هشتم ماه مارس، روز جهانى زن

هر ساله در روز هشتم ماه مارس میلیون‌ها زن و مرد در کشورهاى مختلف روز جهانى زن را گرامى مى‌دارند. تاریخ روز جهانى زن هم زمان تاریخ مبارزه سیاسى و اجتماعى علیه تبعیض است. این روز روز همبستگى براى مبارزه در راه برابرى حقوق و شرایط بهتر کارى و زندگى زنان است. انتخاب تاریخ روز هشتم ماه مارس به عنوان روز جهانى زن به خاطره مبارزه زنان کارگر نساجى در سال ۱۸۵۷ در شهر نیویورک آمریکا برمى‌گردد.

شرایط کارى سخت و غیر انسانى و دستمزد کم کارگران زن که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم همراه با مردان در کشورهاى صنعتى وارد بازار کار شده بودند، آنان را وادار به اعتراض و مبارزه صنفى به شکل‌هاى سازمان یافته و یا غیر متمرکز علیه این بى عدالتى مى‌کرد.

در این روز کارگران نساجى زن در یک کارخانه بزرگ پوشاک براى اعتراض علیه شرایط بسیار سخت کارى و وضعیت اقتصادیشان دست به اعتصاب زدند. خاطره این اعتصاب براى کارگران نساجى باقى ماند. نارضایتى عمومى از این شرایط براى زنان کارگر ادامه داشت .

درهشتم مارس سال ۱۹۰۸ ، بعد از گذشت بیش از پنجاه سال کارگران زن کارخانه نساجى کتان در شهر نیویورک با خاطره اعتصاب در این روز، به دلیل تبعیض و محرومیت و فشار زیاد کار در مقابل حقوق بسیار کم اعتصاب خود را شروع کردند.

صاحب این کارخانه به همراه نگهبانان براى جلوگیرى از همبستگى کارگران دیگر بخش‌ها با این اعتصاب و سرایت آن به بخش‌هاى دیگر این زنان را در محل کار خود در کارخانه محبوس کرد. به دلایل ناشناخته‌اى آتش در کارخانه درگرفت و فقط تعداد کمى از کارگران زن محبوس توانستند خود را نجات دهند. ۱۲۹ کارگر زن در آتش سوختند.

روز هشتم ماه مارس بر پایه سنتى مبارزه کارگران زن علیه شرایط سخت کاریشان در خاطره‌ها ماند. در سال‌هاى بعد در کشورهاى مختلف اروپایى و آمریکا مبارزه زنان به شکل تظاهرات و اعتصاب کارى علیه فشار، تبعیض و استثمار کارى و همینطور براى داشتن برابرى حقوق در اجتماع و علیه جنگ ادامه پیدا کرد.

تلاش روزافزون برای تحقق خواست‌ها

از جمله یکى از مهمترین مدافعان حقوق زنان در کشور آلمان خانم کلارا زتکین (۱۸۵۷−۱۹۳۳) خواست‌هاى مبارزان زن در آلمان را مبنى بر هشت ساعت کار در روز براى زنان و همینطور حق داشتن تعطیلات و مرخصى زایمان و برابرى حقوق در مقابل قانون مطرح کرد.

در اروپا دومین کنفرانس سوسیالیستى بین المللى زنان که در آن صد شرکت کننده از هفده کشور جهان شرکت داشتند، به پیشنهاد کلارا زتکین در روز ۲۷ اوت سال ۱۹۱۰ در کپنهاگ، روز هشتم ماه مارس به عنوان روز زن و براى دفاع از حقوق آنان در مقابل تبعیضات مختلف و چند جانبه برگزیده شد.

اولین روز جهانى زن در ماه مارس ۱۹۱۱ در دانمارک، آلمان، اتریش، سویس و آمریکا برگزار شد. میلیون‌ها زن در مراسم این روز شرکت کردند. خواست‌هاى اساسى آنان عبارت بودند از قوانین حمایت کار براى زنان، حق راى و شرکت در انتخابات، علیه جنگ‌هاى امپریالیستى، برابرى مزد با مردان در ازای کار مساوى، هشت ساعت کار در روز، حمایت از مادر و کودک و تعیین حداقل مزد.

به دلیل بحران شدید اقتصادى جهان در سال‌هاى سى میلادی و در همین ارتباط خطر فاشیسم، مسائل مبارزاتى زنان در حاشیه قرار گرفت.

در فاصله دو جنگ جهانى علاوه بر موضوعات قبلى حق قانونى سقط جنین و حمایت از مادران نیز از اهمیت خاصى برخوردار شد. این مبارزه به یک حرکت بزرگ تبدیل گردید. به دلیل بحران اقتصادى که در آن زمان تمام اروپا را در بر گرفته بود، سالانه حدود یک میلیون زن وادار به سقط جنین مى‌شدند. به دنبال آثار منفى این سقط جنین هاى غیر قانونى در سال ۱۹۳۱ تنها در آلمان حدود ۴۴۰۰۰ زن به مرگ رسیدند.

از طرف دیگر مسئله برابرى مزد در مقابل کار برابر، کوتاه کردن ساعات کار، پایین آوردن قیمت اجناس وغیره نیزاز خواست‌هاى زنان بودند؛ خواست‌هایى که دنیای امروزی نیز با آنها بیگانه نیست. با روى کار آمدن حکومت دیکتاتورى فاشیستى در کشور آلمان و ممنوع کردن هرگونه تشکل مخالف امکان برگزارى این روز ناممکن گردید.

با وجود اینکه در این سال‌ها مبارزان حقوق زنان تاکید زیادى روى وضعیت اقتصادى زنان و فشارها و تبعیض در محیط کار بر آنان داشتند و کمتر به بافت مردانه و پیچیده جامعه پرداخت مى شد، ولى زنان مبارز از کشورهاى مختلف خواست هاى خود براى رفع تبعیض در خانواده و کار تربیتى زنان را نیز مطرح کرده بودند.

احیای جنبش پس از پایان جنگ جهانی

بعد از جنگ جهانى دوم در کشورهاى اروپاى شرقى جشن روز زنان در سال ۱۹۴۶ دوباره برگزار شد. در این کشورها روز زن به عنوان جشن رسمى و از طریق دولتى نیز به دلیل نشان دادن تمایلات حکومت به بهبود وضع زنان گرامى داشته مى‌شد.

در کشورهاى اروپاى غربى در ابتدا بعد از جنگ هیچ برنامه‌اى در ارتباط با روز زن برگزار نمى‌شد. بعدها این روز به روز مبارزه براى خواست‌هاى عمومى زنان و روز خانواده و جشن عمومى زنان تبدیل شد.

در دهه‌ی هشتاد میلادی بود که در این کشورها روز هشتم مارس باز هم اهمیت و معنى خاصى پیدا کرد. دوباره موضوعاتى مانند برابرى حقوق زنان در تمام عرصه هاى زندگى، حق سقط جنین، رفع تبعیض در زندگى خانوادگى و حمایت از مادران در دوران حاملگى و بعد اززایمان مورد توجه قرار گرفتند. یکى از نقاط اوج این اعتراضات در سال ۱۹۹۴ روز اعتصاب زنان بود که بیش از یک میلیون زن در سراسر آلمان در اعتراض به تبعیض و نابرابرى در حقوق زنان در آن شرکت کردند.

امروزه بزرگداشت این روز در تقریبا تمامى کشورها به عنوان روز اعتراض عمومى به اجحاف و فشار بر روى زنان و همچنین تجلیل از کسانى که این مبارزه را شروع کردند و براى دگرگونى و بهبود وضع زنان تلاش ورزیدند، برگزار مى‌شود.

در طى دو قرن گذشته پیشرفت‌ها براى به رسمیت شناختن و قبول حقوق اولیه و انسانى زنان اندک نبوده. در اکثر کشورهاى جهان حق راى زنان و شرکت آنان در فعالیت هاى سیاسى و اجتماعى به رسمیت شناخته شده است. با وجود این، راه طولانى براى انجام واقعى این خواست‌ها در پیش است. زنان هنوز در موارد زیادى در خانواده، در اجتماع و یا در محیط کارمورد خشونت و تبعیض قرار مى‌گیرند. قوانین زن‌ستیز در بسیارى از کشورها عمل مى‌کنند. براى نیروى کار زنان در مقابل کار مساوى با مردان هنوز حتى در کشورهاى صنعتى کمتر پرداخت مى‌شود، درآمد نسبى زنان در همه کشورها بسیار پایین‌تر از مردان است.

آنان از امکانات آموزشى و بهداشتى به مراتب کمترى برخوردارند. سه چهارم بیسوادان درسطح جهان را زنان تشکیل مى‌دهند. اکثر آوارگان و پناهنجویان جنگى زنان‌اند. مدت زمان زیادى از آن نمى‌گذرد که در کشور ترکیه کشتن زنان تحت ‌عنوان "قتل ناموسى" به عنوان جرم قتل شناخته شد. تعیین پوشش معین براى زنان، اجبار به حجاب یا بى حجابى، قاچاق و خرید و فروش زنان، سوءاستفاده جنسى از آنان و غیره از نمونه اجحافات آشکار علیه حقوق زنان هستند که امروزه در بسیاری از نقاط جهان می‌توان مشاهده کرد.

شیرین جزایری

تحریریه: شهرام احدی