چه کسی "وارث" بن لادن خواهد بود؟
۱۳۹۰ اردیبهشت ۱۸, یکشنبه
پس از کشته‌شدن بن لادن توسط نیروهای ویژه‌ی آمریکایی ۵ کامپیوتر، ۱۰ دیسک سخت و صدها لوح فشرده از محل زندگی او در ایبت‌آباد پاکستان به دست آمدند. از این میان ۵ ویدئو که پیش از مرگ رهبر القاعده ضبط شده بودند، منتشر شدند. این ویدئوها تصاویری از بن لادن را نشان می‌دهند که پیش‌تر برای کسی آشنا نبود: پیرمردی خمیده با موهای سفید، در حالی که پتویی بر شانه و کلاهی بافتنی بر سر دارد، فیلم‌های پیشین خود را تماشا می‌کند. در حالی که بن لادن در پیام‌های ویدئویی رسمی خود خطاب به آمریکا، عموما مو و ریش خود را رنگ کرده و حتا گاهی آرایش‌کرده به نظر می‌رسد.
نکته برجسته‌ی این فیلم‌ها، به اعتقاد کارشناسان امنیتی، این است که "تصویری دیگر" از رهبر القاعده در برابر دیدگان هواداران به نمایش در می‌آید؛ تصویری که با ماشین تبلیغاتی القاعده ارتباطی ندارند و رهبر این تشکیلات تروریستی را به عنوان انسانی نشان می‌دهند که خود شیفته‌ی "تصویر" خود است.
آینده‌ی مأموریت افغانستان چگونه است؟
همزمان با تجزیه و تحلیل مدارک به دست آمده از محل زندگی بن لادن، گفت‌وگوها در مورد ادامه‌ی مأموریت افغانستان بالا گرفته است: با کشته شدن رهبر القاعده که بسیاری از حملات تروریستی تا کنونی به او نسبت داده می‌شد، یک انگیزه‌ی قوی برای ادمه‌ی جنگ از بین رفته است. حال که وضعیت مالی دولت آمریکا نیز چندان رو به راه نیست، چرا "طولانی‌ترین جنگ آمریکا" پایان نیابد؟
جناح چپ حزب دمکرات آمریکا در روزهای اخیر نوای خروج سریع‌تر از افغانستان را سر داده است. مواضع برخی از جمهوری‌خواهان نیز تا حدودی دچار تغییر شده است. به گفته‌ی یکی از سناتورهای جمهوری‌خواه، افغانستان "ارزش استراتژیک" دیگری برای ادامه‌ی مأموریتی با این ابعاد را ندارد.
پرسش مهم‌تر اما این است که آیا القاعده به زودی رهبری جدید به دست خواهد آورد و اگر آری، چه کسی؟ پاسخ به این پرسش‌ها در میزان رأی‌آوردن نامزدهای انتخابات پیش روی ایالات متحده نیز بی‌تأثیر نیست.
چند نام که یکی از آنها از همه بیشتر شنیده می‌شود
روزنامه‌ی آمریکایی "واشنگتن پست" به نقل از محافل امنیتی آمریکا، ایمن الظواهری، معاون بن لادن، را جانشین احتمالی رهبر القاعده می‌داند، هر چند که این اسلام‌گرای مصری‌تبار در برخی از شاخه‌های القاعده محبوبیتی ندارد. با وجود این‌که در سال‌های اخیر بسیاری از مهره‌های کلیدی القاعده کشته شده‌اند، اما هنوز هستند جهادگرانی که توانایی تصاحب منصب بن لادن را داشته باشند. به اعتقاد محافل امنیتی، عطیه عبد الرحمان و ابواللیبی، هر دو از لیبی، از این جمله هستند.
انور العولقی که هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا روز پنجشنبه موفق به کشتن‌اش نشدند، "جهادگر" دیگری است که می‌تواند "وارث" بن لادن باشد. این شهروند یمنی‌تبار ایالات متحده، پیام‌های دیدئویی‌ای خود را به زبان انگلیسی کامل و روان منتشر می‌کند. العولقی تمرکز کار خود را بر روی جذب جهادگران انگلیسی‌زبان به تشکیلات القاعده قرار داده است.
العولقی جزو نسل جدیدی از اسلام‌گرایان افراطی با ملیت آمریکایی است که ایالات متحده از آنها به شدت وحشت دارد. این وحشت تا حدی است که باراک اوباما تا امروز تنها او را در فهرست قتل سازمان سیا قرار داده است. به مأموران نهادهای امنیتی آمریکا اجازه داده شده که در صورت عدم امکان دستگیری افراد این فهرست، آنها را بکشند.
به اعتقاد محافل امنیتی، با وجود رقیب قدرتمندی چون العولقی، ایمن الظواهری هم‌چنان نامزد نخست جانشینی بن لادن است. به گفته‌ی کارشناسان این حوزه، ویدئوهای ماه‌های اخیر الظواهری، عطش او به کسب قدرت را نشان می‌دهند. در آخرین پیام این اسلام‌گرای مصری که ۱۴ آوریل منتشر شد، او ۷۰ دقیقه صحبت کرد، بدون این‌که حتا یک بار نام بن‌لادن را بر زبان بیاورد. تا چند سال پیش عدم ستایش از "رهبر" در چنین پیام‌هایی غیر ممکن بود.
با وجود این، تسلط او بر قدرت کار ساده‌ای نخواهد بود. علیرغم که در میان اعضای القاعده تردیدی در مورد توانایی‌ها و دانسته‌های او وجود ندارد، برخوردهای غیر سیاستمدارانه‌ی الظواهری در سال‌های اخیر، موجب رنجش و دور شدن بسیاری از هم‌پیمانان پیشین از وی شده است.
PB/SJ