نخست‌وزیر لبنان با چه هدفی به ایران سفر کرد؟
۱۳۸۹ آذر ۸, دوشنبه
سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان روز شنبه (۲۷ نوامبر، ۶ آذر) به همراه پنج وزیر کابینه خود وارد تهران شد. این دومین بار است که یک نخست‌وزیر لبنان به ایران سفر می‌کند. رفیق حریری، پدر نخست‌وزیر فعلی لبنان، در سال ۲۰۰۱ پس از خروج اسرائیل از جنوب لبنان به ایران سفر کرده بود.
همزمانی خارج شدن اسرائیل از روستای مرزی «غجر»، سفر احمدی‌نژاد به لبنان، اوضاع نابسامان عربستان سعودی و سخنان تهدید آمیز دبیر کل حزب‌الله درباره پیامدهای اعلام نتیجه دادگاه بین المللی، باعث شده تا کارشناسان، اهداف این سفر را فراتر از «تحکیم روابط دوستانه» میان ایران و لبنان ارزیابی کنند.
حزب‌الله و تکرار تهدیدها
دبیرکل حزب‌الله لبنان یکشنبه شب (۲۸ نوامبر، ۷ آذر) در مراسم جشنی در حومه جنوبی بیروت تصریح کرد:«اگر دادگاه علیه حزب‌الله رای صادر کند، اوضاع به همین شکل نخواهد ماند. اگر خواهان آن هستید که با حزب‌الله به راه حل برسید، باید بدانید که دست‌یابی به راه حل، قبل و بعد از صدور رای دادگاه یکی نخواهد بود.» سید حسن نصرالله چندی پیش نیز تهدید کرده بود که «دستی را که برای بازداشت اعضای حزب‌الله دراز شود، قطع خواهیم کرد.»
در سال ۲۰۰۵ پس از ترور رفیق حریری نخست‌وزیر وقت لبنان، یک کمیته بین‌المللی برای رسیدگی به ترور وی تشکیل شد و شورای امنیت نیز تشکیل دادگاه بین‌المللی را تصویب کرد. پس از تحقیقات اولیه، این کمیته از احتمال دست داشتن سوریه و حزب‌الله در ترور حریری خبر داد که با واکنش‌های شدیدی از سوی متهمان روبرو شد.
از زمان تصویب تشکیل دادگاه بین‌المللی در شورای امنیت، حزب‌الله با موضع‌گیری‌های لفظی، اقدامات عملی و به تعطیل کشاندن دولت، سعی کرد تا مانع از برگزاری دادگاه و نسبت دادن این اتهام تروریستی به خود شود. شیعیان وابسته به حزب‌الله، بیشتر از یکسال در یکی از میادین اصلی سنی‌نشین شهر بیروت با برپایی چادر، تحصن شبانه‌روزی کردند و پس از آن وزرای شیعه استعفانامه‌های خود را به پارلمان تحویل دادند.
به‌رغم این تلاش‌ها، سرانجام شورای امنیت، تشکیل دادگاه بین‌المللی را بر اساس بند هفتم منشور سازمان ملل تصویب کرد. در این مصوبه قید شد که دادگاه بین‌المللی مستقل از دولت لبنان عمل می‌کند و خود را موظف به اجرای تصمیم شورای امنیت می‌داند. این مصوبه اعتراض تهدیدآمیز حزب الله را برانگیخت؛ روندی که با نزدیک‌تر شدن زمان اعلام نتیجه دادگاه، نگران کننده توصیف می‌شود.
نقش ایران، ترکیه، سوریه و عربستان در لبنان
پس از ترور رفیق حریری و مطرح شدن احتمال شرکت سوریه در این ترور، روابط عربستان و سوریه رو به تیرگی نهاد. رفیق حریری، شهروند عربستان سعودی و مورد پشتیبانی ریاض بود. سرانجام امیر قطر با میانجی‌گری توانست باعث سفر ملک عبدالله به سوریه شود.
بنا به پیشنهاد نبیه‌بری، رئیس پارلمان لبنان و دبیر کل حزب امل، معادله‌ای به نام سین ـ سین (سوریه و سعودی) شکل گرفت تا برای جلوگیری از آسیب‌پذیری لبنان در مقابل روند دادگاه ترور رفیق حریری فعالیت کند. اما پس از تحولات اخیر در کشور عربستان و وخامت حال پادشاه این کشور، این معادله رو به ضعف نهاد و نفوذ قبلی خود را از دست داد.
از سوی دیگر، هفته گذشته اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه، که مناسبات خوبی با ایران دارد، در سفری به لبنان اعلام کرد که حاضر است برای امنیت لبنان همکاری کند.
رفتار متناقض دولتمردان ایرانی درباره دادگاه
سعد حریری، هنگام ورود به تهران مورد استقبال احمد وحیدی وزیر دفاع جمهوری اسلامی قرار گرفت. به گزارش رسانه‌های لبنانی، وحیدی خطاب به نخست‌وزیر لبنان گفت: « در صورت موافقت دولت لبنان، ارتش جمهوری اسلامی پا به پای ارتش لبنان در حمایت از این کشور حاضر خواهد شد.» برخی از تحلیل‌گران معتقدند که با کم شدن نفود "سین ـ سین" در لبنان، ایران تلاش می‌کند با جذب حریری و جلب حمایت سوریه و ترکیه، کاهش نفوذ خود در این کشور را جبران کند.
انتخاب سعد حریری به عنوان نخست‌وزیر لبنان، با توجه به درصد آرائی که او کسب کرده، نشان‌دهنده محبوبیت او در میان لبنانی‌ها است. محمود‌احمدی نژاد در سفر اخیر خود به لبنان، ضمن دیدار با سعد حریری اعلام کرده بود: «مسائلی مانند دادگاه بین‌المللی ترور رفیق حریری از مسائل داخلی است که ایران در آن دخالت نمی‌کند». وی اما در دیدارهای عمومی و سخنرانی خود در حومه جنوبی بیروت در میان شیعیان لبنانی، با موضع‌گیری در مقابل کشورهای غربی مدعی شد: «نظام سلطه غرب متهم به ترور رفیق حریری است و دادگاه بین‌المللی رسیدگی کننده به این ترور آلت دست این نظام سلطه است که قصد دارد با متهم کردن گروهی در لبنان فتنه به پا کند.»
نظر تحلیل‌گران و سفر سعد حریری
"روزانا بومنصف" تحلیلگر لبنانی روز دوشنبه (۲۹ نوامبر، ۸ آذر) در روزنامه النهار لبنان که به گروه ۱۴ مارس نزدیک است سفر سعد حریری به تهران را چنین تحلیل می‌کند: «احتمال اول این است که از زمان سفر احمدی‌نژاد به لبنان تاکنون اتفاق قابل توجهی رخ نداده و این سفر با هدف تلاش برای برقراری ارتباط با همه کشورها انجام می‌شود.»
تحلیلگر لبنانی در عین حال این احتمال را نیز قائل می‌شود که ایران پس از ایفای نقشی موثر در عراق، امروز خواهان نقش بیشتری در لبنان است. وی می‌نویسد:«از سویی دیگر اوضاع لبنان به شکل مستقیم زیر نفوذ عربستان سعودی و سوریه است. اما بیماری پادشاه عربستان این محور را تضعیف کرده و ایران در این شرایط خواهان گسترش نفوذ خود در لبنان است.»
بومنصف این احتمال را نیز قائل می‌شود که ممکن است تهران در برابر تضمین تقویت نقش خود در لبنان، امتیازاتی نیز به سعد حریری بدهد.
برخی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند که علیرغم سخنان تهدیدآمیز یکشنبه شب حسن نصرالله، سعد حریری خواهد کوشید دولت ایران را، به عنوان بزرگترین حامی حزب‌الله متقاعد کند که نمی‌توان در روند دادگاه خللی وارد کرد.
AG/JT