پیش‌بینی سردار صفوی درباره "مناقشات آبی" ایران و افغانستان
۱۳۹۶ اسفند ۸, سه‌شنبه
سرلشکر یحیی صفوی با اشاره به کمبود منابع آبی در منطقه گفته به این دلیل وضعیت آب‌های مشترک بین کشورها می‌تواند انگیزه تعامل یا عامل تنش میان آنها باشد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی این سخنان را صبح سه‌شنبه (۸ اسفند/ ۲۷ فوریه) در همایش "دیپلماسی آب و فرصت‌های هیدروپولیتیک غرب آسیا" که در تهران برگزار شد، گفته است.
صفوی در این همایش گفت، جمهوری اسلامی با ۱۵ کشور همسایه است و با تعداد زیادی از آنها حوزه آب‌ریز مشترک دارد. او افزود رودخانه‌های مرزی می‌توانند زمینه‌ساز بروز مشکلات و تنش‌میان ایران و برخی همسایگان شوند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی با اشاره به حوزه‌های آب‌ریز مشترک بین ایران و افغانستان ادعا کرد: «یکی از دلایل حضور آمریکایی‌ها در افغانستان تأثیرگذاری بر حکومت این کشور جهت اعمال سیاست‌هایی در حوزه آب‌های مشترک بین ایران و افغانستان بود.»
«افغانستان سرمنشاء مناقشات آبی»
سرلشکر صفوی برای این ادعای خود توضیح بیشتری نداد و سندی ارائه نکرد، اما گفت: «ایران یکی از خاص‌ترین کشورهای دنیا از لحاظ هیدروپولیتیک است و در منطقه‌ای واقع شده که در آینده پرمناقشه‌ترین منطقه در حوزه آب خواهد بود و کشور افغانستان در آینده سرمنشأ مناقشات آبی است.»
بین ایران و کشورهای همسایه ده‌ها رودخانه بزرگ و کوچک جریان دارند که در میان آنها پنج رودخانه از اهمیت بسیار زیاد برخوردارند: هیرمند، هریرود، اروند رود، اترک و ارس.
از این پنج رودخانه بزرگ هیرمند و هریرود در شرق ایران و در ناحیه مرزی با کشورهای افغانستان و ترکمنستان جریان دارند.
بیشتر بخوانید: واکنش تند در افغانستان به انتقاد روحانی از سدسازی در آن کشور
هیرمند از کوه‌های غرب کابل سرچشمه گرفته و پس از طی بیش از هزار کیلومتر وارد ایران می‌شود. برخلاف اظهارات مشاور رهبر جمهوری اسلامی، اختلاف ایران و افغانستان بر سر سهم هر یک از دو کشور از آب این رودخانه به اوایل نیمه دوم قرن نوزدهم باز می‌گردد.
مناقشه ادامه‌دار از قرن نوزدهم
آن زمان بریتانیا قدرت منطقه بود و پس از جدا شدن ولایت هرات از ایران که رود هیرمند در آن جاری بود، مسئله ورود آب این رودخانه به ایران به موضوع کشمکشی میان دو کشور تبدیل شد که همچنان ادامه دارد .
ابتدای دهه پنجاه خورشیدی، معاهده‌ای میان نخست‌وزیران وقت ایران و افغانستان به امضاء رسید که در آن توافق شد، هر ثانیه ۲۶ متر مکعب آب هیرمند از طریق سیستان وارد و به دریاچه هامون سرازیر شود.
ورود آب هیرمند به ایران، به خصوص از ابتدای دهه هفتاد خورشیدی و با شدت گرفتن خشکسالی و کاهش باران در منطقه رفته رفته کاهش یافت و در حال حاضر تقریبا به خشکی کامل تالاب هامون منجر شده است.
بیشتر بخوانید: دریاچه هامون، راه حلی مشترک برای یک مشکل مشترک
در وضعیت کنونی تالاب هامون، عوامل و سیاست‌های داخلی جمهوری اسلامی از جمله انتقال آب به زاهدان و استفاده بی‌رویه از آب این تالاب برای کشاورزی، بی‌تاثیر نبوده است.
به گزارش تسنیم، صفوی با اشاره به اینکه امروز حدود ۹۰ درصد منابع آبی ایران در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود گفته است: «ما می‌بایست الگوی کشت در کشاورزی کشور را اصلاح کنیم و اگر بتوانیم تنها ۱۰ درصد از آب مصرفی در کشاورزی را صرفه‌جویی کنیم شرایط‌مان خیلی بهتر می‌شود.»
سیاست‌های ناکارآمد و خشک شدن دریاچه‌ها
این بحث سال‌هاست در ایران مطرح می‌شود و با ادامه خشکسالی و کاهش بارندگی شدت می‌گیرد. با این همه تا کنون اقدام موثری در این زمینه انجام نشده و خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها در چهار گوشه ایران حکایت از ناکارآمدی سیاست‌های داخلی دارد.
در سال‌های پایانی قرن بیستم و در دوران سلطه طالبان بر افغانستان، ورود آب هیرمند به ایران تقریبا به طور کامل متوقف شد. در سال‌های بعد بارها بر سر این موضوع گفت‌وگو و مذاکراتی میان دو کشور انجام شده که تا کنون به نتیجه نهایی و عملی ملموسی نرسیده است.
بیشتر بخوانید: تائید و تکذیب خشکیدگی کامل تالاب هامون
گرچه در سال‌های اخیر مقامات ارشد افغانستان بارها اعلام کرده‌اند که حقابه تالاب هامون از آب رودخانه هیرمند را به رسمیت می‌شناسند اما میزان و نحوه ورود این آب همواره مورد مناقشه بوده است.
احمد عاقبت به‌خیر عضو کمیساریای آب رودخانه هیرمند زمانی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، افغانستان را متهم کرده بود که به جای رعایت منظم حقابه ایران از آب هیرمند، به طور دوره‌ای سیلاب‌های غیر قابل کنترل این کشور را به سمت ایران سرازیر می‌کند که می‌تواند به تاسیسات آب‌رسانی منطقه خسارت نیز وارد کند.
به این ترتیب این معضل قدیمی همچنان ادامه دارد و با توجه به تاثیر مخرب خشک شدن دریاچه هامون که تا کنون به بیکاری و مهاجرت صدها هزار نفر منجر شده، چه بسا آن گونه که مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی پیش‌بینی کرده، سرمنشاء مناقشات جدی میان و ایران و کشورهای همسایه بر سر آب باشد.