میراث پر دردسر «امام غیرمعصوم»

روح‌الله خمینی که معتقدانش او را "امام راحل" و "بنیانگذار جمهوری اسلامی" می‌خوانند، چه پیش از انقلاب و چه در سال‌های بعد در مورد بسیاری از مسائل اجتماعی و سیاسی سخنان پرتناقضی ایراد کرده که اکنون مایه‌ی دردسر تمام کسانی شده که خود را پیرو او می‌خوانند. در میان گفته‌های خمینی از سخنانی در مورد آزاد بودن گروه‌های مارکسیستی تا اظهاراتی در مورد نفی حق حیات برای تمام حزب‌ها جز «حزب‌الله» را می‌توان یافت. برخی از آرای او را می‌توان به اعتقادش به حقوق شهروندی و آزادی‌های فردی تعبیر کرد و برخی دیگر از احکامش در عمل به قربانی شدن هزاران نفر به اتهام‌هایی چون "محارب" و "مفسد فی‌الارض" انجامیده.

"غیرمعصوم بی‌نظیر"

اصلاح‌طلبان اغلب خود را «یاران اصلی امام» می‌خوانند و اصولگرایان نیز مدعی بازگشت به اصول و ارزش‌های دوران او هستند. هر دو جناح نیز دیگری را متهم می‌کند از آنچه مسیر اصلی انقلاب و "خط و راه امام" خوانده می‌شود خارج شده است. صبح روز چهارشنبه ۱۲ خرداد، سایت خبری آفتاب با انتشار مطلبی از اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، آن را دیدگاه‌های او درباره خمینی معرفی کرد.

رفسنجانی در یادداشت ستایش‌آمیز خود به گوشه‌هایی از زندگی روح‌الله خمینی و ویژگی‌های شخصی او پرداخته است. رئیس مجلس خبرگان می‌نویسد مقابله با فرهنگ پادشاهی «در کنار انسان‌های به ظاهر عالم که با ادله ناپسند، فحشا و فساد را مقدمه ظهور می‌دانستند، کاری بسیار سخت و به قول بعضی از علمای به ظاهر موجه "آب در هاون کوبیدن" بود.» رفسنجانی نوشته وقتی زندگی خمینی و خاطراتش با او را مرور می‌کند با این نتیجه می‌رسد که «"بی‌نظیرترین انسان غیرمعصوم" شایسته‌ترین صفتی است که باید برای ایشان برگزید.»

خودداری از انتقاد برای حفظ وحدت؟

گرچه"غیرمعصوم" بودن خمینی بارها از سوی افراد مختلف مطرح شده، انتقاد از او همچنان جزو خط قرمزهای حکومت جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. با این همه روز گذشته نیز میرحسین موسوی که در دوران حیات خمینی نخست وزیر بود، در گفت‌وگو با سایت خبری کلمه دوران او را قابل نقد عنوان می‌کند. به نوشته‌ی کلمه موسوی در پاسخ به این پرسش که‌ آیا به دورانی که خمینی در قید حیات بود می‌توان انتقاد کرد گفته است «تعداد معصومین ۱۴ نفر است و بقیه بندگان خدا جایز الخطا هستند و همیشه در معرض لغزش. ... در مورد دوران مورد بحث هم همینطور است.»

به رغم این اظهارات صریح، دلایل فراوانی وجود دارد که حتا کسانی که معتقد به قابل نقد بودن برخی از گفته‌ها و تصمیم‌های خمینی هستند از این کار خودداری می‌کنند. موسوی می‌گوید «چه ضرورتی دارد که وقتی دو تیغه قیچی یعنی متحجران داخلی و دشمنان بی‌نقاب خارجی، آن دوران و تصویر حضرت امام را هدف قرار داده‌اند، من هم زبان به نقد بگشایم؟» او تاکید می‌کند «به دلیل فضای زهرآگین موجود، کلام گفته نشده از دهان ربوده خواهد شد و درست شبیه توطئه ‌پاره کردن تصویر حضرت امام، مورد سوء استفاده داخلی و خارجی قرار خواهد گرفت.» موسوی خمینی را نقطه‌ی پیوند حامیان "جنبش سبز" خوانده و می‌گوید «امروز دشمنان جنبش سبز دنبال طعمه و بهانه‌ای هستند تا پیوندی را که همه ما را به هم وصل می‌کند از بین‌ببرند.»

"انقلاب در دست نااهلان نیفتد"

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در خاتمه‌ی یادداشت خود ابراز امیدواری می‌کند که «شاگردان و مریدان واقعی و صدیق این امام بزرگوار ... نگذارند انقلاب اسلامی از مسیر اصلی و حقیقی خود خارج شده و به قول خودش به دست نامحرمان و نااهلان بیفتد.» او می‌افزاید «در این صورت جبران آن بسیار سخت و ناممکن خواهد بود.»

در همین روز عبدالواحد موسوی‌لاری، وزیر کشور دولت محمد خاتمی از کسانی که «یاران و شاگردان امام» خوانده خواست سکوت نکنند و برای شناساندن او به نسل جوان تلاش کنند. موسوی‌لاری که از اعضای ارشد جامعه روحانیون مبارز است، می‌گوید «کمتر رهبر انقلابی چون امام به دنبال تحقق خواسته‌های مردم بود.» او می‌گوید خمینی هرگز در پی حذف مخالفان و رقیبان خود نبوده است. وزیر کشور سابق انتخابات دوره اول مجلس را به عنوان مثال این رفتار ذکر می‌کند که در آن کاندیداهایی از حزب توده، سازمان مجاهدین خلق، سازمان چریک‌های فدایی و گروه‌های ملی‌گرا نیز حضور داشتند. او به دلایل حذف دگراندیشان در سال‌های بعد اشاره‌ای نکرد.

اصلاح طلبان پس از انتخابات ریاست جمهوری ۲۲ خرداد ۸۸ بیش از پیش به نقش شورای نگهبان به عنوان مرجعی که مسئولیت بررسی و تشخیص صلاحیت نامزدان انتخابات را برعهده دارد معترض‌اند. نیمی از اعضای این شورا، که نخستین بار در سال ۱۳۵۹ تشکیل شد، از سوی رهبر جمهوری اسلامی منصوب می‌شوند.

"راه امام"، تبعیت بی‌چون و چرا از "ولایت فقیه"؟

ظاهرا هر گروهی تفسیر خاص خود را از آرای خمینی دارد و تصمیم‌های او را به گونه‌ای متفاوت تعبیر می‌کند. مهمتر از این، استفاده از گفته‌های خمینی به عنوان "حرف آخر" و حکم قطعی است. در میان انبوه سخنان و نوشته‌های به جا مانده از خمینی در رد یا قبول بسیاری از احکام می‌توان نمونه‌هایی یافت. این کار در آستانه‌ی سالگرد مرگ او شدت بیشتری یافته و نوشته‌های منتشر شده در سایت‌های هر دو جناح پر از این نمونه‌هاست.

نوه‌ی روح‌الله خمینی و برخی از سران اصلاح طلب مانند محمد خاتمی اخیر نسبت به آنچه استفاده‌ی گزینشی از سخنان خمینی می‌خوانند به شدت اعتراض کرده‌اند. این اعتراض‌ها بیشتر واکنش به اصولگرایانی است که به زعم آنها، با استناد به گفته‌ها و تصمیم‌هایی از خمینی برخورد خود با مخالفان و نادیده گرفتن برخی از اصول قانون اساسی را توجیه می‌کنند. از سوی دیگر اصولگرایان جناح رقیب را متهم می‌کنند که از ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی، آنگونه که مورد نظر روح‌الله خمینی بوده دور شده‌اند.

صادق محصولی وزیر رفاه دولت محمود احمدی‌نژاد اخیر گفته است «جریان‌هایی که در چند سال گذشته شدیدترین حملات را به امام، شهدا و ولایت فقیه داشتند، اکنون منافقانه و مزورانه دم از امام می‌زنند و اراده مردم را که در دولت احمدی‌نژاد متبلور شده است، مخالف با خط و مشی امام راحل می‌دانند.» او معترضان به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات را «مدعیان خط امام» می‌خواند و می‌گوید به حال آنها باید گریست. به اعتقاد محصولی «این افراد و جریانات به خاطر جاه طلبی‌ها و قدرت طلبی‌های خود حاضر به همراهی با مردم و تبعیت از امام عادل که در عصر غیبت همان ولایت فقیه است، نشدند و در نهایت منحرف شده و سقوط کرده‌اند.»

BK/BM