«فقر و استبداد، پیامد ورود سپاه به فعالیت‌های اقتصادی»

پروژه ساخت خط آهن منطقه آزاد چابهار در یک مناقصه به قرارگاه خاتم‌الانبیا وابسته به سپاه پاسداران واگذار شد. این خبر در حالی اعلام شد که یک ماه پیش کنسرسیوم «توسعه اعتماد مبین» شامل چند شرکت وابسته به سپاه پاسداران و بیت رهبری موفق شد ۵۱ درصد سهام شرکت مخابرات ایران را خریداری کند. این معامله بزرگترین معامله تاریخ بورس ایران لقب گرفت.

پیش از این نیز اجرای فازهای ۱۵ و ۱۶ میدان گازی پارس جنوبی و نیز ایجاد خط انتقال گاز از عسلویه به ایرانشهر به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا واگذار شده بود.

این قراردادها در شرایطی به شرکت‌های وابسته به سپاه واگذار می‌شود که شبهات زیادی در مورد وجود رقابت سالم در مناقصه‌ها وجود دارد. مناقصه واگذاری سهام مخابرات در حالی انجام شد که تا یک روز قبل از انجام این مناقصه تنها دو موسسه مالی در آن شرکت داشتند: «تعاونی پیشگامان کویر یزد» و «توسعه اعتماد مبین». اما یک روز قبل از برگزاری مناقصه اعلام شد که شرکت «اقتصاد مهر ایران» وابسته به صندوق قرض‌الحسنه بسیجیان نیز در این مناقصه شرکت خواهد کرد.

چند ساعت مانده به آغاز مناقصه نیز اعلام شد «تعاونی پیشگامان کویر یزد» از شرکت در این مناقصه انصراف داده است. بنابراین بزرگترین معامله بازار بورس ایران بین دو شرکت وابسته به سپاه پاسداران انجام شد.

تبعات ورود سپاه به فعالیت‌های اقتصادی

کارشناسان می‌گویند حتی اگر مشارکت سپاه در فعالیت‌های اقتصادی بلامانع باشد، اینگونه حذف رقبا و غیر رقابتی کردن مناقصه‌ها ضربات سنگینی بر اقتصاد وارد خواهد کرد.

دکتر جمشید اسدی استاد اقتصاد از جمله این پیامدهای منفی را اینگونه بیان می‌کند: «پیامدهای منفی آن برای اقتصاد این خواهد بود که تولید ما تولید پایینی می‌شود، اقتصاد اقتصاد باروری نمی‌شود، اشتغال رشد نمی‌کند، کیفیت کارها بالا نمی‌رود و قیمت‌کالاها پایین نمی‌آید. کما اینکه تاکنون چنین بوده است».

وی همچنین به تبعات اجتماعی و سیاسی ورود سپاه به فعالیت‌های اقتصادی اشاره کرده و می‌گوید: «در عین حال باعث می‌شود که سپاه پاسداران با تحصیل چنین امتیازاتی بر ثروتش افزده شود و از این پول برای ثروتمندتر کردن خودشان و مسائل مختلف استفاده کنند مثلاً برای تجهیز نیروهایی که به خیابان‌ها می‌ریزند و ممکن است مزاحم مردم بشوند و در تظاهرات ضد مردم شرکت کنند. یعنی خلاصه با این پول بتوانند بخشی از شهروندان ایران را بخرند».

سپاه از کی و چگونه وارد اقتصاد شد؟

ورود سپاه پاسداران به فعالیتهای اقتصادی از پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق آغاز شد. گفته می‌شود دستور مستقیم آیت‌الله خامنه‌ای برای تاسیس شرکت سازندگی خاتم‌الانبیا در سال ۱۳۶۸ در حقیقت اولین قدم برای وارد کردن سپاه به فعالیت‌های اقتصادی بود.

شرکت سپاه در فعالیت‌های اقتصادی با استناد به مادۀ ۱۴۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی صورت می‌گیرد. دراین ماده چنین آمده است: «دولت باید در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنی ارتش در کارهای امدادی، آموزشی، تولیدی و جهاد سازندگی، با رعایت کامل موازین عدل اسلامی استفاده کند، در حدی که به آمادگی رزمی آسیبی وارد نشود».

دکتر جمشید اسدی بخشی از فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران را بر می‌شمرد: «سپاه فعالیت‌هایش را در کارهای غیرنفتی آغاز کرد و حتی توانست قراردادهای نفتی بزرگ هم بگیرد. مثلاً قرارداد عسلویه را بدون رقابت گرفتند یا فاز ۱۵ و ۱۶ میدان پارس جنوبی را بدون مناقصه گرفتند، بدون این که کسی رقیب‌شان باشد. شرکت کیش اورینتال را توانستند به دادگاه بکشند و بعد با قیمت بسیار ارزانتر، حتی پایین‌تر از قیمت تجهیزات شرکت، آن را گرفتند. توانستند یک شرکت رومانیایی ایجاد دکل‌های حفاری را اشغال بکنند و آنجا را در اختیار خودشان درآورند. بسیاری از اسکله‌های نامرئی را توانستند در اختیار بگیرند».

حذف یارانه‌ها، باز هم به نفع سپاه

اینک گفته می‌شود که حتی طرح حذف یارانه‌های انرژی نیز برای از میدان به در کردن رقبای اقتصادی سپاه تصویب شده است. طرفداران این نظریه معتقدند با حذف یارانه انرژی، شرکت‌های تولیدی و صنعتی کوچک‌تر قادر به تامین منابع انرژی خود نیستند و پس از مدت کوتاهی ورشکست خواهند شد بدین ترتیب شرکت‌های بزرگ که عموما وابسته به سپاه هستند بدون رقیب به فعالیت‌هایشان ادامه خواهند داد.

دکتر اسدی هرچند معتقد است ورشکسته شدن بنگاه‌های صنعتی ضعیف، پیامد ناگزیر حذف یارانه‌های انرژی است اما می‌گوید سپاه احتیاجی به این ترفند ندارد چرا که بر سر چاه‌های نفتی ایران نشسته است: «کشور به لحاظ سیاسی و اقتصادی دست سپاه پاسداران است. سپاه بویژه در زمان ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد بر سر پل نفت نشسته و بسیاری از چاه‌های نفتی را در اختیار دارد. بسیاری از صادارات نفتی را از اسکله‌های نامرئی خودش انجام می‌دهد و فکر می‌کنم این که ممکن است سپاه پاسداران از ورشکستگی تولیدگران سودی ببرد، در آن امتیازات و درآمدهایی که سپاه پاسداران دارد گم است».

سپاه پاسداران از معاملات ساختمانی شروع کرد و اینک در بورس، مخابرات، نفت و گاز و بسیاری رشته‌های دیگر فعالیت اقتصادی دارد. ادامه این روند اقتصاد ایران را به کجا خواهد کشید؟

دکتر جمشید اسدی می‌گوید: «آیند‌ه‌ی سیاسی و اقتصادی کشوری مثل شوروی چگونه شد؟ مسأله‌ی خط فقر در کشوری مثل کوبا و زیمباوه چگونه شد؟ جز فقر، توتالیتاریسم، استبداد، مهاجرت و فشار بیشتر بر شهروندان کشور هیچ فایده‌ای نخواهد داشت. این دورنمایی است که با دخالت هرچه بیشتر سپاه پاسداران در انتظار ایران است».

میترا شجاعی

تحریریه: فرید نویدی