هدف روسیه از برپایی مذاکرات صلح قزاقستان چیست؟
۱۳۹۵ بهمن ۱, جمعه
تشتت آرا و پراکندگی بی سابقه‌ای بین نیروهای مخالف دولت سوریه مشاهده می‌شود. مذاکرات صلح قزاقستان و شرکت یا عدم شرکت در آن، باعث اختلافات و چندگانگی در نیروهای اپوزیسیون سوریه شده است. شکست نظامی در حلب و حال اختلاف نظر بر سر مذاکرات آستانه، تضعیف بیش از پیش این نیروهای مخالف اسد را به دنبال داشته است.
وضعیت اپوزیسیون سوریه
نیروهای مخالف دولت بشار اسد هرگز نتوانستند پیرامون سیاست واحدی به وحدت نظر برسند و موفق نشدند تا مبارزه خود با دولت بشار اسد را به طور منظم و هماهنگ با یکدیگر دنبال کنند.
بیشتر بخوانید: انتظار بشار اسد از گفت‌وگوهای صلح قزاقستان
درگیری‌بین پیروان این نیروها و گروه‌های مخالف بشار اسد نیز رو به افزایش است. موضوع تنها بر سر اختلاف نظر نیست. بلکه این گروه‌ها اهداف و سیاست‌های متفاوتی را دنبال می‌کنند.
وابستگی گروه‌های مخالف بشار اسد به کشورهای متفاوت نیز باعث آن شده که هر یک برای تامین نظر کشور حامی خود سیاست‌متفاوتی در پیش بگیرد. از آن گذشته اختلاف نظرهای ایدئولوژیک نیز به تشتت آرا در بین آن‌ها دامن می‌زند. برخی بیشتر از ایده‌های ناسیونالیستی پیروی می‌کنند و برخی دیگر از اهداف جهادگرایان سنی. برخی مخالف گروه تروریستی داعش هستند و برخی حتی به این‌گروه یا به القاعده وابستگی دارند.
در چنین شرایطی، سیاستی که دولت اسد در هماهنگی با متحدان خود در پیش گرفته نیز بر چند دستگی و پراکندگی حاکم بر این نیروها افزوده است.
مذاکرات آستانه
شش سال از جنگ داخلی در سوریه می‌گذرد. بسیاری از رهبران گروه‌های مخالف اسد در جریان جنگ داخلی سوریه جان باخته‌اند و ائتلاف‌های سیاسی و نظامی بسیاری پدید آمده و سپس از بین رفته‌اند. آخرین تلاشی که در راستای ائتلاف بین نیروهای جهادگرا و میانه‌روی اپوزیسیون سوریه صورت گرفته بود، پس از شکست حلب آشکارا بی حاصل خاتمه یافت.
واقعیت این است که دولت اسد از آغاز جنگ داخلی تا زمان پیروزی حلب، هیچگاه چون امروز چنین قدرتمند نبوده است. حمایت و پشتیبانی مشترک روسیه و جمهوری اسلامی ایران باعث بقای دولت اسد شد، حال آنکه حمایت کشورهای متفاوت از شورشیان و اپوزیسیون اسد با انگیزه‌های متفاوت صورت می‌گرفت و عملا منجر به پراکندگی آن‌ها شده؛ همان پراکندگی که تضعیف جدی آن‌ها را در نبرد با دولت سوریه رقم زده است.
بیشتر بخوانید: ایران مخالف حضور آمریکا در نشست آستانه است
نمایندگان آن دسته از گروه‌های اپوزیسیون که برای شرکت در مذاکرات صلح آستانه اعلام آمادگی کرده‌اند، تنها بخشی از نیروهای میانه‌رو مخالف بشار اسد را نمایندگی می‌کنند. پیوند این گروه‌ها که در چارچوب ارتش آزاد سوریه با دولت اسد می‌جنگند، عملا بسیار ضعیف بوده است.
اکثر این گروه‌ها در بخش شمالی سوریه به نبرد علیه ارتش دولتی مشغول بوده و از حمایت و پشتیبانی ترکیه برخوردار بودند. حال آنکه گروه‌های دیگر که عمدتا حمایت عربستان سعودی و کشورهای غربی را داشتند در مذاکرات قزاقستان شرکت پر رنگی ندارند.
محمد علوش کیست؟
هدایت مذاکرات صلح قزاقستان برعهده محمد علوش است. محمد علوش ریاست دفتر سیاسی جیش‌الاسلام را برعهده دارد. جیش‌الاسلام عملا ائتلاف گروه‌هایی از شورشیان و مخالفان اسد را در بر می‌گیرد که عمدتا نیروهای جهادگرای سنی و میانه‌رو تشکیل می‌شوند. عمده فعالیت این گروه در مناطق نزدیک به دمشق است.
محمد علوش خارج از سوریه زندگی می‌کند. انتخاب او به عنوان سرپرست نمایندگان مخالف دولت اسد در مذاکرات صلح آستانه به خاطر آن نبوده که او نفوذ ویژه‌ای بر گروه‌های مخالف دولت اسد دارد. در واقعیت امر، او از چنین نفوذی برخوردار نیست. بلکه علت انتخاب او این است که او عضو کمیته عالی مذاکرات است، یعنی کمیته‌ای که توسط کشورهای غربی و عربستان سعودی سال ۲۰۱۵ تاسیس شد. این در حالی است که عربستان سعودی عملا در مذاکرات شرکت ندارد.
انتظار کمیته عالی مذاکرات
گرچه کمیته عالی مذاکرات نماینده وسیع‌ترین گروه‌های مخالف دولت اسد به حساب می‌آید، ولی به مذاکرات آستانه دعوت نشده است. کمیته عالی مذاکرات ابراز امیدواری کرده است که گفت‌وگوهای قزاقستان گامی مهم در مذاکرات صلح ژنو باشد.
بیشتر بخوانید: اعلام آمادگی شورشیان سوریه برای شرکت در مذاکرات صلح
روسیه رسما از دولت ترامپ درخواست کرده است تا در مذاکرات صلح آستانه شرکت کند. روسیه ابراز امیدواری کرده است که مشارکت آمریکا در مذاکرات قزاقستان نه تنها راه گشای حل بحران سوریه واقع شود، بلکه زمینه‌های تنش‌زدایی در مناسبات بین آمریکا و روسیه را نیز فراهم آورد. ترامپ نیز از کاهش حمایت آمریکا از نیروهای مخالف اسد سخن گفته است. در چنین صورت اجرا شدن چنین سیاستی، نیروهای مخالف اسد به شدت تضعیف خواهند شد.
روسیه و مذاکرات قزاقستان
روسیه اعلام کرده است که مذاکرات آستانه جایگزین و بدیلی برای مذاکرات صلح سازمان ملل در ژنو نیست. اما برخی از نیروهای وابسته به اپوزیسیون سوریه نگران هستند که روسیه با برپایی مذاکرات آستانه خواهان دور زدن مذاکرات ژنو و از این طریق به دنبال هدف دامن زدن به تشتت و پراکندگی در بین نیروهای مخالف اسد باشد.
محمد عبود، یکی از اعضای کمیته عالی مذاکرات معتقد است که رفتن به آستانه برای نیروهای اپوزیسیون سوریه خطرناک‌تر از رفتن به ژنو است. او می‌گوید: «در ژنو، نیروهای اپوزیسیون یک جبهه‌سیاسی را شکل می‌دادند که به لحاظ بین‌المللی به رسمیت شناخته می‌شد. حال آنکه در مذاکرات آستانه خیلی چیزها ناروشن است و از آن گذشته حضور روسیه مشکل ساز است، چون این کشور، نیروی است اشغالگر و نمی‌تواند نقش میانجی را ایفا کند.»
این عضو کمیته عالی مذاکرات سوریه معتقد است که این همایش باعث افزایش پراکندگی و تشتت در صفوف نیروهای مخالف اسد خواهد شد و شاید این موضوع خود یکی از اهداف واقعی روسیه از برپایی چنین همایشی باشد.
گفت‌وگوهای صلح آستانه و تلاش‌‌های روسیه در این زمینه باعث نفاق بین نیروهای جهادگرا و میانه‌رو شده است. اختلاف نظری که حتی به درگیری بین این گروه‌ها در ادلب دامن زده است.