نشانه‌های انعطاف تهران در مناقشه‌ی هسته‌ای؟
۱۳۸۷ تیر ۶, پنجشنبه
بسته‌ی پیشنهادی کشورهای موسوم به ۵+۱، پنج عضو دائم شورای امنیت و آلمان، به جمهوری اسلامی در محافل دیپلماتیک اروپا یکی از آخرین تلاش‌ها برای پایان دادن به مناقشه‌ی هسته‌ای با تهران عنوان شده. این بسته شامل امتیازهای سیاسی و اقتصادی فراوانی است که این کشورها حاضرند در صورت شفاف سازی فعالیت‌های هسته‌ای و پذیرش تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در اختیار ایران بگذارند. جمهوری اسلامی تاکنون این شرط را رد کرده و تعلیق را به عنوان پیش شرط مذاکرات غیرقابل بحث خوانده است. به رغم این، در روزهای گذشته زمزمه‌هایی در تهران به گوش می‌رسد که حکایت از قابل بحث بودن تعلیق دارد.
رئیس مجلس هشتم، علی لاریجانی، در نطق پیش از دستور روز چهارشنبه، پنجم تیرماه به کشورهای غربی توصیه کرد مذاکره با ایران را هر چه سریعتر آغاز کنند. او تاکید می‌کند سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی «آمادگی برای مذاکره را اعلام نمود و مجلس شورای اسلامی این مسیر را مفید می‌داند.» سرپرست پیشین تیم مذاکره کننده‌ی هسته‌ای می‌افزاید «ارزیابی من با توجه به تجربیات گذشته این است که فرصت کوتاهی برای تعامل باقی مانده، اما با توجه به فضای بی‌اعتمادی حاصل از رفتارهای اخیر، احتیاج به علامت‌های منطقی و سازنده وجود دارد.» منظور لاریجانی از «فضای بی‌اعتمادی» تحریم بانک ملی از سوی کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپاست که یک روز پیشتر انجام شد و به گمان او با خواست مذاکره در تضاد است.
خاویر سولانا هماهنگ کننده‌ی سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده‌ی کشورهای ۵+۱ که ۲۵ خرداد تازه‌ترین بسته‌ی پیشنهادی غرب را به تهران ارائه‌کرد، عصر روز چهارشنبه ۵ تیر در ژنو گفته است «در ارتباط با ایران ما دو استراتژی داریم که یکی از آنها مذاکره و دیگری اقدام در چهارچوب شورای امنیت است.» شورای امنیت در سه قطعنامه‌ای که از مرداد سال ۸۵ تا کنون به تصویب رسانده، جمهوری اسلامی را ملزم به توقف غنی‌سازی اورانیوم برای جلب اعتماد بین‌المللی نسبت به صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ایش کرده است. سولانا تاکید می‌کند «اتحادیه اروپا به استفاده از مذاکره و تحریم‌های شورای امنیت برای وادار کردن ایران به تعلیق غنی سازی ادامه خواهد داد.» تهران همواره تعلیق را به عنوان پیش شرط آغاز مذاکرات رد کرده اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی بیش از گذشته در پی یافتن راهی برای ادامه‌ی مذاکرات است.
اصرار مسئولان ارشد جمهوری اسلامی در نپذیرفتن تعلیق، به ویژه در دو سال گذشته، این موضوع را به مسئله‌ای حیثیتی تبدیل کرده است. اکنون به نظر می‌رسد با افزایش فشارهای بین‌المللی و تشدید تحریم‌ها، پذیرش بسته‌ی پیشنهادی غرب یا چانه زدن بر سر آن در دستور کار قرار گرفته. ظاهرا تعلیق غنی‌سازی اورانیوم نیز دیگر آن خط قرمزی که مسئولان ادعا می‌کردند نیست و لااقل بحث در مورد آن مجاز شمرده می‌شود.
هفته‌ی گذشته رادیو "گفت و گو" برنامه‌ای به این موضوع اختصاص داد که در آن دو کارشناس روابط بین‌الملل و مسائل استراتژیک و یک متخصص پرونده‌ی هسته‌ای شرکت داشتند. شرکت‌کنندگان در این گفت و گو معتقدند تعلیق خط قرمز حکومت نیست و می‌توان با تغییراتی در بسته‌ی پیشنهادی آن را پذیرفت. یکی از شرکت‌کنندگان با این پرسش که «این چگونه خط قرمزی است که تا دو سه سال پیش مطرح نبوده» تاکید می‌کند تعلیق مسئله‌ای است که بسته به شرایط می‌توان در مورد آن تصمیم‌های مختلف اتخاذ کرد.
مشروح گفتگوی رادیویی یاد شده را سایت تابناک منتشر کرده که در روزهای گذشته از منظری متفاوت موضوع هسته‌ای را بررسیده است. این سایت که گفته می‌شود به محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام تعلق دارد در مطلب بدون امضایی زیر عنوان «برنامه‌ی هسته‌ای هدف یا وسیله؟» از جمله نتیجه می‌گیرد «با توجه به تکنولوژی موجود غنی‌سازی، ذخایر محدود اورانیوم، وضعیت بازارهای جهانی و نیازهای کشور به سوخت هسته‌ای طی بیست سال آینده، تولید انبوه سوخت هسته‌ای در داخل، از اولویت بالایی برخوردار نیست.»
سایت تابناک در اقدامی دیگر در مورد پاسخ ایران به بسته‌ی پیشنهادی کشورهای ۵+۱ یک نظر سنجی اینترنتی برگزار کرده که نتایج آن موید نظرات مطرح شده در این سایت می‌باشد. در این نظر سنجی که به نوشته‌ی تابناک در طی سه روز ۳۵ هزار نفر در آن شرکت کرده‌اند بیش از پنجاه درصد به گزینه‌ی «پذیرش کلیت بسته با اصلاح برخی مفاد» رای داده‌اند. بنابر این گزارش حدود ۲۴ درصد خواهان رد کامل بسته هستند و ۲۱ درصد معتقدند باید آن را به طور کامل پذیرفت.
یکی دیگر از نشانه‌هایی که می‌تواند به عنوان انعطاف در موضوع هسته‌ای تعبیر شود غیبت مسئله‌ی غنی‌سازی در سخنان مقام‌های حکومت و به ویژه رئیس جمهور است. محمود احمدی‌نژاد که تا هفته‌ی گذشته هیچ فرصتی، حتا دیدار با مردم روستاهای دورافتاده را برای مطرح کردن حق و تصمیم جمهوری اسلامی برای ادامه‌ی غنی‌سازی از دست نمی‌داد، در روزهای گذشته تقریبا هیچ اشاره‌ای به این موضوع نکرده است. یکی از معدود سخنان او در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی روز سه شنبه ابراز شد که در آن «دستیابی به حق [استفاده از] انرژی صلح آمیز هسته‌ای» از دستاوردهای حضور مردم در صحنه عنوان شد. با این همه تصمیم در مورد پرونده‌ی هسته‌ای در بالاترین سطوح نظام گرفته می‌شود و ملاحظات و مسائل گوناگون می‌تواند در آن دخیل باشد.