وقتی کشوری از اسلحه اشباع می‌شود
۱۴۰۱ بهمن ۱, شنبه
حیدر هاشم، شهروند ۴۰ ساله عراقی همیشه یک کلاشنیکف کهنه را با خود حمل می‌کند. سلاح گرم به این راننده تاکسی و پدر دو فرزند، حس امنیت می‌دهد، چه در خودرو و چه در خانه کوچکش در حومه بغداد.
هاشم می‌گوید تفنگ را شب‌ها زیر تخت می‌گذارد و در تاکسی زیر صندلی: «اینجا برای دفاع باید مسلح بود وگرنه طعمه ربایش و سرقت و تهدیدهای روزمره دیگر خواهید شد.»
بسیاری از مردم عراق ذهنیتی مشابه هاشم دارند. سازمان "اقدام علیه خشونت مسلحانه"، مستقر در لندن، می‌گوید یکی از دلایل اصلی این ذهنیت، فروپاشی سریع عراق بعد از حمله ایالات متحده در سال ۲۰۰۲ است. سازمان یاد شده سال‌هاست سرگرم تحقیق در این باره است که ده‌ها هزار سلاح در عراق از کجا آمدند و چطور ناپدید شدند.
ایان اورتون، مدیر این سازمان که سال ۲۰۰۳ خبرنگار جنگی بی‌بی‌سی در بغداد بود، خلاء قدرت ناشی از تهاجم را علت امر می‌داند.
با سقوط رژیم صدام حسین، ارتش عراق از هم پاشید و بسیاری از سربازان و افسران سلاح‌های خود را به خانه بردند. اورتون یادآوری می‌کند که زرادخانه‌ها و انبارهای اسلحه هم غارت شدند.
تلاش عبث برای ثبات
ارتش آمریکا و انگلیس کوشیدند اوضاع عراق را در سریع‌ترین زمان ممکن تثبیت کنند. تحقیقات سازمان "اقدام علیه خشونت مسلحانه" نشان می‌دهد که ده‌ها هزار قبضه اسلحه بین شبه‌نظامیان مسرور از سقوط صدام و دستگاه امنیتی جدید توزیع شد. از قرار، هدف این تکاپو و فشار، ظهور یک دولت دمکراتیک بود اما روند ماجرا معکوس شد.
در کوتاه‌ترین زمان ممکن، سلاح‌ها به گردش در آمدند و تنها چهار سال بعد، نیمی از آنها بدون هیچ رد پایی، گم شدند. گزارش وزارت دفاع آمریکا در سال ۲۰۰۷ اذعان می‌‌کرد که ۱۱۰هزار مسلسل و تیربار و ۸۰هزار تفنگ خودکار ناپدید شدند.
به اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
بعد از تهاجم آمریکا، میزان جرم و جنایت در عراق نیز جهش کرد. سقوط رژیم سیاسی با فروپاشی اجتماعی همراه شد و باندهای مختلفی از این وضعیت سر برآوردند. کارشناسانی مانند اورتون ائتلاف نظامی آمریکا در عراق را به خاطر ناآگاهی از پیچیدگی‌های یک جامعه و بذرافشانی خشونت و خو‌نریزی در عراق سرزنش می‌کنند.
او می‌گوید: «وقتی به عنوان یک قدرت اشغالگر هیچ شناختی از چند و چون آن کشور ندارید و ساده‌انگارانه به افراد سلاح می‌دهید، نتیجه یعنی هرج و مرج مطلق.»
اما این فقط ایالات متحده نبود که عراق را از اسلحه لبریز کرد. قدرت‌های منطقه‌ای مثل ایران و عربستان هم شبه‌نظامیان عراقی را تجهیز کردند. اورتون می‌گوید با احتساب آنچه از زرادخانه‌های رژیم صدام غارت شد، صدها هزار سلاح در عراق به دست مردم افتاده که بخش بزرگی از آنها هنوز هم در چرخش هستند.
واقعیات اجتماعی ترسناک
جنگ عراق مدت‌هاست تمام شده اما سلاح‌ها هم‌چنان وجود دارند و به کار گسترش نفوذ گروه‌های شبه‌‌نظامی رقیب می‌آیند. یک نمونه، درگیری‌های مسلحانه و خیابانی حامیان مقتدی صدر با شبه‌نظامیان شیعی طرفدار ایران و نیروهای امنیتی دولتی در تابستان گذشته بود که چند روز طول کشید و ده‌ها کشته به جا گذاشت.
علاوه بر فساد و منازعات گروه‌های سیاسی رقیب، بیکاری و ناامنی گسترده‌ای در عراق وجود دارد که بستر بسیاری بزه‌کاری‌هاست. از طرف دیگر به دلیل آن که در بسیاری خانواده‌های عراقی اسلحه وجود دارد، اختلافات و نزاع‌های خصوصی هم می‌توانند به سرعت خونبار شوند.
حیدر هاشم، تاکسیران بغدادی می‌گوید خیلی اتفاق می‌افتد که یکی از پسرعموها دیگری را می‌کشد؛ سر یک مشاجره ساده یا اختلاف مالی و فامیلی و فقط به دلیل این که سلاح دم دست قرار دارد.
اواخر اکتبر ۲۰۲۲ دولت جدیدی در عراق به قدرت رسیده و انتظارات از آن زیاد است: مردم از محمد السودانی، نخست‌وزیر می‌خواهند حاکمیت قانون را اعمال کند، با فساد مبارزه کند و برای تقویت جامعه مدنی بکوشد.
شاید برآورده کردن این مطالبات کمک کند که افرادی چون حیدر هاشم در خانه و اجتماع احساس امنیت کنند، حتی بدون سلاح.