نتیجه انتخابات عراق، پیام‌ها و پیامدها
۱۳۸۹ فروردین ۷, شنبه
دکتر رضا تقی‌زاده، کارشناس مناسبات بین‌الملل، انتخابات اخیر عراق را مرحله‌ای مهم در گذار این کشور از شرایط اشغال می‌داند و از تمایلات مردم عراق برای فاصله‌گرفتن از گرایش‌های اسلامی می‌گوید.
دویچه‌وله: ائتلاف سکولار العراقیه با اختلاف دو کرسی بر ائتلاف حکومت قانون در عراق پیروز شد. نام هر دو حزب، این پرسش را ایجاد می‌کند که نیاز عراق در شرایط کنونی، حکومت قانون است یا سکولاریسم؟
رضا تقی‌زاده: جامعه عراق در حال تحول است. پس از اشغال عراق، رنگ اصلی سیاست در این کشور، بر اساس صف‌آرایی گروه‌های شیعه و سنی تعیین می‌شد. این طبیعت جامعه واقعی عراق نبود و شرایط، عراقی‌ها را ناگزیر از گردآمدن دور یک جریان سیاسی مذهبی می‌کرد. اما به‌نظر می‌رسد که با تثبیت نسبی اوضاع در عراق، دیگر مردم تاحدودی از گرایش‌های اسلامی فاصله گرفته باشند. این شاید دولت ایران را هم که قصد بهره‌برداری از مسائل مذهبی عراق را داشت، سرخورده کند.
اختلاف بر سر شمارش آرا و عدم پذیرش نتیجه انتخابات از سوی جریان رقیب، چه اندازه می‌تواند تنش میان نیروهای مختلف و جریان‌های عرفی و مذهبی را دامن بزند و مخل تثبیتی شود که شما از آن سخن می‌گویید؟
این تنش در عراق غیرقابل اجتناب است. نباید فراموش کرد که اختلاف کرسی‌ها میان گروه علاوی و مالکی تنها دو کرسی است. علاوی با تعداد نمایندگانی که در مجلس خواهد داشت، امکان تشکیل آسان کابینه را ندارد. ما در هفته‌ها و ماه‌های آینده شاهد چانه‌زنی سیاسی در عراق خواهیم بود و این خودش احتمال بروز تشنج را بالا می‌برد. البته بعید است که تشنج‌های فرضی از کنترل مردم و سیاستمداران خارج شود و به توسعه ناامنی بیانجامد.
این یک مرحله ی گذار از شرایط گذشته در عراق است و انتظار می‌رود که گروه‌های رقیب، ضمن چانه‌زنی سیاسی، به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. گروه آقای مالکی در مجلس، از گروه علاوی قوی‌تر است و حتی ممکن است در صورت شکست علاوی برای تشکیل کابینه، این وظیفه به او واگذار شود و مالکی دولت اقلیت تشکیل دهد. باید پذیرفت که این چانه‌زنی‌ها بخشی از دمکراسی است و باید امیدوار بود که مردم و سیاستمداران عراقی با حمایت و صبوری متقابل این دوران را سپری کنند.
از موضع‌گیری‌های مسئولان جمهوری اسلامی برمی‌آمد که آرزوی پیروزی مالکی را دارند. حتی یک سایت خبری مطرح، مالکی را برنده انتخابات عراق معرفی کرد. برد احتمالی آقای مالکی چه منافعی برای جمهوری اسلامی داشت؟
اگر این منافع را در جهت منافع ملی ایران ببینیم، چندان زیاد نیست. البته اختلاف‌های ایران و عراق در زمان نخست‌وزیری علاوی، بیشتر از زمانی بود که مالکی رییس دولت شد. در زمان مالکی نیز اختلاف‌ها همچنان باقی بودند اما درک متقابل بین دو کشور زیادتر شد. توجه کنید که جنگ ایران و عراق هنوز رسما جریان دارد و این قطعنامه آتش‌بس است که آن را خاتمه داده است.
در زمان آقای مالکی هم، همراهی چندانی برای امتیازدادن به ایران صورت نگرفت. مثلا در واگذاری امتیاز نفت عراق، هیچ سهمی به ایران که این‌قدر علاقمند بود، ندادند. در حالی‌که ترکیه و مالزی و سایر کشورها از امتیازهای بالایی برخوردار شدند. حجم مبادلات تجاری ایران و عراق سه و نیم میلیارد دلار در سال است اما سهم ترکیه حدود ۱۲ میلیارد دلار. به این قرار مردم ایران از روابط با دولت مالکی بهره‌ای نبردند، اما دولت ایران احساس تشنج کمتری با دولت مالکی می‌کرد. از طرف دیگر،آقای علاوی به دلیل ائتلاف متشکل از سنی‌ها، مورد حمایت عربستان سعودی است و این یکی دیگر از دلایل حمایت ایران از مالکی است.
در عین حال ائتلاف ملی عراق که از دیرباز مورد پشتیبانی ایران بوده، در این انتخابات از همه کمتر کرسی کسب کرد. این نتیجه واجد چه پیامی برای جمهوری اسلامی است؟
پیام این است که عراقی‌ها می‌خواهند دولت مستقلی داشته باشند و نفوذ خارجی در کشورشان کمتر شود. به‌نظر می‌رسد که عراقی‌ها تاحدودی نگران افزایش نفوذ مذهب در سیاست کشورشان باشند. شاید آنها می‌خواهند زیربار محدودیت‌هایی نروند که این روزها در ایران شاهدند. شاید آنها طالب آزادی در گرایش‌های مذهبی و سیاسی هستند با این شرط که زیر نفوذ کشورهای همسایه و از جمله ایران نباشند.
مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح
تحریریه: بهمن مهرداد