«چراغ سبز ایران» برای میانجیگری ترکیه؟
۱۳۸۸ آذر ۱۷, سه‌شنبه
نخست وزیر ترکیه در ملاقات با باراک اوباما، اعمال تحریمها علیه ایران را صراحتا رد کرد و گفت که در خصوص ایران بایستی ابزارهای دیپلماتیک را به کار گرفت. محمد مشتاق، کارشناس امور ایران و ترکیه، در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه وله شرکت کرد و به سئوالات ما پیرامون میانجیگری ترکیه بین ایران و آمریکا و مخالفت ترکیه با تحریم های اقتصادی غرب علیه ایران پاسخ داد.
دویچه وله: آقای محمد مشتاق، رجب طیب اردوغان بالاخره به آمریکا سفر کرد و با اوباما دیدار کرد. مسئله‌ی ایران یکی از مهم‌ترین موضوع‌های اردوغان با اوباما بود. اردوغان از فعالیت‌های هسته‌ای ایران با اهداف صلح‌آمیز، یعنی فقط برای تأمین انرژی، حمایت و با تحریم‌های شدیدتر هم مخالف کرده است. به نظر شما آیا آمریکا واقعاً در چنین شرایطی با این نظر اردوغان موافقت خواهد کرد؟
محمد مشتاق: من معتقدم که چاره‌ای جز این نیست. برای اینکه اردوغان رسماً به اوباما گفته است، به جز دیپلماسی چاره‌ای نداریم. یعنی تحریمها راه حل نیست. تا حالا چندین سال است که این تحریمها اعمال می‌شود و نتیجه‌ای هم نمی‌دهد، علی‌رغم این که سازمان ملل متحد هنوز قویاً بر اعمال این تحریمها تأکید می‌کند. اردوغان از طرف دیگر هم می‌گوید که در منطقه اصولاً باید سلاح‌های هسته‌ای تحریم و ممنوع شود. چون به جز ایران، کشورهای دیگری هستند که دارای نیروی هسته‌ای و حتی سلاح هسته‌ای هستند. از این نظر اردوغان معتقد است که این مسئله باید از طریق دیپلماسی حل شود و اعلام می‌کند که ما به علت روابط نزدیکی که با کشور همسایه و دوست ایران داریم و روابط نزدیک و متفق و هم‌پیمانی که با آمریکا داریم، می‌توانیم میانجیگر خوبی باشیم و پادرمیانی کنیم و از این پادرمیانی هم معتقد است که می‌شود نتیجه گرفت.
کلاً پیش از سفر اردوغان به آمریکا همیشه درباره‌ی نقش ترکیه در میانجیگری میان غرب و ایران صحبت زیاد می‌شد. حالا اوباما از این تمایل ترکیه حمایت کرده و گفته است، در حل مناقشه‌ی اتمی ایران با غرب هم ترکیه می‌تواند بازیگر مهمی باشد. به نظر شما، آیا ترکیه واقعاً می‌تواند میان آمریکا و ایران که یک تنش سی‌سال بوده و الان هم به اوج خودش دارد می‌رسد، نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کند؟
من شخصاً معتقدم که ترکیه در حال حاضر دارد میانجیگری می‌کند. یعنی این جدید نخواهد بود. یعنی من شخصاً اعتقاد دارم که سفر آقای اردوغان به ایران هم بدون علت نبود و سفر آقای داود اوغلو، وزیر امور خارجه‌ی ترکیه، به ایران که دوبار صورت گرفت، هم به تهران و هم در تبریز، و با آقای احمدی‌نژاد ملاقات کرد، این‌ها حتماً حاوی پیام‌هایی هست. ترکیه در منطقه یک عنصر خیلی مهمی است از نظر قدرت و نفوذ در کشورهای منطقه. همان طور که قبلاً هم دیدیم، میان سوریه و اسراییل میانجیگری کرد و نقش ترکیه در قفقاز و در افغانستان هم مشخص است. ازاین نظر، من معتقدم که از میانجیگری و پادرمیانی نتیجه‌ای می‌شود گرفت .
شما گفتید که ترکیه طرفدار این است که ابزارهای دیپلماسی به کار گرفته شود و مخالف تحریم شدیدتر است. اگر علیه ایران تحریم‌هایی وضع شود، به نظر شما این چه خطری برای اقتصاد ترکیه خواهد داشت؟
ترکیه البته همیشه تحریم‌هایی را که از طرف سازمان ملل متحد اعمال می‌شود قبول می‌کند. ولی عملاً این به ضرر ترکیه خواهد بود. برای اینکه الآن حجم مبادلات تجاری ترکیه با ایران پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۰ و شاید ۲۰۱۱ به ۳۰ میلیارد دلار برسد. این رقمی نیست که ترکیه بتواند آن را نادیده بگیرد و یا در مقابل آن بی‌تفاوت باشد. چون الان بزرگترین واردکننده‌ی گاز طبیعی ایران به حساب می‌آید. علاوه بر آن ترکیه امتیاز استخراج گاز در منطقه‌ی پارس جنوبی را هم گرفته است. من معتقدم که این مسئله خیلی به ضرر ترکیه خواهد بود و ترکیه این تحریم‌های جدید را نمی‌پذیرد.
رجب طیب اردوغان در دیداری که با احمدی‌نژاد داشت و دیداری که داود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، در تبریز و در تهران با احمدی‌نژاد داشت، توانستند نظر ایران را برای مذاکره با غرب و یا مذاکره با آمریکا جلب کنند؟ یعنی ایران موافق میانجیگری ترکیه هست به نظر شما؟
من معتقدم بله. برای این که ترکیه اگر این چراغ سبز را نمی‌گرفت، رسماً به اوباما پیشنهاد نمی‌کرد که ما آماده‌ی میانجیگری هستیم. و من فکر می‌کنم که ترکیه شاید توافقاتی هم در این رابطه با ایران داشته و دارد. و با تأکید به این تناسبات است که رسماً اعلام کرده است که می‌توانیم از نفوذ و یا روابط نزدیکی که با ایران داریم استفاده کنیم و میانجیگر خوبی باشیم.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفته است که ایران مخالف تبادل سوخت هسته‌ای نیست. آیا ترکیه که قبلاً آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم پیشنهادش را کرده بود، می‌تواند کشوری باشد که این تبادل از طریق آن انجام گیرد؟
بله، ترکیه این پیشنهاد را کرد و ایران هم موافق بود که بتواند مازاد سوخت خودش را به ترکیه بفرستد و در ترکیه این سوخت حفاظت شود و حتی بازرسان بین‌المللی هم فکر می‌کنم در این مورد موافقت کردند. ولی این در سطح پیشنهاد و در سطح مذاکرات اولیه است و هنوز در این مورد به نتیجه‌ای نرسیده‌اند. ولی من معتقدم، شاید در مذاکرات آتی اگر ترکیه نقش میانجیگر را به عهده بگیرد، این مسائل با جزییات کامل بررسی و مذاکره شود.
مصاحبه‌گر: طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بابک بهمنش