نمایشگاه عکس و ویدئوی عباس کیارستمی در شرق آلمان
۱۳۹۲ تیر ۲۲, شنبهنمایشگاه "سکون و عکسهای متحرک" عباس کیارستمی دو مجموعهی عکس و سه فیلم ویدئویی این کارگردان، فیلمنامهنویس، شاعر و عکاس را شامل میشود: "سفید برفی" سری عکسهایی است که بین سالهای ۱۹۷۸ و ۲۰۰۴ از چشماندازهای سراسر پوشیده از برف برداشته شده است. مجموعهعکسهای "باران و باد" حاصل فعالیتهای هنری این سینماگر ۷۳ ساله در سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ است که همگی در چارچوب برنامههای تدارکی تهیهی فیلمهای او تولید شدهاند. عکسهای مجموعهی "باران و باد"، از داخل خودرو و در روزهایی بارانی برداشته شدهاند. قطرههای باران روی پنجرهی خودرو، نگاه بیننده را به سوی بازتاب نور در پس این قطرهها میکشد.
نقاشی، عکاسی و فیلمسازی
کیارستمی در بارهی نقش عکس و سینما در فعالیتهای هنری خود میگوید: «عکسهای من، سینمای من را میسازند. مدیوم عکس فرصت مینیمال کار کردن، با حداقل امکانات کار کردن را به من داده است و همین عکسهاست که سینمای مرا میسازند.» برندهی نخل طلایی کن برای فیلم "طعم گیلاس" در سال ۱۹۹۷ همچنین میگوید: «به سینما و عکاسی توأما علاقه دارم، اما بدیهی است که شرایط برای عکاسی فراهمتر است، عکاسی به مجوز، سرمایه گذاری، پروداکشن... نیازی ندارد. لذا در این هنر فعالیت میکنم. اما هرگاه شرایط کافی و لازم برای ساخت فیلم فراهم شود، فیلم هم میسازم.»
کیارستمی به گفتهی خود همواره در آرزوی نقاششدن بوده است. او دربارهی رابطهی این هنر با عکاسی و فیلمسازی میگوید: «من میخواستم ابتدا نقاش بشوم و به مدرسه هنر در تهران رفتم، ولی نتوانستم آن را به پایان برسانم. بعد به فیلمسازی پناه بردم. ولی انقلاب شد و امکان ساختن فیلم وجود نداشت. با این حال من نمیتوانستم کار نکنم. من طبیعت را خیلی دوست دارم و میخواستم آن را نقاشی کنم. به همین خاطر یک دوربین خریدم و به روستاها سفر کردم و از جاهای زیباییکه دیدم، عکس انداختم. فقط میتوانم بگویم که عکاسی و فیلمسازی ادامهی تلاش من برای نقاش شدن است که نتوانستم به فرجام برسانم. عکسهایی که اینجا میبینید، عکسهایی هستند که من آرزو داشتم بتوانم نقاشی کنم.»
ایستگاه نخست نمایشگاه در تهران
مجموعهی "سفید برفی" نمایشگاه "سکون و عکسهای متحرک"، در سال ۲۰۱۲ در "گالری بوم" تهران نیز به نمایش درآمده بود. کیارستمی میگوید: «تهیهی عکسهای نمایشگاه از سالهای دور شروع شده است که ۵۲ عکس را شامل میشود و من ۲۴ تا از آنها را در افتتاحیهی این گالری به تماشا گذاشتهام.»
"گالری بوم" به مناسبت برگزاری این نمایشگاه کاتالوگی نیز از این آثار منتشر کرده است. علیرضا سمیع آذر، استاد تاریخ هنر، در نوشتاری در مقدمهی این کاتالوگ ضمن تاکید بر این که مجموعهی سفید برفی "نمونههای مفهومیتری از آثار کیارستمی" در همین سری است، این عکسها را "در نگاه اول، برگردانی از حرفهای کمابیش گفته شده در فیلمها و دیگر آثار او به زبان تصویر" ارزیابی میکند و مینویسد: «در همین نگاه گذرا ممکن است مجموعه عکسهای وی را کارهایی از ژانر منظره با تاکیدی خاص بر برف، باران، درخت و یا جاده قلمداد کنیم؛ پنجرههایی رمانتیک به سوی طبیعت که اتفاقا چندان هم با حوصله و وسواس انتخاب نشدهاند.»
"کشف و شهود" نگاه ژرف
این استاد تاریخ هنر اما در نگاهی عمیقتر، "هنگامی که به حد بالای انتزاع و تقلیلگرایی و مهمتر از آن رویکرد نمادگرایانه به پدیدههای طبیعت در این عکسها" میپردازد، به "کشف و شهودی" دیگر دست مییابد و مینویسد که بیننده "در نگاهی عمیقتر به تفاوت ماهوی آنها با فیلمها و با نمونههای ظاهرا مشابه از تصاویر منظره به تدریج پی میبرد". سمیع آذر در پایان نتیجه میگیرد که "این مجموعه با همه سادگی و صراحت در لایهی ظاهری، از زبان هنری به مراتب پیچیدهتر و نگاه کنایهایتر در قیاس با فیلمها و آثار مشابه برخوردار هستند".
هنرمند "تصویرساز"
عباس کیارستمی، خود ترجیح میدهد آثاری که در این مجموعه به نمایش درآمده را "عکس" نخواند: «کارهای من نامشان عکس نیست و مطلقا نمیتوانم به آنها بگویم عکس. اینها artwork هستند، برای اینکه رویشان کار شده و عکسِ صِرف نیستند. چند سال پیش که موزه هنرهای مدرن نیویورک برایم نمایشگاه گذاشت، عنوان Image Maker به من اطلاق کردند که مرادف "تصویرساز" است. کارم بیشتر به نقاشی نزدیک میشود؛ هر چند پشتوانهاش طبیعت و عکس است.»
به نظر ماریا شولته، مدیر و گردآورندهی نمایشگاه "مجموعهی هنری شهر کمنیتس"، مجموعهی "سفید برفی"، زمان تجریدی را بازمیتاباند. او "رد پاهایی که در برف دیده میشود یا سایههای درختان که یک لحظهی خاص را به تصویر میکشند" را نمونهی بارز ثبت گذر زمان در لحظه میداند.
گذر زمان
ماریا شولته اصولا عنصر "زمان" را هم در عکسها و هم در کارهای ویدئویی این سینماگر، "عنصری محوری" میداند که پیوند "سکون و حرکت" را در این آثار ممکن ساخته است: «در این کارها نباید دنبال سکون در عکسها و حرکت در فیلمهای ویدئویی گشت. این دو عنصر در همهی آثار آشکار است. عکسهای سری "باران و باد" به عنوان مثال، حرکت را از طریق قطرات روان بر پنجرهی خودرو یا نگاه بیننده، هنگام عبور از سطح تابلو نشان میدهد.»
در نمایشگاه "مجموعهی هنری شهر کمنیتس" ۳ فیلمویدئویی از این هنرمند پرکار هم به نمایش گذاشته شده است که عنوانهای "پنج" محصول ۲۰۰۳، "جادههای کیارستمی" ساختهی ۲۰۰۵ و "Sea Gulls' Eggs" از سال ۲۰۰۷ را یدک میکشند. این کارها نیز در جریان جستجوی سینماگر برای یافتن "لوکیشن" مناسب بهمنظور فیلمبرداری صحنههای فیلم تهیه شدهاند.
نمایشگاه "سکون و عکسهای متحرک" که سال پیش، در شهرهای بوخوم و ویسبادن نیز به نمایش در آمده بود، از ۱۳ ژوئیه تا ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۳ در "مجموعهی هنری شهر کمنیتس" دایر است.