چرا هیئت اقتصادی آلمان با شتاب به ایران رفت؟

دویچه‌وله: هنوز توافقی بین ایران و قدرت‌های جهانی امضا نشده، زیگمار گابریل، معاون صدراعظم و وزیر اقتصاد آلمان با هیأتی اقتصادی در تهران است. آیا این مراجعه کمی شتابزده نیست؟

برن‌بک: چیزی که هم‌اکنون دارد روی می‌دهد، یک "مراجعه" نیست. شرکت‌های آلمانی اکیدا ضوابط سیاست خارجی اتحادیه اروپا را مراعات کرده‌ و به هیچ وجه از خط مشی مذاکرات تخطی نکرده‌اند. مادامی که مذاکرات در وین و لوزان یا جایی دیگر در جریان بود، هیچ هیأت اقتصادی یا دولتی آلمان در ایران نبود و حداکثر دیدارهایی توسط اتاق صنایع و بازرگانی انجام می‌گرفت. باید این را بگویم که کشورهای دیگری بودند که فعال‌تر بودند و مذاکرات خود را "پیشرفته‌تر" تعبیر می‌کردند.

در مقایسه با آنها آلمانی‌ها خیلی خویشتندار بودند و اولویت امر سیاسی را فراتر از تعهدات اکیدا رعایت کردند. از این رو کاملا درست است که وقتی پرده فرو می‌افتد و توافقنامه امضا می‌شود، نباید بیشتر منتظر شد، بلکه باید سریعا وارد عمل شد و میدان را به دیگران واگذار نکرد.

افزون بر آن، در هر گردهمایی اینجا این توافق میان طرف آلمانی و ایرانی وجود دارد که در جریان این دیدار، هنوز معامله‌ای انجام نمی‌گیرد، بلکه این سفر جنبه مقدماتی دارد و تا اندازه‌ای گونه‌ای سفر نمادین است تا نشان دهد که موفقیت در مذاکرات فقط روی کاغذ نبوده است، بلکه همچنین بیان خود را در دیدارهای مشخص شخصی هم می‌یابد.

دویچه وله: کدام حوزه‌ها از رفع تحریم‌ها بیشترین سود را خواهند برد؟

برن‌بک: ساختارهای قدیمی مناسبات آلمان و ایران احیا می‌شوند: یعنی پیش از هر چیز ماشین‌سازی و احداث تاسیسات، صادرات قطعاتی برای صنایع خودروسازی، در حجم معینی مواد خام برای شیمی، داروسازی و نیز فن‌آوری پزشکی و همچنین همه صادرات ممکن دیگر برای صنایع چاپ و دیگر حوزه‌ها. ولی ماشین‌سازی و احداث تاسیسات در کانون قرار دارد و این بخش بیش از همه از عقب‌ماندگی آسیب دیده است و بنابراین بیش از همه نیز سود خواهد برد.

دویچه وله: مشخصا چه باید روی دهد تا مناسبات اقتصادی دوباره اعتلا یابند؟

برن‌بک: در این باره باید گفت که بزرگ‌ترین بخش توان صادراتی آلمان اصلا مستقیما مشمول تحریم‌ها نبود، بلکه بیشتر از گذرگاه تصمیم‌های غیرقضایی، موسسه‌ای و سیاسی محدود شده بود. برای نمونه بانک‌ها بودند که برای آنها عملا فقط بخش کوچکی مانند پرداخت‌ها به ایران ممنوع شده بود. ولی آنها بعضا بطور صد در صد از انتقال پول یا پرداخت‌ها در رابطه با ایران خودداری می‌کردند. دیگر موضوع ابدا بر سر آن نبود که کالاهای تخصصی مشخصی ممنوع هستند، بلکه از ترس مجازات‌های ایالات متحده آمریکا هرگونه پرداختی در رابطه با ایران رد می‌شد؛ صرفنظر از اینکه معاملات در زمینه کالاهای بشردوستانه باشند، یا پول‌های خصوصی باشند یا اینکه واقعا کالاهایی باشند که در معاملات نگاهی انتقادی به آنها وجود داشت.

بنابراین مساله اصلی که باید حل شود این است که مناسبات عادی بانکی و امکان انتقال پول دوباره برقرار گردد و در گام دوم تامین مالی از طریق اوراق اعتباری و در گام سوم "بیمه هرمس". در پایان این زنجیره، بانک‌های هم‌فرجام (کنسرسیال) قرار دارند که برای پروژه‌های بزرگ با هم همکاری می‌کنند تا متحدا از پروژه‌های بالاتر از یک یا دو یا سه میلیاردی پشتیبانی کنند. ولی این امر قطعا یک یا دو سال طول خواهد کشید تا خود را تثبیت کند.

دویچه‌وله: ایران باید چه کار کند تا بتواند از گشایش اقتصادی به روی غرب برای خود میوه‌چینی کند؟

برن‌بک: اقتصاد ملی ایران تا اندازه زیادی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز و محصولات پتروشیمی وابسته است تا از جمله بتواند ارز مورد نیاز خود را تامین کند. برای ایران کاهش بهای نفت وقتی بخواهد دوباره به بازار جهانی بازگردد طبعا یک تنگناست. بنابراین ایران می‌باید دو برابر نفتی را در مقایسه با زمانی بفروشد که بهای نفت بشکه‌ای ۱۰۰ دلار آمریکایی یا بیشتر بود، تا بتواند به سطح درآمدهای آن زمان خود برسد.

اما ایران در حال حاضر نمی‌تواند از این تنگنا رهایی یابد مگر از طریق افزایش صادرات نفت، اکتشافات و مدرنیزه کردن و نوسازی پالایشگاه‌ها. ایران همزمان می‌خواهد از وابستگی یکجانبه به صادرات مواد خام فاصله بگیرد و نیرومندتر به پهنه پردازش موادخام و فروش فرآورده‌های آن روی آورد. اما این کار نیز مستلزم پول است و سرمایه‌گذاری در پتروشیمی، وقتی کسی بخواهد تجهیزات آن را در غرب بخرد، نیازمند دلارها و یوروهای فراوانی است. از چین هم نمی‌توان آن کیفیتی را به دست آورد که ایران خواهان آن است. بنابراین این مشکل را نهایتا فقط می‌توان از طریق پیشروی‌های دلیرانه و طبعا همچنین از طریق بهبود مناسبات با کشورهای صادرکننده مانند آلمان حل کرد.

دویچه وله: حالا مشخصا پس از سفر "نمادین" هیأت آلمانی به ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟

برن‌بک: ایران بنا را بر این گذاشته است که دیگر نباید به زمان پیش از کسب موفقیت اخیر بازگشت و تحریم‌ها هم بازنخواهند گشت، به گونه‌ای که شالوده سرمایه‌گذاری‌های آینده فراهم است. از این حیث در نیمه دوم سال جاری شاهد افزایش آشکار ارقام صادرات آلمان خواهیم بود. تجارت سریعا صورت می‌گیرد. معنای آن اینست که باید به خرید رفت، سفارش‌ها را فعال کرد، قراردادهای مقدماتی را به قراردادهای نهایی تبدیل کرد و سپس باید پرداخت بانکی را از طریق کشور ثالث یا بانکی در خارج انجام داد، یا باید در صورت لزوم با یک چمدان پول پرداخت‌ها را انجام داد تا کالای سفارشی تحویل داده شود.

شرکت‌های حمل و نقل و باربری در حال حاضر ـ و این برای دو سال آینده نیز اعتبار دارد ـ نمی‌توانند از اوضاع بد سفارش‌ها با ایران گله کنند. آنها مشغولیت زیادی دارند تا کل محموله‌ها را تا تهران حمل کنند.