پیروزی حزب نهضت، بارش تگرگ در بهار عربی؟

تنها پنج روز پس از انتخابات تونس، این کشور شاهد اولین تظاهرات مخالفان برقراری قوانین اسلامی از سوی حزب نهضت بود. ۲۰۰۰ نفر در شهر سید بوزید در این تظاهرات شرکت کردند. به گفته یکی از اعضای حزب العرید که بیشترین پایگاه را در شهر سید بوزید دارد، حزب نهضت حاضر به همکاری و ائتلاف با حزب العرید نشده است.

به دنبال پیروزی حزب نهضت در تونس که نگرانی‌هایی را در برخی محافل غربی و در میان نیروهای سکولار تونس نسبت به آینده سیاسی این کشور دامن زد، تظاهرات امروز (پنج شنبه ۲۷ اکتبر) به شدت مورد توجه اذهان عمومی قرار گرفت.

دولت آتی تونس

"جمادی الجبالی" دبیرکل حزب نهضت روز گذشته (چهارشنبه ۲۶ اکتبر) اعلام کرد که نامزد این حزب برای مقام نخست‌وزیری خواهد شد. او در عین حال این احتمال را نیز داد که پست ریاست جمهوری را به "بجی قائد السبسی" دهد که نخست وزیر موقت تونس است.

حزب نهضت که با به دست ‌آوردن ۴۰ درصد آراء، پیروز اولین انتخابات آزاد تونس است، تا چه اندازه ممکن است دمکراسی را فدای قوانین اسلامی کند و نگرانی نیروهای سکولار، مترقی و زنان تونس و یا کشورهای غربی از برقرار شدن حکومتی اسلامی شبیه به ایران تا چه اندازه بر واقعیت‌های این کشور استوار است؟

یکی از نکاتی که موجب خوش‌بینی نسبت به انتخابات تونس می‌شود، بکارگیری مکانیزمی در انتخابات بود که امکان تسلط یک‌جانبه هیچ حزبی، حتی حزب پیروز را بر مجلس موسسان این کشور نمی‌دهد. بنابراین، تشکیل یک دولت که از ائتلاف میان نیروهای مختلف باشد، جدا از تمایلات راست یا محافظه‌کارانه‌ موجود در حزب نهضت، اجتناب ناپذیراست.

الیزابت براوته، رئيس دفتر بنیاد "فریدریش ابرت" در تونس درتونس از جمله افرادی است که می‌گوید نباید با شتاب‌زدگی درباره آینده تونس قضاوت کرد. بنیاد فریدریش ابرت وابسته به حزب سوسیال دمکرات آلمان و در زمینه حقوق بشر فعال است.

او تاکید می‌کند که طرفداران حزب نهضت طیفی وسیع از تمایلات مختلف هستند که در میان‌شان از محافظه‌کار افراطی تا میانه‌رو یافت می‌شود. به هرحال راشد غنوشی رهبر این حزب مردی معتدل به شمار می‌آید. الیزابت براوته هم‌چنین به برنامه این حزب اشاره می‌کند که به گفته او فاقد اهداف اسلام‌گرایانه افراطی مثل حجاب اجباری یا ممنوعیت نوشیدن الکل است.

خطر اسلام‌گرایی پنهان

با این حال رئیس دفتر بنیاد "فریدریش ابرت" هشدار می‌دهند که ممکن است همه این محدودیت‌ها در آینده‌ای نه چندان دور اعمال شود و اسلام‌گرایان موقتا خود را زیر نقاب "تعامل" پنهان کرده باشند. او می‌گوید:«اگرچه رهبری حزب خود را معتدل نشان می‌دهد و اغلب خود را با "حزب توسعه و عدالت" ترکیه مقایسه می‌کند، اما بدنه حزب عمدتا نیروهای افراطی هستند که ممکن است زمانی بر سیاست‌های آن غلبه کنند. از این گذشته، این حزب تمایل شدیدی به در دست گرفتن وزارت آموزش و پرورش تونس دارد و این وزارت‌خانه برای کشوری که اکثریت جمعیت آن را جوانان تشکیل می‌دهد، بسیار با اهمیت است.»

الیزابت براوته به تغییر کتاب‌های درسی دانش‌آموزان اشاره می‌کند که می‌تواند با وارد کردن آموزش‌های اسلامی جامعه تونس را تحت تاثیر قرار دهد و معتقد است این فاکتور و بسیاری عوامل دیگر می‌توانند خطرهایی باشند که جامعه مدنی تونس را تهدید می‌کنند.

"تونس اسلامی‌تر می‌شود اما حکومت اسلامی نمی‌شود"

او این احتمال را می‌دهد که تونس "اسلامی‌تر" شود. با این حال این پیش‌بینی را که تونس ممکن است مدلی مانند جمهوری اسلامی ایران را پیش روی خود بگذارد واقع‌بینانه نمی‌داند. از جمله دلایل مهمی که الیزابت براوته برای غیرواقعی بودن این پیش‌بینی می‌آورد وجود یک نیروی قوی سکولار در تونس است. چیزی که او به عنوان نظارت جمعی از آن یاد می‌کند.

به گفته الیزابت براوته میان مردم شهرهای توریستی تونس با فرهنگ مدرن، با مردم روستاهای فقیری که انتخاب کنندگان اصلی حزب نهضت بود‌ه‌اند، شکاف عمیقی وجود دارد. ولی این انتخاب کنندگان هم که حتی برنامه حزب را نخوانده‌اند، اولین چیزی که می‌خواهند حکومت اسلامی نیست. به این دلیل ساده که خواست ‌آن‌ها بهبود وضع اقتصادی و بیرون آمدن از فقر شدید فعلی است. وضع اقتصادی تونس هم وابسته به توریسم این کشور است. چیزی که با قوانین اسلامی جور در نمی‌‌آید.

به نظر او حکومت بعدی تونس شاید امکان هر حرکت مارپیچی را داشته باشد، اما جایی برای تجربه کردن زیان‌هایی که یک حکومت اسلامی به اقتصاد و جامعه این کشور می‌زند ندارد. الیزابت براوته می‌گوید: «حزب نهضت می‌داند که باید از این دام پرهیز کند. تا چشم بهم بزنیم انتخابات بعدی از راه رسیده و تا ‌آن زمان ممکن است چهره سیاسی تونس تغییری قابل توجه کرده باشد.»

NK/JT