هالیوود در جشنواره‌ی فیلم دبی
۱۳۹۰ آذر ۱۷, پنجشنبه
جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم دبی، در هشتمین دوره‌ی خود میزبان بیش از ۱۷۱ فیلم از ۵۶ کشور جهان، از جمله سه فیلم از ایران است. در این فستیوال که تا ۱۴ دسامبر ادامه دارد، ۴۶ فیلم جهان برای اولین بار در بیش از ۱۷ بخش به نمایش درمی‌آید. ۸۹ فیلم در این بخش‌ها برای دریافت جوایز مهر جشنواره با یکدیگر رقابت می‌کنند.
ورنر هرتسوگ، فیلمساز بنام آلمانی، جمیل راتب، بازیگر سرشناس مصری و ای. آر. رحمان، آهنگساز مشهور هندی جوایز یک عمر دستاورد سینمایی را در این دوره دریافت می‌کنند.
از برنامه‌های چشمگیر و به یاد‌ماندنی مراسم گشایش این دوره‌ی‌از جشنواره، تنها حضور جنجال‌برانگیز نمایندگان سینمای هالیود، از جمله تام کروز، سایمن پگ و براد برد، کارگردان فیلم "ماموریت غیرممکن - پروتکل شبح" روی فرش سرخ فستیوال نبود، بلکه هم‌چنین نخستین نمایش نسخه‌ی باز‌سازی شده‌ی فیلم صامت "جعبهى پاندورا" به کارگردانی سینماگر بنام آلمانی، گئورگ ويلهلم پابست نیز بود. موسیقی متن این فیلم سیاه و سفید که در سال ۱۹۲۸ ساخته شده، به‌طور زنده از سوی ارکستر سنفونی امارات متحده‌ی عربی به رهبری موسیقی‌دان پر‌آوازه‌ی آلمانی، فیلیپ مایر، نواخته شد.
دروازه‌ی سینمای عرب
جشنواره‌ی جهانی فیلم دبی که به "دروازه‌ی سینمای عرب و آسیا ـ آفریقا" مشهور شده، هر سال از اهمیت و گسترش بیشتری برخوردار می‌شود. این ویژگی بارز نه تنها با خرج میلیون‌ها دلار نفتی شیوخ عرب، فعالیت و ابتکار گروه بین‌المللی طراح برنامه و جذب دست‌اندرکاران بازار فیلم در جهان ممکن شده، بلکه معرفی و نمایش فیلم‌های مطرح و پشتیبانی از صنعت فیلم منطقه نیز، در این میان نقش تعیین‌کننده‌ای بازی کرده است.
نمایش نخستین بیش از ۸۷ فیلم در منطقه‌ی خاورمیانه از این ویژگی تعیین‌کننده خبر می‌دهد. تعیین جوایز نقدی چشمگیر در بخش‌های "سینمای امارات متحده‌ی عرب"، "شب‌های فیلم عربی" و "سینمای آسیا و آفریقا" نیز در این راستاست.
در بخش "جایزه‌ی مُهر عرب"، ۱۰ فیلم سینمائی از تازه‌ترین ساخته‌های کارگردانان با تجربه و مشهور یا جوان کشورهای اردن، لبنان، مراکش و فلسطین به نماش در می‌‌آیند؛ از جمله فیلم "یک تفاوت هفت ساعته" از دیما عمرو، "هتل بیروت" از دانیل عربید و "عشق" از سوزان یوسف. این سه کارگردان زن، آموزش‌های سینمایی خود را در کشورهای غربی دیده‌اند و فیلم‌های آن‌ها نیز با حمایت و بخشاً سرمایه‌ی این کشورها ساخته شده است.
"یک تفاوت هفت ساعته" دنیای شگفت‌‌انگیز زنی را با نماهایی گویا و واقع‌گرایانه به تصویر می‌کشد که پس از سال‌ها اقامت در آمریکا به کشورش عمان باز می‌گردد و در آن‌جا با رویدادها و برخوردهای نامانوسی روبرو می‌شود. "هتل بیروت"، داستان عشق میان خواننده‌ای بیروتی و یک مرد فرانسوی را، موازی رویدادهای سیاسی روزمره در این شهر، بازگو می‌کند. تأثیر این ماجراهای غیرمترقبه بر رابطه‌ی این دو، محور اصلی داستان است.
بازتاب جهان بیرون بر دنیای درون و پر کشمکش دو دانشجوی "عاشق" در نوار غزه نیز، دستمایه‌ی فیلم شاعرانه‌ی"عشق"، محصول مشترک فلسطین، هلند و آمریکاست که با الهام از مجموعه‌‌ی اشعار "لیلی و مجنون" نظامی گنجوی ساخته شده است.
فیلم‌های ایرانی
حضور سینمای ایران در جشنواره با سه فیلم، چندان چشمگیر نیست: "این فیلم نیست"، کار جعفر پناهی که برای نخستین بار در فستیوال بین‌المللی فیلم کن بنمایش درآمد، "به امید دیدار" از محمد رسول‌اف و فیلم سینمایی "سوت پایان"، ساخته‌ی نیکی کریمی. این دو فیلم آخر، در بخش مسابقه‌ی "جایزه‌ی سینمای آسیا ـ آفریقا" شرکت داده شده‌اند. فیلم ژاپنی "قطع" از امیر نادری نیز در بخش غیر‌مسابقه‌ی این سینما به روی پرده می‌رود.
فیلم مستند بی‌ادعای "این فیلم نیست"، یک‌روز از زندگی پناهی را به تصویر می‌کشد که در انتظار صدور حکم دادگاه تجدیدنظر خود بسر می‌برد؛ این دادگاه قرار است در مورد محکومیت حبس و نیز بیست سال ممنوعیت فیلم‌سازی و ممنوع‌الخروج بودن او رای دهد.
فیلم "به‌امید دیدار"، داستان زن وکیل بارداری را بازگو می‌کند که اجازه‌ی ادامه‌ی کار بر روی پرونده‌های موکلانش از او سلب شده است. شوهر این وکیل "پیشین" نیز به دلیل "مشکلات شغلی"، از روزنامه‌نگاری دست شسته و برای کار در پروژه‌ای عمرانی به جنوب سفر کرده است، ولی پنهانی به نگارش و چاپ مقالات خود ادامه می‌دهد. او به‌هر‌حال امکان کمک به همسر ش را ندارد. از این‌رو وکیل، به ترک کشور می‌اندیشد که آن را "به شکل زندانی بزرگ" می‌بیند.
اغلب نماهای فیلم "به‌امید دیدار"، در "داخل" و در فضاهای کم نور و تیره می‌گذرد. صدای آژیر خودروهای پلیس و غرش هواپیما به نشانه‌ی "ترس و گریز" زن، در متن و مسیر داستان فیلم گنجانده شده است. آهنگ کند و نماهای طولانی فیلم که قرار است تنهایی شدید این وکیل را بازبتابانند، راه‌حل‌های ناموفق و غیرواقعی رفع مشکلات او (کرایه‌ی اتاق در یک هتل به عنوان یک زن تنها) و از ویژگی‌های ناهماهنگ این فیلم است. "جزیره آهنی"، "گاگومان" و "کشتزارهای سپید" از دیگر ساخته های محمد رسول‌اف است. فیلم موفق و درخشان آخری، چند سال پیش در همین جشنواره و در همین بخش، برنده‌ی جایزه‌ی ُمهر برای بهترین فیلم شد.
فیلم سینمایی "سوت پایان" به کارگردانی نیکی کریمی، سومین فیلم این بازیگر مطرح سینمای ایران است که در این جشنواره به نمایش در می‌آید. این درام اجتماعی که نسبت به دو تجربه‌ی پیشین کریمی، پیام روشن‌تر و قوی‌تری دارد، این بار، برخلاف دو فیلم دیگر او، نه تنها در فستیوال‌ها، بلکه به روی پرده‌ی سینماهای ایران نیز نمایش داده شد.
فیلم "سوت پایان"، داستان زوج مستندسازی را به نام‌های سامان و سحر بازگو می‌کند که در مرحله‌ی مونتاژ فیلم خود متوجه می‌شوند، صحنه‌ای از آن خراب شده و باید دوباره فیلمبرداری شود. ملیحه، بازیگری که در آن صحنه بازی کرده، ابتدا از بازی دوباره سر باز می‌زند، زیرا مادرش "دچار مشکل شده"؛ در واقع مادر، برای دفاع از دختر خود دست به قتل زده و در لحظه‌ی تکرار نمای فیلم، در شرف اعدام است. زوج مستندساز برای یاری به او وارد جریانی تازه می‌شوند. در این فیلم نیکی کریمی، در کنار شهاب حسینی بازی می‌کند.
حضور پررنگ سینمای آلمان
هشتمین دوره‌ی جشنواره‌ی جهانی فیلم دبی، بخش کانونی برنامه‌ی امسال خود را به سینمای آلمان اختصاص داده است. در این بخش فیلم‌های جدید سینماگران مطرح آلمان به نمایش در می‌آید: درام اجتماعی "سوخته"، اولین فیلم کارگردان زن آلمانی ورنا فرایتاگ، داستان زندگی پرفراز و نشیب مادری جوان را بازگو می‌کند که باید به تنهایی در شهر بزرگ برلین از عهده‌ی تربیت و بزرگ‌کردن سه فرزند کوچک خود برآید که خود حاصل تجربه‌ی سه عشق گذرای او هستند.
مشکلات بی‌شمار این مادر هنگامی به اوج خود می‌رسد که شبی به‌گونه‌ای تصادفی پی‌می‌برد که "عشق جدیدش" به "آزار جنسی" یکی از فرزندان او دست زده... مریم زارع، هنرپیشه‌ی ۲۸ ساله‌ی ایرانی تبار آلمانی، نقش اصلی در این فیلم را بازی می‌کند.
"زن جنگجو"، اولین ساخته‌ی سینماگر آلمانی دیوید ونندت، به زندگی دختر بیست‌ساله‌‌ای به نام ماریسا می‌پردازد که از همه و بیش از هر کس از خارجی‌ها و یهودی‌ها نفرت دارد. او برای "اعمال این نفرت" به یک گروه "نئو نازی" می‌پیوندد. مشروب‌خواری، عربده‌کشی، کتک‌کاری و "فعالیت‌های تحریک‌آمیز" دیگر، از کارهای روزمره و عادی این گروه است.
تصورات و باورهای ماریسا ولی پس از آشنایی با یک پناهنده‌ی افغانی دگرگون می‌شود، تا جایی که سرانجام به این واقعیت دست می‌یابد که دنیا، آن‌چنان که او می‌اندیشیده، سیاه و سفید نیست. پشت‌کردن به گذشته، ولی برای ماریسا آسان نیست. پیش از هر چیز به این دلیل که "رفقای سابق" او، در صدد "انتقام‌‌جوئی" از ماریسا بر‌‌می‌آیند...
"به سلامتی تو"، یکی دیگر از فیلم‌های آلمانی است که در بخش "سینمای معاصر آلمان" به نمایش در می‌آید. این فیلم کوتاه کمدی ـ درام که سولن یوسف، سینماگر کرد‌تبار آلمانی آن را کارگردانی کرده، داستان هاوی و وینا، دو دختر جوان آلمانی کرد‌تبار را به تصویر می‌کشد که با دو فرهنگ کردی و آلمانی آشنایند و موافق شناسه‌های خوب و بد این دو نیز تربیت شده‌اند.
وینا، چنان با فرهنگ کردی خو گرفته که داوطلبانه، به توصیه‌ی خانواده با یک "ازدواج سنتی" موافقت می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که این امر "مزایایی" هم دارد. تنها مسئله، دوست پسر آلمانی ویناست که شب عروسی، ناگهان از راه می‌رسد و دنیا و رویاهای او را در هم می‌ریزد.
اعضای آلمانی هیات داوری
سینماگران آلمانی در هیات‌های داوران بخش‌های گوناگون جشنواره در امر گزینش برندگان جوایز متعدد آن، به دست‌اندرکاران فستیوال نیز یاری می‌رسانند. امیلی عاتف؛ فیلمساز ۳۸ ساله‌ی ایرانی ـ فرانسوی‌تبار آلمانی، که نخستین فیلم بلندش "بیگانه‌ای در دورن من"، جنجال برانگیز بود، یکی از اعضای هیات داوران بخش اصلی مسابقه است که ریاست آن را کارگردان استرلیایی پتر وایر به عهده دارد.
ریاست هیات داوران بخش "مهر سینمای آسیاـ آفریقا" به عهده‌ی فولکر شلوندورف، کارگردان آلمانی برنده‌ی جایزه‌ی اسکار گذاشته شده است. شلوندورف در "کارگاه‌های فیلم برای سینماگران جوان کشورهای عربی" نیز شرکت می‌کند و با این فیلمسازان آینده در باره‌ی آثار سینمایی خود به بحث می‌نشیند.
آندراس درسن عضو هیات داوران بخش‌های سینمای عرب و فیلم‌های کوتاه آسیا- آفریقا است. تازه‌ترین فیلم تکان‌‌دهنده آندرآس درسن (توقف در میانه راه) در باره‌ی مردی است که ناگهان پی می‌برد به بیماری سرطان مغز مبتلا شده. این فیلم جایزه‌ی بهترین فیلم بخش "نوعی نگاه" جشنواره‌ی کن را از آن خود کرده است.
برندگان جوایز نقدی جشنواره که در مجموع حدود شتصد هزار دلار را از آن خود می‌کنند، در جشن بزرگ پایانی آن، روز چهاردهم دسامبر معرفی می‌شوند.
بهجت امید
تحریریه: جواد طالعی