نقشه راه همکاری ایران و ترکیه؛ حوزه‌های اختلاف دو کشور
۱۴۰۰ آبان ۲۴, دوشنبه
مسائل و اختلافات عدیده‌ای یک دوره پنج ساله از سردی روابط میان تهران و آنکارا را رقم زده است. حال وزیر خارجه ترکیه به تهران سفر کرده و به پیشنهاد طرف ایرانی قرار است برای همکاری‌های بین دو کشور زمینه‌سازی شود.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ظهر روز دوشنبه ۲۴ آبان (۱۵ نوامبر) پس از انجام دور اول گفت‌وگوهایش با چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در یک نشست مطبوعاتی مشترک ضمن تشریح نتایج این گفت‌وگوها گفت: «در جریان رایزنی‌های امروز توافق کردیم که گفت‌وگوهای دیپلماتیک بین دو کشور را در مورد نقشه راه همکاری‌های بلند مدت بین تهران و آنکارا شروع کنیم و امیدواریم در جریان سفر آقای اردوغان رئیس جمهور ترکیه به تهران این سند و نقشه راه به امضاء مقامات دو کشور برسد و این نقشه راه را نهایی کنیم.»
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
به گزارش ایسنا، وزیران خارجه دو کشور در این نشست مطبوعاتی اظهار داشتند که در زمینه مسائل دوجانبه و منطقه‌ای، از جمله عراق، افغانستان، تحولات قفقاز جنوبی، یمن، سوریه، مهاجرت‌های غیرقانونی، مبارزه با قاچاق، مذاکرات هسته‌ای ایران و تحریم‌های آمریکا و نیز گسترش مناسبات اقتصادی دو کشور رایزنی کرده‌اند.
سفر اردوغان به تهران سند همکاری درازمدت
چاووش‌اوغلو گفت: «بر اساس پیشنهاد طرف ایرانی قرار شد که نقشه راه همکاری‌های بلندمدت بین دو کشور را آماده سازی کنیم که در حاشیه نشست برگزاری شورای عالی همکاری های دو کشور امضا شود. تعدادی اسناد دیگر نیز وجود دارد که در صورت آماده سازی در حاشیه دیدار سران دو کشور آنها را امضا و نهایی می کنیم از جمله اسنادی در زمینه مبارزه با قاچاق و موضوع مهاجرت های غیر قانونی.»
وزیر خارجه ترکیه ابراز خشنودی کرد که مذاکرات هسته‌ای مجددا آغاز خواهد شد و گفت که امیدوار است این گفت‌وگوها به نتیجه برسد و تحریم‌ها علیه ایران لغو شوند: «به نتیجه رسیدن این مذاکرات نه تنها از نظر اقتصادی بلکه از نظر ایجاد هرچه بیشتر ثبات در منطقه مهم است.»
وزیران خارجه هر دو کشور تأکید کردند که حمله به نخست‌وزیر عراق را محکوم می‌کنند و طرفدار ثبات در عراق هستند.
چاووش‌اوغلو گفت که تا چند روز دیگر به لبنان سفر می‌کند و این موضوع ربطی به سفر تهران نداشته است، اما او با همتای ایرانی خود در مورد مسائل لبنان نیز گفت‌وگو کرده است.
حوزه‌های عمده تنش میان تهران و آنکارا
به گفته یک کارشناس روابط ایران و ترکیه، تحریم‌های آمریکا تأثیرات زیادی بر روابط دو کشور داشته که یکی از آنها مسئله انرژی است. ترکیه نفت ایران را دیگر نمی‌خرد و واردات گاز را نیز کاهش داده و نیاز گاز خود را از روسیه و جمهوری آذربایجان تأمین می‌کند.
علی قائم مقامی، کارشناس مسائل ترکیه در گفت‌وگو با خبرآنلاین در حوزهای متعددی باید در پی سفر وزیر امور خارجه ترکیه به تهران، موارد اختلاف میان تهران و آنکارا حل شود. او می‌گوید: «از نظر تجاری آمریکا ترکیه را تحت فشار گذاشته که با ایران معاملات کلانی را انجام ندهد و حجم تجارتی که قرار بود به سی میلیارد دلار برسد، بین نه تا یازده میلیارد دلار است.»
قائم مقامی با نگاه به سوریه می‌گوید: «دو کشور در سوریه رو در روی یکدیگر قرار گرفتند. ارتش سوریه و روسیه و ایران تلاش دارند تا ادلب را از گروه های تروریستی تخلیه کنند. اینها به نوعی تحت کنترل ترکیه قرار دارند. همچنین انکارا تشکلی به نام جیش الوطنی سوریه به وجود آورده است. گروه های شبه نظامی که ترکمن های سوریه و عرب های مخالف بشاراسد تشکیل داده اند.»
اختلاف بر سر منابع آبی
یکی از مهمترین مسائل این روزها مساله آب و موضوع جمهوری آذربایجان است. به گفته این کارشناس، ترکیه می‌گوید آذربایجان برادر ماست و ما یک ملت دو دولت هستیم. اما از یک سو یک میلیارد و ششصد میلیون متر مکعب از آب رودخانه ارس را با احداث سد کاراکورت کم می‌کند و این باعث ضربه زدن به محیط زیست ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایران می‌شود. ترکیه با احداث این سد مردم این کشورها و کشاورزانشان را دچار مشکل می‌کند.
او می‌گوید: «جدای از آن مساله دجله و فرات است که سد ایلیسو هم آبگیری و تکمیل شد. این هم یک مشکل محیط زیستی دیگر است که ایران و عراق و سوریه را تهدید می‌کند. سهم کشورها از آب کم می‌شود و آن منطقه کشاورزی‌اش از بین می‌رود و مشکل ریزگردها شدیدتر می‌شود. این موضوعات باید با ترکیه حل شود. نابودی محیط زیست دیوارهای امنیتی را در کشورها از بین می‌برد. امنیت منطقه را هم نابود می کند.»
مناقشه قره‌باغ و کریدور نخجوان به باکو
این کارشناس ترکیه به مناقشه قره‌باغ و کریدور نخجوان به باکو و همکاری کشورهای ترک‌زبان اشاره کرد و گفت: «مسائل بین تهران و باکو از همکاری ترکیه و جمهوری آذربایجان و اسراییل نشات می‌گیرد. مسئله دیگر موضوع کریدوری است که اردوغان اخیرا گفته بود، اگر نخجوان به مرکز باکو و مناطق دیگر آذربایجان وصل نشود، همکاری ترکیه با کشورهای آسیای میانه و دریای خزر رشد و توسعه پیدا نمی‌کند. اردوغان به دنبال افتتاح این مسیر است و ترکیه با آذربایجان ترکمنستان و ازبکستان و... به صورت متحد در منطقه تحت رهبری آنکارا عمل کنند. این هدفی است که اردوغان می‌خواهد به آن برسد و اسم "شورای همکاری کشورهای ترک" بر روی آن گذاشته است.»
قائم مقامی می‌افزاید که اردوغان، پوتین و علی‌اف طرح شش گانه‌ای را دنبال می‌کنند که قبلا سه به اضافه سه بود و از سوی ایران پیشنهاد شده بود. یعنی سه کشور بزرگ با سه کشور قفقاز جنوبی همکاری کنند. مسیر شمال به جنوب، یعنی دریای خزر تا خلیج فارس و چین و آسیای میانه به جمهوری آذربایجان و از آنجا به نخجوان و بعد ترکیه برود، مطرح است.
به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
کارشناس ترکیه در این رابطه افزود که ترکیه از طریق ایران به آسیای میانه وصل می‌شود. البته به صورت محدود از گرجستان و آذربایجان هم استفاده می‌کند. اما اگر کریدور نخجوان و آذربایجان باز شود، ترکیه نیازی ندارد که از طریق مسیر ایران به این کشورها دست پیدا کند و کالا و غیره حمل کند. مسئله دیگر این است که مسیر شمال به جنوب ایران نقش مهمی دارد "اما با این مثلث، ترکیه و اسراییل و آذربایجان می‌خواهند با عملکردی هماهنگ جلوی مسیری که متعلق به ایران است را بگیرند".
قائم مقامی می‌گوید، تهران زیر بار چنین چیزی نمی‌رود، زیرا ایران به این موضوع به شکل یک توطئه نگاه می‌کند و تا زمانی که ترکیه بخواهد در این زمین بازی کند، اختلافات بین تهران و آنکارا تنها با سفر مقامات حل نخواهد شد.
فعالیت‌های شبکه جاسوسی و ترور ایران در خاک ترکیه
یکی از موارد اختلافی که وزیران خارجه دو کشور در ملاقات خود در تهران به آن اشاره نکردند، بی‌شک فعالیت‌های جاسوسی ایران در خاک ترکیه علیه مخالفان جمهوری اسلامی است. گفته می‌شود تاکنون چندین فرد مخالف جمهوری اسلامی در ترکیه ربوده و یا ترور شده‌اند.
برای مثال یک مقام امنیتی ارشد ترکیه روز چهارشنبه ۲۱ مهر (۱۳ اکتبر) به خبرگزاری فرانسه گفت که ترکیه هشت نفر از جمله دو مامور ایرانی را به دلیل طرح ربودن یک مقام سابق ارتش ایران بازداشت کرده است.
به گفته این مسئول امنیتی ترکیه دو ایرانی بازداشت شده "قصد ربودن و بازگرداندن اجباری یک مقام سابق ارتش ایران از استان وان در شرق ترکیه" را داشتند.
این مقام ترکیه‌ای گفته است شش همکار محلی نیز در عملیات مشترک سازمان اطلاعات ملی ترکیه (MİT) و پلیس دستگیر شدند.
ترکیه بهمن ماه گذشته نیز یک کارمند کنسولگری ایران در استانبول را برای تحقیق پیرامون ترور یک ناراضی ایرانی در سال ۲۰۱۹ در این کشور بازداشت کرد.
در آن زمان بعد از تکذیب بازداشت یک دیپلمات ایرانی در ترکیه به اتهام دست داشتن در قتل مسعود مولوی وندرجانی، شبکه تی‌آرتی عربی فیلم لحظه بازداشت این کارمند کنسولگری ایران در استانبول را منتشر کرده بود.
مسعود مولوی وردنجانی روز ۱۴ نوامبر سال ۲۰۱۹ در خیابان شیشلی واقع در مرکز شهر استانبول در اثر اصابت ۱۱ گلوله به قتل رسید.