همه‌پرسی صرب‌های کوزوو، تنشی تازه در بالکان

شمال کوزوو از روز سه‌شنبه شاهد برگزاری یک همه‌پرسی در مورد به رسمیت شناختن ‎دولت این کشور تازه استقلال یافته خواهد بود. این همه‌پرسی ‎قرار است به‌رغم انتقاد شدید اتحادیه اروپا، دولت صربستان و رهبران کوزوو در ۲روز سه‌شنبه و چهارشنبه هفته جاری (۱۵ و ۲۶ بهمن/ ۱۴ و ۱۵ فوریه) در شمال کوزوو برگزار شود.

در یک همه‌پرسی تنها یک سوال مطرح خواهد شد: آیا شهروندان این منطقه دولت مرکزی کوزوو را در پایتخت این کشور، پریشتیانا به رسمیت می‌شناسند؟ دولت مرکزی کوزوو به وسیله رومانی‌تبارها اداره می‌شود.

نتیجه هم از هم‌اکنون تقریبأ روشن است. در شمال کوزوو حدود ۵۰ هزار صرب زندگی می‌کنند که که اکثریت جمعیت این منطقه را تشکیل می‌دهند. صرب‌ها علاقه‌ای به دولتی که رهبری آن با آلبانی‌تبارهاست ندارند.

هراس از قدرت نمادین همه‌پرسی

صرب‌های شمال کوزو در دنیای میان دو کشور صربستان و کوزوو زندگی می‌کنند. واحد پول این منطقه همانند صربستان دینار و پایتخت آن بلگراد است. اما شمال کوزوو بر اساس قطع‌نامه سازمان ملل تحت کنترل دولت کوزوو قرار دارد؛ قطعنامه که برای صرب‌های شمال کوزوو پذیرفتنی نیست.

شاید هم به این دلیل زمان برگزاری همه‌پرسی روز ملی صرب‌ها یعنی ۱۵ فوریه تعیین شده است. حدود ۲۰۰ سال پیش در چنین روزی صرب‌ها علیه دولت عثمانی قیام کردند و به زمامداری ترک‌های عثمانی در سرزمین‌های بالکان پایان دادند.

همه‌پرسی در این منطقه‌مسئه‌ای فراتر از مشکل یک استان است. پریشتینا و بلگراد از هم اکنون برگزاری این همه‌پرسی را مغایر قانون و نتیجه آن را بی‌اهمیت خوانده‌اند. با این حال رهبران کوزوو و صربستان می‌دانند که قدرت نمادین این همه‌پرسی می‌تواند به بی‌ثباتی منطقه دامن زند. شمال کوزوو از زمان اعلام استقلال این کشور در سال ۲۰۰۸ در عمل، منطقه‌ای بی‌قانون به شمار می‌‌رود.

منطقه‌ای که قانون ندارد

کنترل شمال کوزوو از دست دولت پریشتینا خارج شده است. در این منطقه نه تنها اتومبیل‌ها پلاک ندارند بلکه قاچاق انواع کالا پررونق است. مسیرهای رفت‌وآمد هم امن نیستند و گروه‌های مافیایی نفوذ خود را گسترش داده‌اند.

گروه‌های شورشی و شبه نظامیان هر از گاهی در اعتراض به حضور پلیس و کارمندان کوزوو- آلبانیایی گمرگ مسیرهای رفت‌وآمد را مسدود و حمل را مختل می‌کنند.

هرج و مرج و خشونت تا حدی است که نیروهای ناتو که پس از پایان جنگ در سال ۱۹۹۹ همچنان در منطقه حضور دارند هم در امان نیستند. در ماه نوامبر سال ۲۰۱۱ دو سرباز آلمانی ناتو در حمله شورشیان کشته و چندین تن دیگر زخمی شدند.

درگیری‌های خشونت‌بار تا حدی افزایش پیدا کرده که وزیر دفاع آلمان در دیدار وزرای دفاع ناتو تأکید کرد که امکان کاهش نیروهای ناتو در شرایط کنونی وجود ندارد. قرار بود شمارسربازان حاضر در منطقه تا ماه فوریه (بهمن) از ۶ هزار نفر به حدود ۳ هزار نفر کاهش پیدا کند.

گرفتاری صربستان با صرب‌های کوزوو

به عقیده ناظران سیاسی در شرایط کنونی، صرب‌های شمال کوزوو که مشتاق پیوند به سرزمین ‌مادری‌شان هستند راه‌حلی پیش‌رو ندارند. حتی اگر دولت مرکزی پریشتیانا با جدایی این منطقه موافقت کند، پیوستن به شمال یعنی صربستان، به مفهوم آن است که صرب‌ها تمام کوزوو را از دست داده‌اند.

از سوی دیگر رئیس‌جمهور صربستان هم که تا آخرین روزها دست از تلاش برنداشت تا صرب‌های شمال کوزوو را به چشم‌پوشی از همه‌پرسی متقاعد کند، مشتاق چالش تاز‌ه‌ای در منطقه نیست.

صربستان رویای پیوستن به اتحادیه اروپا را دنبال می‌کند. اتحادیه اروپا هم حفظ صلح در منطقه را مهمترین پیش‌شرط پذیرش صربستان اعلام کرده‌است.

اگر این برداشت در بروکسل ایجاد شود که بلگراد ازهمه‌پرسی شمال کوزوو حمایت می‌کند یا حتی قدمی در جهت متقاعد کردن صرب‌های شمال کوزوو به پذیرش دولت مرکزی برنداشته است،‎ صربستان با مشکل بزرگی در مسیر پیوستن به اتحادیه اروپا مواجه خواهد شد.

گفت‌وگو در مورد پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا از اسفندماه از سرگرفته می‌شود.‎

SB/JT