نشانه‌های تحول در روابط پر تنش ایران و عربستان
۱۳۹۴ آذر ۲۳, دوشنبه
به رغم اختلاف‌های عمیق، تهران و ریاض گام‌هایی در جهت بهبود روابط دو کشور برداشته‌اند و تحرکات دیپلماتیک میان ایران و عربستان به شکل محسوسی افزایش داشته است.
یک ماه پس از نخستین دیدار وزیر خارجه دولت یازدهم با همتای سعودی‌اش، حسن قشقاوی، معاون کنسولی، پارلمانی و امور ایرانیان وزارت خارجه این دیدار را خوب توصیف کرد.
محمد جواد ظریف و عادل جبیر ۲۳ آبان‌ماه در حاشیه نشست بین‌المللی وین درباره سوریه، با یکدیگر دیدار و درباره برخی مسائل مورد اختلاف میان دو کشور گفت‌وگو کردند.
قشقاوی شامگاه یک‌شنبه، ۲۲ آذر در یک برنامه تلویزیونی گفت: «در کنار ملاقات‌هایی که سفیر جمهوری اسلامی ایران در ریاض با برخی از مقامات عربستان در وزارت امور خارجه یا غیره داشت، می‌توان گفت که سطحی از گفت‌وگوها میان ایران و عربستان درباره روابط دوجانبه و برخی از مسائل منطقه‌ای آغاز شده است.»
چشم‌انداز تعامل بیشتر
به گزارش خبرگزاری "آنا"، معاون کنسولی وزیر خارجه از معرفی سفیر جدید عربستان به تهران خبر داد و ابراز امیدواری کرد میان دو کشور "تعامل بیشتر از گذشته صورت گیرد".
سفیر پیشین عربستان اردیبهشت سال گذشته بدون برگزاری مراسم خداحافظی ایران را ترک کرد. جانشین او نیز پائیز ۹۳ معرفی شد اما به محل ماموریت خود در تهران نیامد.
حسین‌امیرعبداللهیان، معاون عربی و آفریقایی وزیر خارجه دی‌ماه سال پیش در گفت‌وگو با روزنامه "شرق" نحوه ترک تهران توسط سفیر قبلی را "غیرمتعارف" توصیف کرد.
قشقاوی می‌گوید، عربستان به‌تازگی سفیر جدیدی به تهران معرفی کرده که "روند کارش در داخل کشور در حال بررسی است".
رابطه تهران و ریاض، به ویژه از دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد تیره و تقریبا قطع شد. به گفته‌ی قشقاوی مسائل منطقه‌ای یکی از موضوع‌های مورد رایزنی میان مقام‌های دو کشور است.
بیشتر بخوانید: وزیرخارجه بحرین: ایران تهدیدی به بزرگی داعش است
عربستان، همسایه بزرگ
حسین جابر انصاری، روز دوشنبه، ۲۳ آذر در نخستین نشست خبری خود به عنوان سخنگوی وزارت خارجه با اشاره به آغاز گفت‌وگوها میان ایران و عربستان گفت: «سیاست ثابت جمهوری اسلامی ایران بر اساس گفت و گو با همسایگان بنا نهاده شده است و این سیاست ادامه پیدا خواهد کرد.»
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، سخنگوی وزارت خارجه، عربستان را یکی از همسایگان بزرگ ایران خواند و افزود: «به نظر می‌رسد ظرفیت‌های مهمی برای تغییر فضا موجود است و اگر دولت عربستان اراده قطعی داشته باشد زمینه‌های تغییر فضای فعلی فراهم خواهد شد.»
عربستان بارها جمهوری اسلامی را به پشتیبانی و تجهیز شبه‌نظامیان در کشورهایی نظیر بحرین و یمن و به بی‌ثبات کردن منطقه متهم کرده است.
بحران سوریه نیز ایران و عربستان را رویاروی هم قرار داده است. جمهوری اسلامی با اعزام نیرو به سوریه خواهان جلوگیری از سقوط بشار اسد است و عربستان از گروه‌های مخالف اسد حمایت می‌کند که ایران آنها را تروریست می‌خواند.
یشتر بخوانید: تلاش مخالفان رژیم بشار اسد برای تشکیل جبهه‌ای متحد و منسجم
سخنان آشتی‌جویانه
جابر انصاری با اشاره به نشست وین و تلاش برای خاتمه دادن به بحران سوریه گفت: «نقشی که کشورهای منطقه، جهان و کشورهای موثر در تحولات می‌توانند ایفا کنند این است که تسهیل کننده این توافق و راه حل سیاسی برای خروج از این بحران پیچیده و چند لایه باشند.»
لحن ملایم مسئولان ارشد وزارت خارجه ایران به شکل غیر منتظره‌ای در تازه‌ترین سخنان وزیر خارجه عربستان درباره جمهوری اسلامی نیز تکرار شده است.
عادل جبیر که به خاطر سخنان صریح و تند علیه ایران شهرت دارد روز گذشته در یادداشتی که در صفحه توئیتر وزارت خارجه منتشر شد، از ایران به عنوان "کشوری اسلامی، همسایه و با تاریخ و تمدنی بزرگ" یاد کرد و خواستار بهبود روابط دو کشور شد.
صباح زنگنه کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه، "رویکرد منطقی" ایران در حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای را از عوامل تغییر رویکرد و لحن ریاض در برابر تهران ارزیابی کرده است.
بیشتر بخوانید: نقش ایران در منطقه در کانون دیدار آتی اوباما و ملک سلمان
تغییر سیاست‌های منطقه‌ای ایران
زنگنه دوشنبه، ۲۳ آذر به سایت خبری "فرارو" گفت، دخالت روسیه در بحران سوریه و واکنش صریح ولادیمیر پوتین به عربستان و هم‌پیمانانش نیز می‌تواند در تغییر رویکرد عربستان نقش داشته باشد.
پس از تشنجی که میان مسکو و آنکارا بر سر سرنگونی یک جنگنده روسی در مرز ترکیه و سوریه پیش آمد، پوتین این کشور و عربستان و قطر را به حمایت مستقیم و همکاری با "گروه‌های تروریستی" در سوریه متهم کرد.
این کارشناس مسائل خاورمیانه، کاهش شدید بهای نفت و مشکلات اقتصادی ناشی از آن را نیز در انعطاف عربستان بی‌تاثیر نمی‌داند.
او می‌گوید هم اکنون در برخی از بحران‌های منطقه آثار بهبود روابط ایران و عربستان قابل مشاهده است. یکی از این نمونه‌ها توافق احتمالی تهران و ریاض بر سر ریاست جمهوری سلیمان فرنجیه در لبنان و حل بحران سیاسی در این کشور است.
برخی ناظران معتقدند ایران برای بهبود روابط‌ش با عربستان و دیگر کشورهای منطقه لازم است در سیاست‌های خود درباره حمایت از مخالفان و شورشیان در کشورهای چون بحرین و یمن تجدید نظر کند.