مناقشه ایران و عربستان در بازار نفت
۱۳۹۴ اسفند ۲۷, پنجشنبه
روز پنجشنبه (۱۷ مارس/ ۲۷ اسفند) دولت عربستان آماری منتشر کرد که بر اساس آن، این کشور در ژانویه نسبت رکورد صدور نفت را شکسته است. استخراج نفت در این ماه به ده میلیون و ۲۳۰ هزار بشکه رسیده است. از این میزان ۷ میلیون و هشتصد هزار بشکه صادر شده که در قیاس با ۱۰ ماه پیشتر از آن رکورد به شمار می‌رود.
عربستان، روسیه، ونزوئلا و قطر توافق کرده‌اند که برای مهار کاهش قیمت نفت و ثبات‌بخشیدن به آن تولید نفت را در سطح تولید ژانویه فریز کنند. آماری که امروز عربستان منتشر کرده عملا به آن معناست که این کشور در راستای توافق تولید رکورد خود را ادامه می‌دهد که به سهم خود به مازاد عرضه در بازارهای جهانی خواهد انجامید و تاثیری در کاهش بهای نفت نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید: تلاش روسیه برای همراه کردن ایران در تثبیت بازار نفت
در ایران از همان ابتدا به این توافق به دیده منفی نگریسته‌اند. رسانه‌های اصولگرا این توافق را اهرمی برای فشار بر ایران در جهت ممانعت از احیای تولید خود تا سقف قبل از تحریم‌ها می‌دانند. بیژن نامدار زنگنه هم گفته است تا زمانی که ایران تولید خود را به سطح ۴ میلیون بشکه در روز نرسانده، کسی انتظار نداشته باشد که به توافق یادشده بپیوندد و سطح تولید خود را فریز کند.
بیشتر بخوانید: "عربستان آگاهانه قیمت نفت را پایین نگه داشته است"
ایران و مشکلات نفتی‌اش
در همین حال، خبرنگار شبکه اول تلویزیون آلمان در گزارشی از ایران، دشواری‌های دولت را در رونق بخشیدن به استخراج نفت و گاز را مورد بررسی قرار داده است.
این گزارش با اشاره به سهم ۴۰ هزار میلیارد متر مکعبی ایران از ذخایر گاز جهان که آن را در رتبه اول نشان داده و نیز در اختیارداشتن ۱۵۷ میلیارد بشکه نفت (چهارمین دارای منابع نفتی در جهان) از بیژن نامدار زنگنه نقل کرده است که «ایران قصد دارد در کمتر از سه سال تولید گاز خود را روزانه به یک میلیارد متر مکعب و تولید نفت را به ۴ میلیون و هفتصد هزار بشکه در روز برساند.»
تولید گاز ایران در حال حاضر بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون متر مکعب است که اغلب صرف مصارف داخلی می‌شود و بخشی از آن هم به خارج صادر می‌شود. در عین حال ایران برای تامین گاز بخش شمالی خود، گاز وارد می‌کند. در مجموع مصرف داخلی گاز ایران هنوز بیشتر از تولید آن است. تولید نفت هم در حال حاضر سه میلیون بشکه در روز است که یک ونیم میلیون بشکه آن صادر می‌شود.
کارشناسان می‌گویند که ایران برای آن که بتواند دوباره به یکی ازصادرکنندگان قدر نفت و گاز بدل شود به صد میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در سه سال آینده نیازمند است.
در حال حاضر ایران هم با مشتریان سوخت و هم با سرمایه‌گذاران جهانی مشغول گفت‌وگوست و هم برای انتقال فناوری‌های جدید در عرصه تولید نفت و گاز تلاش می‌کند. ایران به سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری‌های نوین نیاز دارد تا هم میدان‌های نفتی جدید را به بهره‌برداری برساند و هم ضریب استخراج از میدان‌های جاری را بیشتر کند. اکثر میدان‌های نفتی در دست استخراج ایران بهره‌دهی متعارف خود را پشت سر گذاشته‌اند، ولی با فناوری‌های نوین هنوز می‌توان تا ۲۸ درصد دیگر از آنها نفت استخراج کرد.
نفت برای ایران طلا یا بلا؟
تلاش ایران برای برکشیدن دوباره خود به یکی از صادرکنندگان قدر انرژی‌های فسیلی در حالی صورت می‌گیرد که دولت بر کاهش سهم درآمدهای نفتی در بودجه کشور تاکید دارد.
سال ۲۰۱۴ هر بشکه نفت ۱۱۰ دلار به فروش می‌رسید، ولی حالا این رقم به ۴۰ دلار تنزل کرده است. هم این کاهش قیمت و هم تاثیر تحریم‌ها که ایران را در امر صدور نفت و گاز به شدت به عقب راند، سبب شده‌اند که درآمدهای نفتی کشور به شدت کاهش یابد.
حسن روحانی اما کاهش ناخواسته سهم درآمدهای نفتی در بودجه کشور به سطح یک چهارم را افتخاری برای ایران می‌داند و به کشورهایی مانند عربستان طعنه می‌زند که به بودجه‌اشان تا ۹۰ درصد به درآمدهای نفتی وابسته است.
بیشتر بخوانید: روحانی: بودجه سال ۹۵ تنها ۲۵ درصد به درآمدهای نفتی وابسته است
اما کاهش وابستگی بودجه ایران به درآمدهای نفتی از نگاه برخی از کارشناسان معضل اصلی اقتصاد بحران‌زده و ناکارای ایران را حل نمی‌کند. صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران به خبرنگار شبکه اول تلویزیون آلمان گفته است که معضل اقتصاد ایران میزان فساد بالای آن و نیز نقش پررنگ نهادهای حکومتی در تصدی‌گری آن است.
زیباکلام می‌گوید که عوض‌شدن جناح‌ها در نهادهای انتخابی مشکلی را در اقتصاد ایران حل نمی‌کند زیرا متن و بطن این اقتصاد در دست تلفیقی نامرئی از گروه‌های صاحب قدرت، صاحب منافع و صاحب نفوذ است.
خبرنگار آلمانی سپس به تسلط سپاه و بسیج و نهادهای شبه دولتی بر شاهرگ‌های اقتصاد ایران اشاره می‌کند و می‌نویسد که این نهادها نه تنها مالیاتی پرداخت نمی‌کنند، بلکه از امتیازهای ویژه‌ای برخوردارند و دربسیاری از عرصه‌های اقتصادی انحصار در دست آنهاست.
موانع اصلاحات در اقتصاد ایران
این گزارش مشکلات دیگر اقتصاد ایران را ابهامات حقوقی در زمینه مالکیت‌ها و شرکت‌های مشترک و نیز بهای نازل قیمت نفت می‌داند که سبب شده‌اند شرکت‌های بین‌المللی در فعال‌شدن در اقتصاد ایران محتاط باشند.
گزارش شبکه اول تلویون آلمان با این اشاره پایان می‌گیرد که اگر قول مقام‌ها و کارشناسان در تهران را جدی بگیریم که سیاست نفتی جاری عربستان در پایین نگه داشتن قیمت نفت و ممانعت از ورد کامل ایران به بازار نفت درخدمت تضعیف ایران است، آنگاه اصلاحات ژرف در اقتصاد این کشور، از جمله کاهش وابستگی به نفت و فسادزدایی و کاهش نقش نهادهای حکومتی در آن شاید بهترین پادزهر سیاست عربستان باشد، ولی "سودبرندگان کنونی وضعیت اقتصاد ایران و محافلی که در دهه‌های گذشته از وضعیت بحرانی کشور (و مناسبات متشنج بین‌المللی آن) منافع کلان برده‌اند در برابر چنین اصلاحاتی ایستاده‌اند".