مسئله‌ی کوسوو و مواضع چندگانه‌ی طرفین مناقشه
۱۳۸۶ آذر ۱۹, دوشنبه
مواضع دو طرف اصلی بحران در بلگراد و پریشتینا، به هیچ‌وجه یکسان نیست و نمایندگان سه‌عضوی گروه تماس - اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه - نیز با یک صدا سخن نمی‌گویند.
حتی پس از ۱۰ دسامبر، یعنی پس از پایان مهلت تعیین شده برای گروه تماس جهت پیشبرد مذاکرات، قطعنامه‌ی ۱۲۴۴ شورای امنیت در مورد منطقه‌ی کوسوو اعتبار خود را از دست نمی‌دهد. این قطعنامه می‌گوید: کوسوو هرچند از نظر حقوق بین‌الملل بخشی از صربستان است، اما تحت اداره‌ی سازمان ملل متحد قرار دارد.
اکنون توپ بازی یک باردیگر در میدان شورای امنیت قرار دارد. در تابستان گذشته این شورای نتوانست بر روی یک قطعنامه درخصوص استقلال محدود کوسوو به اتفاق‌نظر برسد. روسیه به عنوان عضو دارای حق وتو در شورای امنیت، با پیش‌نویس این قطعنامه که در راستای پیشبرد طرح آتیساری بود، مخالفت کرد.
طرح "مارتی آتیساری"، رئيس جمهور سابق فنلاند و نماینده‌ی ویژه سازمان ملل در بحران کوسوو، استقلال گسترده‌اى را براى این منطقه پيش‌بينى كرده که ايالات متحده‌ى آمريكا و اتحادیه‌ی اروپا موافق آنند، اما روسيه با هر راه‌کاری که این منطقه را از صربستان جدا سازد، مخالفت می‌کند.
در حال حاضر، در اساس چیزی تغییر نکرده است: روسیه همچون گذشته قاطعانه در کنار متحد خود صربستان ایستاده است. آمریکا فشار خود را بر استقلال کوسوو گذاشته و اگر آلبانیایی‌های کوسوو یک‌جانبه اعلام استقلال کنند، واشنگتن خواهان به‌رسمیت شناختن سریع آن است. کشورهای عضو اتحادیه اورپا نیز گرچه در اکثریت هستند، اما در شناسایی کشوری بنام کوسوو بدون یک قطعنامه‌ی شورای امنیت اتفاق‌نظر ندارند.
مواضع چندگانه در اتحادیه اروپا
اگر کوسوو بعد از ۱۰ دسامبر از صربستان اعلام جدایی کند، دست کم ۲۰ کشور عضو اتحادیه اروپا طرفدار به رسمیت‌شناختن سریع آن هستند. در میان این دسته، کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا همچون آلمان، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا و لهستان نیز قرار دارند. اما قبرس، یونان و اسلوواکی در جناح مخالفند. اسپانیا و مجارستان نیز در تردید هستند. این کشورها استدلال می‌کنند که مایل نیستند اشتهای اقلیت‌های خود را تحریک کنند تا علم استقلال‌خواهی برپا دارند. قبرس نگران آن است که علاوه‌بر ترکیه، کشورهای دیگری نیز اعلام یکجانبه‌ی استقلال از سوی بخش شمالی قبرس را به‌رسمیت بشناسند.
با این حال، اتحادیه اروپا مایل است هرطور که شده، وحدت خود را حفظ نماید و سیاست واحدی را در مسئله‌ی کوسوو پیدا کند. به‌ویژه از آن جهت که این اتحادیه می‌خواهد پس از اعلام استقلال احتمالی، درباره‌ی یک ماموریت بزرگ بازسازی در کوسوو گفتوگو کند. پیمان ناتو هم‌اکنون ۱۶ هزار سرباز در کوسوو دارد و مایل است این نیرو را برای کنترل ناآرامی‌های احتمالی در آنجا نگاه دارد.
اتحادیه اروپا در نظر دارد چند روزی پس از پایان مهلت مذاکرات درباره‌ی کوسوو (۱۰ دسامبر)، با بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد درباره‌ی روندهای بعدی در کوسوو گفتوگو کند.
احتمال دارد اتحادیه اروپا با دولت کوسوو نیز وارد مذاکره شود تا دولت پریشتینا مهلت پیش‌بینی شده در طرح آتیساری را رعایت کند. در این طرح، استقلال کوسوو برای ماه مه سال ۲۰۰۸ پیش‌بینی شده است. تا آن زمان اتحادیه اروپا بایستی به یک اتفاق‌نظر در مورد کوسوو دست یابد و احتمالا حتی، تصویب یک قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل نیز امکان‌پذیر گردد.
هم‌اکنون حقوق‌دانان اتحادیه اروپا در حال ارزیابی این امر هستند که آیا در چهارچوب قطعنامه‌ی ۱۲۴۴ شورای امنیت، به‌کار گرفتن یک "ماموریت اروپایی" امکان‌پذیر است یا نه. اتحادیه اورپا می‌خواهد هم به صربستان و هم به کوسوو، عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو را در یک چشم‌انداز طولانی‌مدت پیشنهاد نماید.
آمریکا، طرفدار استقلال
ایالات متحده‌ی آمریکا برخلاف اروپا، از مدت‌ها پیش طرفدار یک دولت مستقل کوسوو است. اصل راهنمای آمریکایی‌ها این است که همه‌ی اقوام ساکن بالکان باید دولت‌های کوچک خود را داشته باشند تا این منطقه به صلح و ثبات دست یابد. در این رفتار آمریکایی‌ها، البته لابی‌گری مهاجران آلبانی‌تبار کوسوو در آمریکا نیز نقش دارد. علاوه‌بر این، آمریکایی‌ها مایل‌اند به روسیه‌ی دوباره قدرتمندشده، مرزهای تاثیرگذاری‌شان را روشن سازند.
روسیه در کنار صرب‌ها
برای روسیه‌ی زیر رهبری ولادیمیر پوتین، همبستگی با "خلق برادر" صرب مهمترین محرکه‌ی سیاست در بالکان است. کرملین مایل است باردیگر نفوذ خود را در بالکان تقویت کند و ادغام این کشورها در اتحادیه‌ی اروپا و قبل از همه در پیمان ناتو را کُند و یا کاملا ناممکن سازد. بنابراین روسیه در شورای امنیت تنها بر راه‌حلی صحه خواهد گذاشت که از سوی دولت صربستان ارائه شود. صرب‌ها و روس‌ها می‌توانند به قطعنامه‌ی ۱۲۴۴ شورای امنیت استناد کنند که از نظر حقوق بین‌الملل، منطقه‌ی کوسوو را جزیی از صربستان می‌داند.
اکنون روسیه در تلاش است که مذاکرات صرب‌ها و آلبانیایی‌های کوسوو ادامه پیدا کند. روسیه مهلت ۱۰ دسامبر را همواره تصنعی تلقی کرده است. مسکو با این سیاست هم‌چنین می‌خواهد مانع از آن شود که اقلیت‌های قومی خودش، مثلا در قفقاز، مورد کوسوو را الگویی برای تلاش‌های جدایی‌خواهانه‌ی خود قرار دهند.
م.