چرا ظریف به تاجیکستان نرفت؟
۱۳۹۶ فروردین ۲۹, سه‌شنبه
محمدجواد ظریف سفر خود را عصر یکشنبه ۱۶ آوریل برابر با ۲۵ فروردین از عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان آغاز کرد. در این سفر ۳۰ موسسه صنعتی و بانکی او را همراهی کردند. شرکت در مراسم ۲۵مین سالگرد آغاز روابط سیاسی ایران و این کشورها (ترکمنستان، گرجستان و قرقیزستان) یکی از اهداف سفر وزیر امور خارجه اعلام شده است.
ظریف در آستانه سفرش مهم‌ترین اولویت سیاست خارجی ایران را افزایش مناسبات با کشورهای همسایه دانست و گفت که ایران قصد دارد فروش و صادرات کالاهای غیرنفتی و همچنین خدمات فنی و مهندسی به کشورهای همسایه را توسعه دهد.
وزیر خارجه در ادامه سفرش (۱۸ آوریل) با وزیر امور خارجه و رئیس پارلمان گرجستان دیدار کرد. قرار است نخست وزیر گرجستان نیز در اوخر این هفته از تهران دیدار کند. ظریف اعلام کرد که لغو روادید سبب حضور صدها گردشگر ایرانی در گرجستان خواهد شد.
وزیر خارجه ایران ۱۸ آوریل برابر با ۲۹ فروردین عازم بیشکک، پایتخت قرقیزستان شد. در تارنمای وزارت خارجه ایران آمده است که آقای ظریف در چارچوب سفر کاری خود به بیشکک با آتامبایف رئیس جمهور و عبدالدایف وزیر امور خارجه قرقیزستان دیدار می‌کند.
تاجیکستان در سفر ظریف "فراموش" شد
در سفر کاری ۴ روزه ظریف به آسیای میانه آنچه که نظر کارشناسان امور آسیای‌میانه و قفقاز را به خود جلب کرده، فراموش شدن تاجیکستان بود. تاکنون در سفرهای مقامات عالیرتبه ایرانی به آسیای میانه از تاجیکستان نیز دیدار به عمل می‌آمد.
تاجیکستان فارسی‌زبان از حدود یک ربع قرن از زمان استقلال، با جمهوری اسلامی ایران مناسبات خوبی برقرار کرده است. اما در دو سال اخیر روابط دو کشور رو به تیرگی رفت. این امر زمانی روی داد که مقامات ایرانی با سران اپوزیسیون تاجیکستان دیدار کردند.
جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در بیست و نهمین "کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی" از محیالدین کبیری رهبر حزب نهصت اسلامی، حزب مخالف دولت تاجیکستان به تهران دعوت کرده بود. در سایت علی خامنهای، رهبر ایران تصاویری از دیدار او با کبیری نیز منتشر شد که ناخرسندی و خشم مقامهای تاجیک را موجب شد. خبرگزاری فارس از کبیری به عنوان "مهمان ویژه" یاد کرده بود.
اعتراض به ایران به دلیل حمایت از اپوزیسیون تاجیکستان
وزارت خارجه تاجیکستان در آن زمان با احضار حجت‌الله فغانی سفیر ایران در آن کشور، به شرکت محیالدین کبیری در کنفرانس تهران رسما اعتراض کرده بود. در یادداشت رسمی وزارت خارجه تاجیکستان این اقدام "غیرقابل‌قبول" توصیف و هشدار داده شد که این‌گونه اقدامات به "روابط حسنه ایران و تاجیکستان" صدمه می‌زند.
تاجیکستان "حزب نهضت اسلامی" را "افراط‌گرا و تروریستی" می‌داند و فعالیت این حزب را ممنوع کرده است. محیالدین کبیری پیشتر در یک گفت‌وگوی اختصاصی با بخش فارسی "دویچه وله" گفته بود: «در کشورهای دیکتاتوری رقیب دشمن تلقی می‌شود». کبیری همچنین تاکید کرده بود: «(حزب) نهضت همچون یک جریان معتدل مانع رشد افراطگرایی بود. مبارزه با افراطگرایی اکنون پوششی برای سرکوب در کشور است که خود یک عامل رشد افراطگری است.»
سفر رحمان به عربستان
تاجیکان که سنی‌مذهب هستند از نفوذ دینی ایران بیم دارند. دولت این کشور در سال‌های اخیر با اعزام دانشجو به ایران مخالفت کرده است. پیشتر آقای تورجان‌زاده، یکی از رهبران دینی تاجیک به ایران هشدار داده بود که این مسئله (تلاش برای نفوذ دینی ایران در تاجیکستان) می‌تواند به مناسبات دو کشور صدمه بزند.
تاجیکستان به لحاظ زبانی (فارسی) به ایران و از جهت دینی (سنی) به عربستان نزدیک است. سفر رئیس جمهور تاجیکستان به عربستان درست در زمان اوج‌گیری تنش میان عربستان و ایران پرسش‌‌برانگیز شده بود و این سفر جنبه سیاسی پیدا کرد.
بیشتر بخوانید: انگیزه سفر سه روزه رئیس جمهور تاجیکستان به عربستان
کارشناسان می‌گویند پس از اتفاقاتی که سبب "تیرگی" روابط دو کشور شد، در مناسبات ایران و تاجیکستان تحول جدیدی روی نداده و دو کشور برای بهبود مناسبات خود تلاشی نکرده‌اند.
تاجیکستان به لحاظ اقتصادی کشوری ضعیف است و به کمک‌های ایران و عربستان نیاز دارد. با توجه به این مسئله اتخاذ یک سیاست مستقل و بی‌طرفانه در میان دو رقیب منطقه‌ای برای تاجیکستان چالش بزرگی به حساب می‌آید. با این وجود این کشور تلاش می‌کند با ایران و عربستان مناسبات دوستانه خود را حفظ کند.