پرونده یک سرقت هنری؛ راحت مثل آب خوردن برای "مرد عنکبوتی"

هفت سال پیش موزه هنرهای مدرن شهر پاریس مورد دستبرد قرار گرفت. پنج اثر از پیکاسو، ماتیس، مودیلیانی، ژرژ براک و فرنان لژه به سرقت رفتند؛ آثاری که ارزش آنان بیش از ۱۰۰ میلیون یورو برآورد می‌شود.

پلیس پس از چندی موفق شد دزد را دستگیر کند: وویران تومیک ۴۹ ساله که به ارتکاب جرم اعتراف کرده است. دو مال‌خر نیز به جرم همدستی با او بازداشت شده‌اند.

محاکمه هر سه این افراد از روز ۳۱ ژانویه (۱۲ بهمن) در پاریس آغاز شده است. تومیک که به "مرد عنکبوتی" شهرت دارد، دزدی باسابقه به شمار می‌رود که کارنامه ‌بلندبالایی نزد پلیس دارد. احتمال می‌رود که او دستکم به ۲۰ سال زندان محکوم شود.

این دزدی که در ماه مه ۲۰۱۰ رخ داد، به شدت خبرساز شد. در پی این واقعه مشخص شد موزه هنرهای مدرن پاریس به شدت دچار نقص‌های امنیتی بوده است. تومیک شبانه با شکستن پنجره موزه وارد ساختمان شده و بدون آنکه آژیرهای خطر به کار بیفتند، توانسته بود پنج اثر باارزش را بدون هیچ دردسری، به راحتی آب خوردن از موزه خارج کند.

این آثار که به دلیل شهرت زیادشان غیرقابل خرید و فروش هستند، تا به امروز پیدا نشده‌اند. یکی از مال‌خر‌ها ادعا کرده که این آثار را "دور انداخته است"؛ ادعایی که کارشناسان پلیس به هیچ‌وجه آن را باور ندارند.

 دیرک هاینریش مدیر بخش آلمان و اتریش در قسمت آثار هنری شرکت بیمه "آکسا" (AXA) است. او در مصاحبه‌ای با دویچه‌وله از روند بیمه موزه‌ها و آثار قیمتی آنان و همچنین پرونده سرقت پاریس سخن گفته است.

دویچه‌وله: آقای هاینریش، در میانه‌های شب یک دزد با شکستن پنجره وارد موزه می‌شود و آثار هنری را به ارزش ۱۰۰ میلیون یورو می‌دزدد. آیا به نظر شما این اتفاق طبیعی است؟

دیرک هاینریش: اینکه چنین اتفاقی رخ می‌دهد، واقعا وحشتناک است. البته نمی‌توان کاری کرد که به طور کامل مانع از دزدی شد. اما ظاهرا در این ماجرا دزد مشکل چندانی نداشته چون همه تدابیر امنیتی معمول در این موزه یا به اجرا گذاشته نشده بودند یا اینکه در زمان وقوع دزدی کار نمی‌کرده و خراب بوده‌اند. از قرار، مسئولان موزه از این نقص خبر داشته‌اند اما با این حال کار خاصی برای رفع آن انجام نداده‌اند. احتمال می‌رود که دزد هم از این ماجرا باخبر بوده، شاید هم کسی به او خبر داده است.

تا به امروز آثار دزدیده شده پیدا نشده‌اند. اگر شما بیمه‌کننده آثار موزه هنرهای مدرن شهر پاریس (Musée d'art moderne de la Ville de Paris) بودید، حالا باید خسارت پرداخت می‌کردید؟

بله، قاعدتا باید خیلی قبل‌تر از اینها خسارت را می‌پرداختیم. ما هم تجربه مشابهی در گذشته داشته‌ایم. یک مورد مربوط به دو اثر از پیکاسو می‌شد که در سوئیس به سرقت رفته بودند و ما سریعا قضیه را حل و فصل کردیم. بعد از آن هم همکاری خود با نهادهای سوئیسی و همچنین با کارآگاهان خصوصی را برای یافتن آثار ادامه دادیم. پس از سه سال سرانجام این پرونده بسته شد و آثار مسروقه بازگردانده شدند.

این آثار مسروقه اصولا به دست چه کسانی می‌افتد؟ ثروتمندان یا مجموعه‌داران شخصی که سفارش دزدیدن این آثار را داده‌اند؟

پرسش مهمی را مطرح کردید. من گمان نمی‌برم که چنین سفارشاتی برای انجام این‌گونه سرقت‌ها وجود داشته باشند برای اینکه در نهایت بعد از چند سال آثار مسروقه باید دوباره پیدا شوند، مثلا وقتی که فرد سفارش‌دهنده فوت می‌کند و اموالش به دست ورثه می‌افتد. اما در دهه‌های اخیر هیچ موردی پیش نیامده که مثلا در یک زیرزمین، یک موزه مخفی شخصی پیدا شود.

البته به جز کورنلیوس گورلیت* که در آپارتمانش یک گنجینه هنری را جمع‌آوری کرده بود...

بله، اما این مورد داستان دیگری داشت و مربوط به سرقت نمی‌شد.

آیا شرکت بیمه شما تا به حال از سوی دزدان آثار هنری تهدید شده است؟ چون به هرحال پرداختن بخشی از مبلغ آثار به دزدان ارزان‌تر از بازپرداخت کل مبلغ به صاحبان آنها تمام می‌شود.

در این گونه موارد شرکت‌های بیمه موضع کاملا شفافی دارند، به این صورت که هیچ‌گونه باجی پرداخت نخواهند کرد زیرا خبر انجام چنین کاری به سرعت پخش خواهد شد.

آیا موزه‌ها به خوبی از آثار هنری‌شان محافظت می‌کنند؟

شاید این موضوع در مورد پرونده دزدی پاریس صدق نکند اما در مورد کشورهایی نظیر آلمان، اتریش و سوئیس که من می‌توانم در موردشان اظهار نظر بکنم، کارهای زیادی انجام می‌شود. در این کشورها آگاهی بالایی در مورد ایمنی وجود دارد. البته نمی‌توان این موضوع را رد کرد که ممکن است یک موزه به تنهایی در زمینه امنیت نقص داشته باشد. ما به طور فشرده در این زمینه مشاوره می‌دهیم.

آیا موزه‌ها به اندازه لازم آثارشان را بیمه می‌کنند؟ یا اینکه اصولا بیمه کردن زیر قیمت امری رایج است؟

نه رایج نیست. خیلی مرسوم شده که دولت‌ها نیز به طور فزاینده قبول مسئولیت کرده‌اند، مثل اتریش. به این معنا که نه فقط هر موزه به طور منحصر به فرد آثارش را بیمه کرده، بلکه دولت‌ها هم سهیم شده‌اند.

اگر من بخواهم اثری از پیکاسو به مبلغ ۵۰ میلیون یورو نزد شما بیمه کنم، چقدر هزینه باید بپردازم؟

به طور معمول ما آثار را نه تک به تک، بلکه کل یک مجموعه را بیمه می‌کنیم. قیمت ثابتی وجود ندارد. بسته به موقعیت، قیمت‌ها نیز متفاوت هستند. اینکه اثر هنری کجاست، در یک خانه نگهداری می‌شود یا در یک انبار؟ آیا محل امن است یا نه؟ آیا اثر هنری قرار است امانت داده شود؟ آیا می‌خواهید آن را به جایی منتقل کنید؟ برآورد همه این‌ها یک نمایه‌ای از میزان ریسک بدست می‌دهد. اگر امنیت اثر به صورت بهینه‌ای برقرار شده باشد، هزینه بیمه آن نیز پایین‌تر خواهد بود.

مصاحبه‌گر: اشتفان دِگِه

***

کورنلیوس گورلیت کلکسیونر آثار هنری مصادره‌شده در جنگ جهانی دوم بود. او اغلب این آثار را از پدرش هیلده‌برانت گورلیت به ارث برده بود که یکی از موفق‌ترین دلالان آثار هنری پیش و پس از جنگ دوم جهانی آلمان بود. هیلده‌براند با آن که خود یهودی بود، توانسته بود اعتماد مقامات نازی را جلب کند. اغلب آثاری که در آن زمان به کمک او مصادره یا خریداری شدند، به یهودیانی تعلق داشت که برای نجات جان خود از آلمان یا کشورهای اشغال شده توسط ارتش هیتلری می‌گریختند. کورنلیوس گورلیت در سال ۲۰۱۴ درگذشت.