«هر ماه ۲۵ هزار مهاجر افغان از ایران اخراج می‌شوند»
۱۳۹۴ اردیبهشت ۳, پنجشنبه
تاجی‌گل حیدری می‌گوید مدت زمان اعتبار ویزایش در ایران سپری شده بود و زمانی که برای تجدید آن به اداره مربوطه مراجعه کرد، فکر می‌کرد جریمه خواهد شد. اما او با مراجعه به این اداره از سوی مسئولین بازداشت و زندانی شد و سپس او را به اردوگاهی در کنار صدها مهاجر دیگر افغان انتقال دادند. او سرانجام به افغانستان بازگردانده شد.
وقتی او را از مرز اسلام قلعه به افغانستان اخراج کردند، به دشواری می‌توانست زادگاه خود را بازشناسد. او ۹ ساله بود که با خانواده‌اش به ایران رفت. حالا او ۲۶ سال دارد و حاصل ازدواج‌اش با یک افغان دیگر در ایران، یک دختر هشت ساله و یک پسر چهار ساله‌اند. او هنگام اخراج چهار ماهه حامله بود و از خانواده جدایش کرده بودند.
گریه‌های بی‌اثر کودکان افغانی
تاجی‌گل که چادر سیاه رنگ مرسوم در ایران به سر داشت و روی صندلی پلاستیکی در مرز اسلام قلعه نشسته بود، شرح داد: «شوهرم آخرین تلاش خود را کرد تا مرا برگرداند، اما آن‌ها به حرف‌های او گوش ندادند. گریه‌های کودکانم نیز چیزی را تغییر نداد. من نمی‌دانم چه کار کنم. باید برگردم».
به گفته مقام‌های افغانستان، هر ماه حدود ۲۵ هزار افغان به صورت اجباری از مرز اسلام قلعه موسوم به "نقطه صفر" مرزی برده می‌شوند و حدود ۳۰ هزار مهاجر دیگر نیز داوطلبانه به افغانستان بازمی‌گردند که نشان‌دهنده افزایش کنترل ایران بر مهاجران افغان است.
ایران از سال‌های طولانی مهاجران افغان را در خاک خود جای داده است. عده‌ای از این مهاجران برای کار و برخی دیگر به دلیل فرار از جنگ به آن‌جا رفته‌اند. بسیاری از افغان‌ها نگرانند که ایران در صدد اخراج مهاجران غیرقانونی افغان است.
در جریان دیدار رئیس جمهور اشرف غنی از ایران، همتای ایرانی‌اش حسن روحانی گفت که مساله مهاجران باید حل شود. او گفت افغان‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند باید ثبت نام شوند تا «حکومت بتواند در مورد آن‌ها تصمیم مناسب بگیرد».
روحانی بعد از دیدار با اشرف غنی به خبرنگاران گفت: «قرار شد همه افرادی که در ایران حضور دارند به دقت ثبت نام بشوند و دو دولت بتوانند ترتیبی را مشخص کنند که افرادی که می‌خواهند در ایران چه برای فعالیت اقتصادی و کاری و چه برای تحصیل حضور پیدا کنند، در چهارچوب قانونی و ویزا تردد کنند.»
بازگشت نزدیک به ۶ میلیون افغانی
در جریان تهاجم اتحاد جماهیر شوروی سابق به افغانستان در میان سال‌های ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹ و بعداً پس از به قدرت رسیدن طالبان، میلیون‌ها افغان کشور را ترک کرده و در ایران و پاکستان پناه بردند. کشورهای ایران و پاکستان به این مهاجران فشار وارد می‌کنند که به کشور شان برگردند. سازمان ملل متحد در ۱۲ سال گذشته در بازگشت ۸ / ۵ میلیون مهاجر افغان کمک کرده است.
شمار مهاجرانی که داوطلبانه به کشور برمی‌گردند رو به کاهش است. در عین حال، افغان‌ها پیوسته در جستجوی کار عازم ایران می‌شوند. آن‌ها که بسیاری شان سال‌های طولانی در ایران زندگی کرده‌اند، بیشتر به کارهای ساختمانی مشغولند.
درحال حاضر ۹۵۰ هزار مهاجر ثبت شده افغان به‌صورت قانونی در ایران زندگی می‌کنند و براساس تخمین سازمان بین المللی مهاجرت، حدود یک تا ۴ / ۱ میلیون تن نیز به صورت غیرقانونی در این کشور به سر می‌برند. در پاکستان حدود ۶ / ۱ میلیون مهاجر ثبت شده قانونی و یک و نیم میلیون مهاجر ثبت نشده افغان زندگی می‌کنند.
به نظر می‌رسد که ایران از هر فرصتی برای اخراج مهاجرانی که در کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان ثبت نشده‌اند استفاده می‌کند.
بازکشت مهاجران آسیب پذیر
متیو گرایدون، رئیس ارتباطات سازمان بین المللی مهاجرت در افغانستان می‌گوید که حدود ۱۰ درصد مهاجران بازگشته افراد آسیب پذیر، کودکان میان ۱۳ تا ۱۷ ساله، معلولان ذهنی و جسمی و مادران بدون شوهر می‌باشند. اما نه سازمان‌های بین‌المللی مهاجرت می‌توانند به این بازگشتگان آسیب پذیر کمک کنند و نه ادارات افغانستان.
گرایدون می‌افزاید:«تلاش‌های متمرکزی از سوی سازمان‌های بشردوستانه و حکومت‌های افغانستان، ایران و پاکستان جریان دارد تا راه حل درازمدت برای این مشکل پیدا شود و مهاجران در دایره اخراج و بهره‌کشی نمانند.»
نقطه صفری مرز اسلام قلعه در ۱۱۵ کیلومتری غرب مرکز ولایت هرات در واقع راه یک طرفه برای کسانی است که داوطلبانه و اجباری از ایران به افغانستان بر می‌گردند و در کنار آن‌ها، کامیون‌های حامل مواد ساختمانی و فولاد از این مسیر عبور می‌کنند. از آنجایی که افغانستان مواد زیاد صادراتی ندارد، کامیون‌هایی که از ایران کالا وارد می‌کنند غالباً خالی دوباره به ایران بازمی‌گردند.
ژنرال عبدالرفح وطندار، رئیس پلیس مرزی افغانستان در اسلام قلعه می‌گوید: «ساعت ۲ بعد از ظهر هر روز حدود ۳۰ تا نزدیک به ۵۰۰ مهاجر بازگشتی به اینجا می‌رسند. ما یک بررسی سرسری انجام می‌دهیم و می‌بینیم که آیا آن‌ها کسانی هستند که خود شان می‌گویند و معلومات بیومتریک شان را ثبت می‌کنیم.»
ژنرال وطندار می‌افزاید که گاهی وقت‌ها در میان مهاجران اخراج شده کسانی هم هستند که ویزای معتبر ایران را دارند و بدون دلیل مشخصی بازداشت شده و به مرز آورده شده‌اند.
وطندار اضافه می‌کند که گارد مرزی تلاش می‌کند افراد مجرم و کسانی را که نیاز به کمک دارند از میان جمعیت مهاجران تشخیص بدهد، اما با پرسنل کمی که دارد روزانه تنها ۱۰۰ تن را می‌تواند بررسی کند.
اکثریت این مهاجران که به مرز اسلام قلعه می‌رسند، جوانانی هستند که به قاچاقچی‌ها برای رسیدن به ایران پول پرداخت می‌کنند، اما دوباره گرفتار شده و به مرز برگردانده می‌شوند.
نورالله، یک پسر ۱۶ ساله از ولایت فاریاب، می‌گوید همراه با ۲۶ تن دیگر از ساکنان قریه‌اش هر یک ۲۰۰ دلار امریکایی به قاچاقچی‌ها داده بودند تا آن‌ها را به تهران برسانند. این افراد در میان راه توسط پلیس ایران دستگیر و به مرز برگردانده شدند.