همکاری پاکستان با ایران برای دستگیری عبدالمالک ریگی

خبر پرابهام دستگیری عبدالمالک ریگی، رهبر جندالله (سربازان خدا)، روز سه‌شنبه در رسانه‌های دولتی ایران منتشر شد و موج گسترده‌ای از شادمانی مقامات جمهوری اسلامی را در پی داشت. بازداشت وی که به گفته برخی از رسانه‌های حامی دولت، از طریق تعقیب هواپیمای حامل وی با دو جت بمب‌افکن صورت گرفت، یک «دستاورد بزرگ امنیتی و اطلاعاتی» و نشان‌دهنده «اقتدار آسمانی سربازان گمنام امام زمان» خوانده شده و مورد ستایش قرار گرفته است.

رسانه‌های دولتی ایران روز گذشته اعلام کردند که مقامات اطلاعاتی با رهگیری عبدالمالک ریگی، رهبر یک گروه مسلح بلوچ‌های سنی‌مذهب ایران، هواپیمای حامل وی را که از دوبی به سوی بیشکک (پایتخت قرقیزستان) در حرکت بود، با دو جت بمب‌افکن تعقیب کرده و سرانجام آن را وادار به فرود در فرودگاه شهر بندرعباس کردند.

نشانه‌های بیشتر از همکاری پاکستان

اکنون نشانه‌های روشن‌تری از همکاری پاکستان با مقامات ایرانی برای دستگیری عبدالمالک ریگی وجود دارد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، محمد عباسی، سفیر پاکستان در تهران، امروز در کنفرانسی خبری در محل سفارت اعلام کرد که بازداشت وی بدون همکاری پاکستان غیرممکن بود و افزود: «تا دو- سه روز آینده جزئیات بیشتری از نحوه همکاری این کشور منتشر خواهد شد.»

استفان دودوانیو، از معدود پژوهشگرانی است که پیشینه و فعالیت‌های این گروه تروریستی را مورد مطالعه قرار داده است. این پژوهشگر ساکن پاریس در گفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید: «از نظر کمیت، جندالله یک جنبش بسیار محدود است که مجموع رهبران و اعضای آن بین ۲۰۰ تا ۷۰۰ نفر برآورد می‌شود. در هر صورت فعالان جندالله در سراسر جهان بیش از هزار نفر نیستند.»

فعالیت‌های جندالله از سال ۲۰۰۲ آغاز شده و آنها از ابتدا اعلام کردند که هدفشان از مبارزه، تامین حقوق اقلیت‌بلوچ در ایران است. جندالله برعکس سایر گروه‌های تجزیه‌طلب بلوچ در همسایگی پاکستان، بیش از هویت قومی، بر هویت مذهبی (سنی)‌خود تاکید کرده‌‌‌اند. آنها در چندین مرحله نیروهای امنیتی ایرانی را مورد حمله قرار دادند، اما با وقوع دو انفجار بزرگ و بی‌سابقه‌در زابل در سال جاری، که به نظر می‌رسد جندالله مسئول آن بوده باشد، سردار شوشتری، جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه و گروهی از غیرنظامیان کشته شدند. این انفجارها نقطه اوج فعالیت‌های افراط‌گرایانه این گروه بود.

آقای دودوانیو در این‌باره می‌گوید: «یک تفسیری که از این تغییر رویکرد و حرکت به سمت اقدامات رادیکال می‌توان داشت این است که آنها احساس می‌کردند به اندازه کافی مورد حمایت دولت‌های خارجی قرار می‌گیرند. به همین خاطر بود که چنین سیاست‌هایی در پیش گرفتند و خشونت گسترده‌تری به راه انداختند.»

جندالله و عاملی به نام "حمایت پاکستان"

پس از انتشار خبر بازداشت ریگی، مقامات ایرانی آمریکا را به‌خاطر حمایت از او و گروهش مورد سرزنش قرار دادند. حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات ایران روز گذشته گفته بود که «عبدالمالک ریگی ۲۴ ساعت پیش از دستگیری در یکی از مقرهای آمریکایی در افغانستان بود و آمریکایی‌ها برای او گذرنامه افغانی و کارت تردد در پاکستان تهیه کرده بودند.» اما سخنگوی کاخ سفید روز گذشته این اظهارات را رد کرد و کاملا بی‌اساس خواند.

استفان دودوانیو به‌صراحت می‌گوید که هیچ‌گونه شواهدی مبنی بر حمایت یا عدم حمایت آمریکا از این گروه وجود ندارد،‌اما به برخی مسائل پیرامون ارتباطات بین‌المللی این گروه اشاره می‌کند. به گفته وی «سرویس اطلاعاتی پاکستان بارها، به‌خصوص از سوی مقامات ایرانی، به‌عنوان حامی سیاسی جندالله معرفی شد و کاملا واضح است که اگر در طول این هشت سال، ریگی و حامیانش می‌توانستند از مزایای ورود به قلمرو پاکستان - گاهی اوقات به همراه خانواده‌های خود - بهره ببرند، پس از چند حمله پیاپی نباید چنین مزایایی لغو شود، مگر این‌که سرویس امنیتی پاکستان دیگر احساس کرده باشد که حمایت از این گروه منفعتی عاید کشورشان نخواهد کرد.»

گسترش رابطه با ایران بهتر از حمایت از جندالله

گفته می‌شود عبدالمالک ریگی محصول مدارس مذهبی سنی در پاکستان است. تعداد بسیاری از «جهادگرایان» مبارز منطقه - از کشمیر تا افغانستان - در این مدارس پرورش یافته‌اند. اما از آنجایی که حمایت از این مدارس مذهبی در یک مقطع زمانی در دستور کار سرویس‌اطلاعاتی پاکستان و تامین‌کننده منافع آنها بود، مساله ریگی و جندالله نمونه بارزی از یک استراتژی است که ممکن است نتایج معکوس به بار آورد.

سفیر پاکستان در تهران امروز در کنفرانس خبری اعلام کرد که «در پاکستان جایی برای دشمنان جمهوری اسلامی وجود ندارد.» این سخنان نشان می‌دهد که پاکستان اکنون دست‌کم به دلایل اقتصادی، خواهان تنش‌زدایی و بهبود روابط با ایران است.

استفان دودوانیو معتقد است: «آنچه با قاطعیت می‌توان گفت این است که با بازداشت ریگی، دست‌کم یکی از مسائل اصلی مورد اختلاف و تنش‌زا میان دو کشور از بین رفته است، چون از زمان حمله انتحاری «پیشین» (در اواخر مهر ماه که در نتیجه آن بیش از ۴۰ نفر از جمله ۱۵ فرمانده سپاه کشته شدند) مقامات ایرانی بارها از سرویس اطلاعاتی پاکستان خواستند که ریگی را تحویل این کشور بدهند و این مساله‌ای حیاتی در روابط دوجانبه تهران و اسلام‌آباد بود.»

آقای دودوانیو می‌گوید نسبت به صحت سخنان مقامات جمهوری اسلامی پس از دستگیری عبدالمالک ریگی تردیدهای جدی وجود دارد و باید منتظر ماند تا در روزهای آینده جزئیات بیشتری از همکاری پاکستانی‌ها در این زمینه منتشر شود.

احسان نوروزی

تحریریه: فرید وحیدی