نمایشگاه کتاب فرانکفورت؛ ۷۵ سال كتاب و كتابخوانی
۱۴۰۲ آبان ۱, دوشنبه
نمایشگاه کتاب فرانکفورت امسال در برگزاری نشست‌ها و برنامه‌های فوق‌العاده شنيداری و ديداری ركورد زد. در محل نمايشگاه و سراسر شهر فرانكفورت ۲۶۰۰ كتابخوانی، فيلم، تئاتر، سخنرانی و مانند آن برگزار شد و نويسندگان سرشناس با خوانندگان‌شان به گفتگو نشستند.
سلمان رشدی كه پس از زخمی شدن در يك سوء قصد، در گردهم‌آيی‌ها شركت نمی‌كرد، در چند نشست حضور يافت و جايزه صلح كتابداران و كتابفروشان را دریافت کرد. او در اين مراسم گفت: «اكنون كه در سراسر جهان آزادی بيان در فشار است، نمايشگاه‌های كتاب به عنوان قرارگاه تبادل انديشه و ديدار نويسندگان با خوانندگان از هر زمانی بايسته‌تر هستند.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
دست اندركاران زادروز ۷۵ سالگی، نمايشگاه را با تصويرهای تاريخی و رنگ‌های جلوه‌گر در محل نمايشگاه و سراسر شهر فرانكفورت آراسته بودند.
۷۵ صندلی مطالعه با كدهای رهگيری ۷۵ اثر برجسته در گوشه و كنار نمايشگاه گذاشته شده بود كه خواننده با زدن كدها می‌توانست كتاب‌های برگزيده را بخواند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
۷۵ قفسه آثار امضاشده‌ای از نويسندگان برجسته را در اختيار علاقه‌مندان گذاشته بودند و بحث آزاد درباره درگیری در خاورميانه در تمام مدت برگزاری نمايشگاه در تالار بزرگ سخنرانی محوطه بيرونی دائر بود.
برای نخستين بار جايزه بهترين صفحات تيک‌تاک به "بوكتاک كاميونيتی" Booktok community از آلمان و آمريكا اهدا شد.
كندوی واژه‌ها
كشور كوچک اسلوونی با شعار "کندوی واژه‌ها" ميهمان ويژه نمايشگاه امسال بود. دو صحنه سخنرانی را به شكل كندو برای شنيدن سخنان و داستان‌هايی از اين سرزمين آماده كرده بودند كه نمودی از شش سوی جهان باشد.
دست اندركاران تالار ويژه با هدف بهره گيری بهينه از طبيعت و برجسته كردن سويه‌های گوناگون كشور كوچک‌شان به جای نور افشانی با نورافكن‌ها به شيوه سال‌های گذشته، پنجره‌های بسياری به بيرون تعبيه كرده بودند تا از روشنايی خورشيد بهره بگيرند.
افزون بر اين چيده‌مان‌ها، ميزها، نيمكت‌ها و قفسه‌ها از مواد بازیافتی ساخته شده بودند.
پارچه‌های طراحی‌شده‌ای از سراسر جهان از سقف آويخته بودند كه نمود پيوستگی فرهنگ‌های گوناگون در اسلوونی باشد.
بیشتر بخوانید: افتتاح نمایشگاه کتاب فرانکفورت؛ زیر سایه بحران‌های بین‌المللی
۴۰۰ كتاب از و درباره اين كشور در قفسه ها ديده و خوانده می‌شد و ۶۵ نويسنده، ادبيات اسلوونی را در ۷۰ برنامه سخنرانی، كتابخوانی و گفتگو معرفی كردند. اسلاوُی ژيژک، فيلسوف بحث‌انگيز اسلوونيايی با مردم به گفتگو می‌نشست و دراگو يانچار نويسنده سرشناس از رمان تازه‌اش كه در آن به زبان اسلوونيايی پرداخته می‌خواند: «شهروند اسلوونی نمی‌تواند تصور كند كه زبانی تثنيه نداشته باشد.»
از آنجا كه ۶۰ درصد كشور اسلوونی از جنگل تشكيل شده، تالار ويژه هم نشانه‌هايی از طبيعت جنگلی داشت. روی ميزهای مطالعه گياهان خوشبويی گسترده بودند و قفسه ها درختان را تداعی می‌كردند.
اوربان شريمف سرپرست تالار ويژه در گفت و گو با دويچه وله از آشتی‌جويی كشورش گفت و اينكه آثار موجود در تالار ويژه هم در اين راستا برگزيده شده‌اند.
ميهمان ويژه سال آينده نمايشگاه كشور ايتاليا خواهد بود.
حضور كودكانه ايران
غرفه‌های ايرانی در نمايشگاه امسال بسيار كمرنگ بودند. گويی هم مديريت نمايشگاه و هم خود نمايشگران در پی گريزگاه بی دردسری گشته باشند كه در آن جز كتاب كودک، كمتر چيز ديگری عرضه شده بود.
تنها دو نمايشگر مستقل از ايران حضور داشتند كه هردو از سوی مديريت نمايشگاه دعوت و حضورشان تضمين شده بود.
بر روی ميز كوچک نشر ايرانیان كه ترجمه كتاب‌های كودكان به فارسی را منتشر می‌كند، تنها شش كتاب عرضه شده بود كه در سال‌های گذشته چاپ شده بودند. نیلوفر تيموريان مدیر نشر ایران‌بان در اين باره گفت: «كتاب‌هايی كه قانون کپی‌رایت را رعايت كرده باشند در ايران كم هستند و ما بايد تنها اينگونه كتاب‌ها را عرضه كنيم.»
بیشتر بخوانید: انتقاد سلمان رشدی؛ زمانی که "سانسور رنگ فضیلت به‌خود می‌گیرد"
فریده خلعتبری مدیر نشر شباويز اظهار اميدواری كرد كه در سال‌های آينده مشكل رواديد و مشكلات گرانی‌های اقتصادی دست او را برای عرضه گسترده‌تر كتاب، بازتر بگذارند.
حتا نشر داروک كه در شهر زاربروكِن آلمان فعاليت می‌كند، ويژه كتاب‌های كودک بود.
تنها نشر سوژه از برِمِن آلمان، رمان‌ها و كتاب‌هايی با درونمايه‌های سياسی و اجتماعی درباره ايران عرضه كرده بود. اين شركت البته يک انتشاراتی آلمانی به شمار می‌آيد و كتاب‌های آن همه به زبان آلمانی ولی درباره ايران هستند.
مجيد محيط سرپرست نشر سوژه به دويچه وله گفت: «تازه‌ترين چاپ ما رمانی است از پِدرو كديور. او داستان دو همجنسگرا را نوشته و از زبان آنها بخشی از تاريخ ايران و آلمان شرقی را جاری كرده است. ما خوشحاليم كه بتوانيم تا اندازه‌ای نماينده انديشه ديگر و آزاد ايرانی در نمايشگاه و در آلمان باشيم.»
هرچه حضور غرفه‌های ايرانی كمرنگ بود، اما نويسندگان ايرانی‌تبار در چندين نشست نمايشگاه، كتاب خواندند و سخن راندند.
نيلوفر خيرانكار خوزانی از رمان تازه‌اش "ترافيک" خواند كه در آن يک دختر ايرانی از آلمان به زادگاهش می‌رود تا پدر و سرزمينش را در بزرگسالی تجربه كند: «در اين داستان بايد به ناگفته‌ها هم توجه كرد: محدوديت‌ها، زورگويی‌ها و تعصب.»
امير گودرزی ساكن اتريش نمايشنامه تازه‌اش "پايان نزديک است" را خواند و در ميزگردی با سلمان رشدی و چند نويسنده ديگر گفتگو داشت.
در غرفه نمايندگان خارجيان انجمن شهر فرانكفورت، شهناز مرتب كتاب‌های يادمان‌های جانباختگان پرواز ۷۵۲ هواپيمای اوكراينی را به نمايش گذاشت كه با شلیک دو موشک سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۸ سقوط كرد.
تازه‌ترين اين كتاب‌ها "از ياد نمی‌بريم، نمی‌بخشيم" است كه در آن عكس‌های جانباختگان تصوير شده‌اند.
سخن پايانی
هرچند نمايشگاه كهنسال فرانكفورت امسال كمتر از سال‌های گذشته ديداركننده داشت اما اين نمايشگاه ريشه در آينده دارد. شعار "داستان ادامه دارد" اميد دست اندركاران را برای هرچه گسترده‌تر كردن نمايشگاه كتاب نشان می‌دهد.
صحنه بزرگی در تالار شماره ۳ به پديده هوش مصنوعی و نويسندگی اختصاص داشت كه حكايت از برخورد علاقه‌مندان كتاب با اين مسأله مدرن دارد. بر روی اين صحنه نويسندگان بسياری خواستار تنظيم يک قانون‌نامه در زمينه بهره‌گيری از هوش مصنوعی شدند.
آنها از جمله می‌گفتند: «كتاب‌های شنيداری نبايد با صداهای مصنوعی ضبط و عرضه شوند.»
نمايشگاه امسال صحنه و عرصه گفتگوهای سياست روز هم بود و اهدای يک غرفه بزرگ بيش از ۲۰۰ متر مربع به اوكراين، گوشه‌ای از نقش سياست در نمايشگاه را نشان می‌داد.
نمايشگاه جهانی كتاب فرانكفورت سال آينده از ۱۶ تا ۲۰ اكتبر برگزار می‌شود.