسیای مرکزی به چین شد. قربان‌قلی بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان، چین را شریک استراتژیک ترکمنستان خواند و گفت که همکاری کشورش با چین در زمینه‌های انرژی، کشاورزی، ارتباطات، حمل‌ونقل، آموزشی و هنری در اولویت قرار دارد.

براساس آمار دولت ترکمنستان، صادرات گازاین کشور به چین در سال ٢٠١٢، ٢٠ میلیارد مترمکعب بوده است. اما رئیس جمهور این کشور اعلام کرد با امضای توافقنامه جدید با چین، صادرات گاز به ۶۵ میلیارد مترمکعب در سال افزایش خواهد یافت. هم اینک قرار است چهارمین خط لوله گازی موسوم به "D" از ترکمنستان تا چین کشیده شود. کنسرن نفتی بریتیش پترولیوم "BP" اعلام کرده است که بیش از ۵۱ درصد گاز چین توسط ترکمنستان تامین می‌شود.

۶۰ کیلومتر کریدور انسانی برای استقبال از رهبر چین

آمان‌مراد بوگایف، تحلیل‌‌گر ترکمنستانی به دویچه‌وله می‌گوید، با روی کار آمدن بردی محمداف در دسامبر ۲۰۰۶ مناسبات ترکمنستان با چین توسعه یافت. به گفته بوگایف، سفر رهبر چین به کشور ثروتمند و سرشار از گاز و منابع طبیعی ترکمنستان، مهم‌ترین رویداد این کشور به حساب می‌آید. بوگایف تاکید می‌کند که چین به منابع گازی ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای میانه چشم دوخته است.

وی افزود: «ترکمن‌ها در دوران شوروی سابق تجربه تلخ وابستگی به روس‌ها را از سر گذاراندند و اکنون این بیم وجود دارد که به چین وابسته شوند. چین کشور دمکراتی نیست و در مسئله توسعه دمکراسی در جامعه به ما کمکی نخواهد کرد.»

این کارشناس به دویچه وله گفت که هم اکنون بیش از ۱۱۰۰ دانشجو در دانشگاه‌های چین تحصیل می‌کنند.
منابع محلی می‌گویند، مردم و به ویژه دانش‌آموزان مدارس و معلمان را مجبور کرده‌‌اند برای استقبال از رهبر چین از شهر مرو تا یول‌آتان حدود ۶۰ کیلومتر کریدور انسانی ایجاد کنند.

مراسم افتتاح دومین میدان گازی بزرگ دنیا

روز چهارشنبه ۱۳ شهریور ۱۳۹۲ رؤسای جمهور ترکمنستان و چین در مراسم آغاز بهره‌برداری فاز یک "گالکینیش" (رستاخیر) دومین میدان بزرگ گازی دنیا شرکت کردند. مجتمع گالکینیش شامل سه کارخانه تصفیه گاز با ظرفیت تولید سالانه ٣٠ میلیارد مترمکعب گاز است.

پیش از آن توافقنامه صادرات سالانه ۲۵ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان به چین میان شرکت ملی نفت چین "سی‌ان‌پی‌سی" و شرکت "ترکمن گاز" و با حضور روسای جمهور دو کشور امضا شده بود.

افزایش نفوذ چین و کاهش نقش روسیه

چین با کشورهای آسیای میانه بیش از ۳ هزار کیلومتر مرز مشترک دارد. این کشورمجبوراست ۶۵ درصد از نیازمندی‌های نفت خام خود را از خارج تامین کند. در سال‌های گذشته نیاز این کشور به گاز به شدت افزایش یافت و کشورهای آسیای مرکزی به یکی ازمنابع اصلی تامین انرژی این کشور تبدیل شدند.

اشتفان مایستر کارشناس آلمانی در امور گاز که با وضعیت انرژی آسیای میانه و چین هم آشناست به دویچه‌وله می‌گوید، چینی‌ها منابع مالی و فن‌آوری احداث خط لوله را دارند. نفوذ بیشتر چین در ترکمنستان باعث شده نقش روسیه در این کشور هم کاهش یابد. مایستر تاکید می‌کند روسیه درآمد ترانزیت گاز ترکمنستان را ازدست داده و دیگر قادر نیست از این کشور گاز ارزان بخرد.

از سوی دیگر روزنامه "ودوموستی" روسیه همزمان با انعقاد قرارداد گازی چین و ترکمنستان گزارش داد: «در پی اختلافات مقامات روسیه و چین بر سر مسائل مالی، شرکت دولتی گازپروم عملیات احداث خط لوله چین را تا سال آینده به تعویق انداخت. تصمیم تعویق اجرای این طرح در شرایطی گرفته می‌شود که ترکمنستان با افزایش فروش گاز به چین موافقت کرده است.»

چین شرکت‌های ایرانی را بیرون راند

چین با پیشنهاد ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری توانست انحصار توسعه گازی "یول‌آتان جنوبی" یکی از بزرگترین میادین گازی ترکمنستان را که در دست ایرانی‌ها بود، در دوره‌ احمدی‌نژاد به دست آورد. پیش از این قرار بود شرکت ایرانی "پتروپارس" عملیات توسعه بلوک اول این میدان گازی را برعهده گیرد.

غلامرضا منوچهری، مدیر عامل پتروپارس در آن زمان رفتار ترکمنستان را "بر خلاف عرف و اخلاق" توصیف کرد و گفت "ترکمنستان زیر قولش زده" است. تلاش وزارت امورخارجه و نفت ایران نیز برای حضور شرکت‌های ایرانی از جمله پتروپارس در ترکمنستان در آن زمان با شکست روبرو شد و شرکت‌های چینی جایگزین ایران شدند.

اشتفان مایستر، کارشناس آلمانی در این رابطه می‌گوید، وضعیت ایران به دلیل تحریم‌ها پیچیده شده و توان سرمایه‌گذاری در میادین گازی ترکمنستان و یا فرصت ترانزیت گاز این کشور را ازدست داده است.

تبادلات تجاری چین با آسیای مرکزی ۵۰ برابر شد

چین توانست در عرصه اقتصادی، به ویژه در صنعت نفت و گاز، رقبای ایرانی، اروپايی و حتی روس خود را پشت سر بگذارد. بنابه گزارش منابع چینی، حجم مبادلات تجاری چین با ۵ کشور آسیای مرکزی به ۵۰ برابر رسیده است. پس از فروپاشی شوروی، چین در بسیاری از این کشورها کارخانه‌های صنعتی و تولیدی را خریداری کرد.

شركت ملی نفت چین مشترکا با شركت نفتی "مونای گاز قزاقستان" شركت نفتی "مانگیستا مونیا گاز" را خریداری كردند. این خرید شامل دو میدان نفت و گاز و همه دارایی‌های این شركت قزاقستانی است. شرکت "مانگیستا مونیا گاز" مجوز اكتشاف ‪ ۱۵‬میدان نفت و گاز در قزاقستان و میدان‌های نفتی در منطقه دریای خزر را دارد. از آن گذشته این شرکت ۳۶ میدان نفتی و گازی در اختیار دارد.

شرکت‌های چینی به فکر گاز دریای خزر

گفته می‌شود چین با خرید شرکت‌های قزاقستان فعال در حوزه دریای خزر، قصد دارد بخشی از نیازهای آتی خود را از دریای خزر نیز تامین کند. در این راستا چین موفق شده است كنترل بخشی از بازارهای مختلف محصولات نفتی قزاقستان را هم در اختیار خود بگیرد و در رقابت‌ها بر سر دستیابی به منابع انرژی حوزه دریای خزر با روسیه و غرب موفق‌ترعمل کند.

شرکت‌های چینی هم‌اکنون بیش از ۵۰ درصد کارخانه‌های بزرگ پالایش نفت در شهر شیمکنت و شمار زیادی از جایگاه‌های فروش بنزین در قزاقستان را صاحب شده‌اند. ساخت خط لوله نفت از "آتاسو" قزاقستان به "آلاشانکاو" چین نیز به پایان رسیده است.

سفر دوره‌ای شی‌جین پینگ، رئیس جمهور چین به آسیای میانه و روسیه ۱۰ روز طول خواهد کشید. رئیس جمهور چین از کشورهای قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و روسیه نیز دیدار می‌کند.

وی در هشتمین اجلاس گروه ۲۰ در شهر سن پترزبورگ روسیه ( ۱۴ و ۱۵ شهریور۱۳۹۲ ) و سیزدهمین نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در بیشکک قرقیزستان (۲۲ شهریور ۱۳۹۲) نیز حضور خواهد یافت.