پرتوی بر فعالیت‌های اقتصادی عظیم سپاه پاسداران
۱۳۸۶ مرداد ۲۹, دوشنبه
از شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به سپاه پاسداران آمار دقیقی در دست نیست. تنها نکته ای که همه منابع خبری و اقتصادی بر سر آن اتفاق نظر دارند، نقش بسیار گسترده قرارگاه خاتم الانبیاء و شرکت‌های متعلق به آن در فعالیت‌های اقتصادی است.
پس از پایان جنگ ایران و عراق، سپاه ابتدا قرارگاه بازسازی قرب و اندکی بعد قرارگاه خاتم الانبیاء را تشکیل داد. سعیدی، نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران، تیرماه سال ۱۳۸۵ در گفت‌وگو با روزنامه شرق گفت:
«هدف تشکیل قرارگاه خاتم الانبیاء، بهره برداری از ماشین آلات و امکاناتی بود که در جریان جنگ مورد استفاده نظامی داشت، اما پس از جنگ می‌توانست در بازسازی خرابی‌های آن مورد بهره برداری قرار گیرد».
نخستین شرکت‌های زیر پوشش قرارگاه خاتم الانبیاء، شرکت‌های رزمندگان و رزمجو بودند که به وسیله فرماندهان سپاه اداره می‌شدند، اما بر تعداد آن‌ها به سرعت افزوده شد. به گفته سردار سرتیپ عبدالرضا عابدزاده، جانشین قرارگاه خاتم الانبیاء، این قرارگاه تا تیرماه سال ۱۳۸۵ یک هزار و ۲۲۰ پروژه صنعتی و معدنی را اجرا کرد و هنوز ۲۴۷ پروژه دیگر را در دست اجرا داشت.
از مؤسسه کوثران به عنوان یکی دیگر از شرکت‌های بزرگ وابسته به سپاه می‌توان یاد کرد. در زمان ریاست جمهوری خاتمی، اجرای طرح توسعه شبکه آبیاری امیدیه خوزستان به این موسسه سپرده شد. پروژه مذکور آبیاری ۸۸۰۰ هکتار از اراضی امیدیه را در بر می‌گرفت. در فروردین ماه سال ۱۳۸۵ قرارگاه خاتم الانبیاء ماموریت ساخت ۴ مخزن ذخیره نفتی را در جزیره خارک به عهده گرفت.
آنچه بیش از همه در زمینه فعالیت‌های عظیم اقتصادی سپاه پاسداران تاکنون جنجال برانگیخته، نقش این ارگان در اداره اسکله ها و فرودگاه پیام بوده است. برای نخستین بار مهدی کروبی، رئیس مجلس ششم اعلام کرد که سپاه پاسداران ۶۰ اسکله غیرمجاز در جنوب کشور ایجاد کرده است. پس از آن، علی قنبری نماینده مجلس ششم به صراحت گفت: «متاسفانه یک سوم واردات کشور از طریق بازارهای غیرقانونی، اقتصاد زیرزمینی و اسکله‌های غیرمجاز صورت می‌گیرد.»
یکی دیگر از حوزه‌های فعالیت جنجال‌برانگیز سپاه پاسداران کنترل فرودگاه پیام کرج است. این فرودگاه، ظاهرا یک فرودگاه پستی است، اما علی یونسی، وزیر اطلاعات دولت خاتمی در اسفندماه سال ۱۳۸۳ پیرامون وضعیت این فرودگاه چنین گفت:
«فقط در سال ۱۳۸۳ پانزده میلیارد تومان کالای قاچاق در فرودگاه پیام کشف شد. بسیاری از کالاها، در این فرودگاه بدون حضور ماموران گمرک و یا با ارزش‌گذاری بسیار پائين ترخیص شده‌اند».
آبان ماه سال ۱۳۸۴، یعنی یک سال پس از افشاگری وزیر اطلاعات، رئیس مجمع قضائی مبارزه با فساد اقتصادی اعلام کرد: «پرونده قاچاق فرودگاه پیام تا یک هفته دیگر برای صدور کیفرخواست تسلیم دادستان می شود».
اما درباره روند پی‌گیری این پرونده دیگر اطلاع چندانی به افکار عمومی داده نشد.
جنجال بزرگ دیگر را، اخیرا عقد بدون مناقصه قراردادهای عظیم خط لوله هفتم گاز عسلویه، تکمیل متروی تهران و توسعه فازهای ۱۵ و ۱۶ میدان پارس جنوبی برانگیخت، که حجم آن‌ها نزدیک به هفت میلیارد دلار است.
خط لوله هفتم قرار است با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار هزینه، گاز را به سیستان و بلوچستان برساند. در مرحله بعدی، این خط لوله باید در مرز پاکستان به خط لوله آزادی وصل شود. حجم قرارداد در این حالت به حدود دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار افزایش خواهد یافت. طرف قرارداد، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء است.
قرارداد توسعه متروی تهران به صورت مشترک از سوی وزارت نفت، شرکت ملی ساختمان و شرکت قرب با متروی تهران به امضاء رسید. حجم این قرارداد دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار است. شرکت ملی ساختمان به سپاه پاسداران و شرکت قرب به بنیاد مستضعفان وابسته‌اند.
طرح توسعه فازهای ۱۵ و ۱۶ میدان پارس جنوبی نیز با حجمی معادل دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، مستقیما با قرارگاه خاتم الانبیاء منعقد شد. به طور کلی، از زمان روی کارآمدن محمود احمدی نژاد فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران بیش از همیشه گسترش یافت.
احمدی نژاد شش تن از وزیران خود را از میان فرماندهان سپاه پاسداران برگزید. پیش از آن حدود ۶۰ نفر از فرماندهان سپاه نیز وارد مجلس دوره هفتم شده بودند. به این ترتیب، نفوذ سپاه در بخش قانون‌گذاری و اجرائی به شدت گسترش یافت و از این نفوذ برای گسترش منافع اقتصادی بهره برداری به عمل آمد.
درباره اثرات این سیاست بر اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران، دکتر جمشید اسدی استاد رشته اقتصاد دانشگاه پاریس، چنین گفت:
«واقعیت این است که یک اقتصاد رانت‌خواری دارد در ایران به سرعت رشد می‌کند. یک گروه صاحب قدرت با به دست گرفتن منابع اقتصادی، منافع سیاسی خودشان را توجیه می‌کنند. انتخاب استصوابی در سیاست و اقتصاد، دو بال یک پرنده شوم برای اقتصاد ما هستند. وقتی مدیران سیاسی، بدون انتخاب عادلانه برگزیده می شوند و بدون امکان دادن به کارآفرین‌ها، قراردادهای اقتصادی چنین بزرگی را به دوستان خودشان می‌دهند، این، برای بنیه اقتصادی کشور در سطح جهانی یک دور باطل و شوم را ایجاد می‌کند".
دکتر نعمت احمدی از وکلای اصلاح طلب، با اشاره به توانمندی‌های فنی سپاه پاسداران، در پایگاه اینترنتی خود، پیرامون عقد بدون مناقصه قرارداد خط لوله هفتم چنین نوشت:
«... انعقاد چنین قرارداد پرحجمی بدون مناقصه، از منظر حقوقی غیرقانونی است. خط لوله هفتم باید در نهایت ظرفیت انتقال روزانه ۱۱۰ میلیون متر‌مکعب گاز را داشته باشد که ۶۰ میلیون متر مکعب آن برای صادرات در نظر گرفته شده است».
احمدی اضافه کرد: «با توجه به وضع خاص منطقه سیستان و بلوچستان، به لحاظ امنیتی و فنی، جز سپاه، هیچ پیمانکار دیگری قادر به انجام این پروژه نیست. با این همه، به لحاظ رعایت قانون، بهتر بود به جای عقد قرارداد بدون مناقصه، یک ماده واحده تصویب می‌شد».
یکی دیگر از قراردادهای مهمی که دولت احمدی نژاد با قرارگاه خاتم الانبیاء بست، قرارداد توسعه اسکله بندر شهید بهشتی چابهار بود. معاون وزیر راه و ترابری در اردیبهشت ماه سال جاری به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: «قرارگاه خاتم الانبیاء با عقد یک قرارداد ۳۴۱ میلیون دلاری، اجرای این طرح را ظرف سه سال به عهده گرفته است».
اما به راستی آمریکا نام سپاه پاسداران را در فهرست سازمانهای تروریستی قرار خواهد داد و این نهاد را تحریم خواهد کرد؟
دکتر هوشنگ احمدی استاد دانشگاه راتگرز نیوجرسی و رئیس شورای آمریکائیان و ایرانیان در پاسخ به این پرسش به دویچه وله گفت:
«به نظر من این کار انجام خواهد شد. متاسفانه آمریکائی‌ها هرچه را گفته‌اند درباره ایران انجام می‌دهند، انجام داده‌اند. خانم کاندولیزا رایس تمام زورش این بود که از طریق دیپلماسی با ایران، یک مسیری را پیدا بکند و به جلو برود. اما به نظر نیروهائی که دشمن رابطه ایران و آمریکا و گفت و گو هستند، این اقدامات به نتیجه نرسیده است. این‌ها اعتقاد دارند که گفت و گو با ایران به نتیجه نخواهد رسید".