فاطمه گیلانی؛ پیکار زنی در تلاش برای صلح با طالبان افغانستان
۱۳۹۹ مهر ۱۹, شنبه
در هیئتی که از سوی دولت افغانستان برای دستیابی به پیمان صلح با گروه اسلامگرای طالبان به دوحه رفته است، چهار زن حضور دارند که یکی از آنها فاطمه گیلانی است. پیش از آغاز دور اصلی مذاکرات بین‌الافغانی "دویچه وله" از طریق وتس‌آپ با این تلاشگر جامعه مدنی گفت‌وگویی انجام داده است.
امید به پایان ۴۲ سال جنگ و کشتار
در دشمنی کینه‌توزانه گروه طالبان با دولت افغانستان کمتر کسی تردید دارد، و بی‌گمان گرایش "زن‌ستیزی" نیز یکی از اتهامات گروه یادشده است؛ با وجود این واقعیت خانم گیلانی می‌گوید: «صادقانه بگویم که من در اینجا تاکنون به هیچ واکنشی برنخورده‌ام که از نظر من بد بوده باشد. وقتی مذاکرات آغاز شود، طبعاً اختلاف‌نظر خواهیم داشت. اما امیدوارم که بتوانیم تفاوت نظرهای خود را حل کنیم، زیرا جنگ یک گزینه زشت در برابر صلح است».
گفت‌وگوهای نمایندگان دولت افغانستان با گروه طالبان در هتلی مجلل در دوحه، پایتخت قطر، انجام می‌گیرد. هدف این گفت‌وگوها که به ابتکار ایالات متحده و با پشتیبانی سازمان ملل برگزار شده، یافتن چارچوبی است تا دو طرف بتوانند به دهها سال جنگ و کشتار در افغانستان خاتمه دهند و در فضایی پرتفاهم کنار هم زندگی و کار کنند.
خانم گیلانی در گفت‌وگو با دویچه وله گفت: «چنین احساس می‌کنم که گویا یک رؤیا در حال تحقق یافتن است. از ۴۲ سال به این طرف برای برقراری صلح در کشورم مبارزه می‌کنم».
روی هم ۴۲ نماینده، یعنی از هر جانب ۲۱ نماینده، در مذاکرات صلح در دوحه حضور دارند.
زنان پیش‌آهنگ در گردهمایی دوحه
در پایان دهه ۱۹۷۰، زمانی که افغانستان در هرج ومرج فرو رفت، فاطمه گیلانی ۲۴ ساله بود. در آن زمان کشمکش بر سر آرمان‌های کمونیستی و اسلام‌گرایانه در افغانستان شعله‌ور شد که با تهاجم نظامی اتحاد شوروی (سابق) در سال ۱۹۷۹ به اوج رسید.
این کشمکش‌ها تا امروز در پنج مرحله ادامه داشته است:
جنگ نیروهای متحد مجاهدین مسلمان با ارتش سرخ. مجاهدین در این جنگ بیشتر از همه از سوی ایالات متحده امریکا، پاکستان و عربستان سعودی حمایت می‌شدند.
رقابت روزافزون میان مجاهدان به دنبال بیرون رفتن واحدهای ارتش شوروی در بهار ۱۹۸۹.
پیدایش و پیشرفت پرشتاب طالبان، که در ۱۹۹۶ در افغانستان "امارت اسلامی" اعلام نمودند و محدودیت‌های زیادی برای زنان تعیین کردند.
سقوط رژیم طالبان توسط ایالات متحده امریکا و متحدانش پس از حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱.
جنگ طالبان در برابر مداخله غرب در افغانستان، که در نتیجه آن "جمهوری اسلامی" با یک قانون اساسی دموکراتیک در افغانستان پایه‌گذاری شد.
تلاش در راه برقراری صلح
فاطمه گیلانی امروز ۶۶ ساله است. او به بیماری سرطان مبتلا شده و پس از سه عمل جراحی بزرگ، از استراحت دست کشیده تا به عنوان یکی از چهار زن شرکت‌کننده، در مذاکرات دوحه حضور داشته باشد.
آیا او یک فمینیست است؟ پاسخ می‌دهد: «اگر کسی که برای آینده زن تلاش و مبارزه می‌کند یک فمینیست خوانده شود، در آن صورت من یک فمینیست هستم. ولی من به مسایل دیگر نیز با همان اشتیاق می‌پردازم. من با هر آنچه در کشورم اشتباه باشد، مبارزه می‌کنم».
فاطمه گیلانی در رشته‌های ادبیات فارسی، علوم و قوانین اسلامی تحصیل کرده است. او در دوران پادشاهی محمد ظاهرشاه، که طرفدار غرب بود پرورش یافت. در آن زمان زنان اجازه شرکت در انتخابات و حق تحصیل داشتند.
خانم گیلانی با تأسف از رویدادهای گذشته یاد می‌کند و در ادامه می‌گوید: «اکثریت جوانان ما صلح را نمی‌شناسند. دقیقاً به همین دلیل من در اینجا بسیار محتاطانه حرکت می‌کنم.»
فاطمه گیلانی در زمان اشغال افغانستان توسط شوروی میهن خود را ترک کرد. او در لندن به عنوان یک زن جوان وارد صفوف مجاهدین افغان شد. پدرش یکی از رهبران "جهاد" علیه ارتش سرخ بود. فاطمه گیلانی پس از سقوط حاکمیت طالبان، در نوامبر سال ۲۰۰۱ در کنفرانس افغانستان در مهمان‌سرای "پیترزبرگ" شهر بن آلمان شرکت داشت، جایی که پایه‌های یک افغانستان دموکراتیک نهاده شد.
او سرانجام پس از ۲۰ سال زندگی در خارج به وطنش بازگشت، در تدوین قانون اساسی جدید افغانستان شرکت نمود و به ریاست انجمن هلال احمر افغانستان برگزیده شد. او ۱۳ سال، تا سال ۲۰۱۶، در این مقام باقی ماند.
فاطمه گیلانی می‌گوید: «من شاهد فاجعه‌های انسانی در هردو طرف بودم. بیچارگی و بدبختی افغانستان، نام و قلمرو نمی‌شناسد.» او پس از سکوت کوتاهی می‌افزاید: «هیچکس واقعاً یک فرشته نبود».
آتش‌بس، اولین نیاز حیاتی
فاطمه گیلانی بی‌آن که یکی از طرف‌های کشمکش کنونی را گناهکار بشناسد، می‌گوید: «من برای سراسر افغانستان فقط یک شعار دارم و آن اینکه "کشتن" باید خاتمه یابد، از طرف هرکسی که صورت گیرد. آتش‌بس برای من بالاترین اولویت است».
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
اما جنگ و کشتار همچنان ادامه دارد، در همین حال نیروهای ایالات متحده امریکا و ناتو برای بیرون رفتن از افغانستان آماده می‌شوند. ایالات متحده امریکا قصد دارد هرچه زودتر به طولانی‌ترین جنگ خود پایان بدهد. این کشور در مورد بیرون بردن واحدهای خود از افغانستان با نیروهای طالبان توافق‌هایی انجام داد، بدون آن که حکومت افغانستان را در مذاکرات سهیم کند.
نقش "شریعت" در آینده کشور
فاطمه گیلانی به کشورهای خارجی گوشزد می‌کند که در روند پیچیده صلح افغانستان از پیشداوری یکجانبه خودداری کنند. او می‌گوید در سال ۲۰۰۱ همه گمان می‌کردند که "طالبان به سادگی ناپدید می‌شوند. اما یک بخش کشور چگونه می‌تواند به سادگی ناپدید شود؟" به نظر او اکنون نیز چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد: «ما هم بخشی از این کشور هستیم و به سادگی ناپدید نخواهیم شد. جوانان بخشی از این کشورند. زنان بخشی از این کشورند. ما حضور داریم و از ارزش‌های خودمان دفاع می‌کنیم».
موضوع محوری در مذاکرات دوحه اینست که اسلام در آینده افغانستان چه نقشی خواهد داشت؟ افغانستان تا چه حد می‌خواهد مدرن و دموکراتیک باشد، تساوی حقوق چگونه باشد و تا چه حدی اسلامگرا باشد؟ آیا این کشور یک جمهوری باقی خواهد ماند، یا اینکه به عنوان یک دولت مذهبی، مثلاً امارت اسلامی، به مسیر صلح خواهد افتاد؟ این سوال‌های اساسی نه تنها از زمان ظهور طالبان، بلکه از چندین دهه پیش مطرح شده و همچنان بی‌پاسخ باقی مانده‌اند.
به نظر کارشناسان و پژوهشگران، افغانستان در دهه‌های اخیر خیلی تغییر کرده است، اما چندوچون این دگرگونی‌ها روشن نیست. برای نمونه حقوق زنان هنوز مورد اختلاف است، نه تنها در صفوف طالبان. دو سوم جمعیت کشور در فقر شدید به سر می‌برند، صدها هزار مرد به عنوان جنگجو امرار معاش می‌کنند و اشتغال مرتبی ندارند.
گروه طالبان قانون اساسی فعلی را غیراسلامی می‌داند، با این که در آن تصریح شده که هیچ قانونی نمی‌تواند در مغایرت با اسلام باشد.
مریم صافی، بنیادگذار انستیتوی تحقیقات سیاسی و مطالعات اجتماعی در کابل عقیده دارد که در نتیجه تقلب‌های پیاپی در انتخابات، فساد اداری، سودجویی‌ها و نبود امنیت، اعتماد جامعه به دولت دموکراتیک متزلزل شده است.
مذاکرات بین‌الافغانی؛ جامعه مدنی نگران از دست رفتن دستاوردهاست
خانم صافی تأکید می‌کند: «به نظر من بازگشت به یک امارت اسلامی، افغانستان مدرنی که در ۲۰ سال گذشته با حمایت جامعه بین‌المللی ایجاد شده، را بازتاب نمی‌دهد. همه دستاوردها نابود و لگدمال خواهند شد».
به گفته او با قدرت‌گیری اسلامگرایان بسیاری از دستاوردهای دموکراتیک و حقوق لیبرال بر باد خواهد رفت.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اهمیت پیروزی مذاکرات دوحه
فاطمه گیلانی خود را نه نماینده حکومت، بلکه فرستاده جامعه مدنی می‌خواند: «در ۱۹ سال گذشته هرگز در حکومت کار نکرده‌ام. من آگاهانه تصمیم گرفتم به امور بشردوستانه بپردازم، زیرا با اینهمه بازی قدرت شاید نمی‌توانستم کنار بیایم».
خانم گیلانی نسبت به شکست مذاکرات در دوحه هشدار می‌دهد. او با توجه به رنج و محنت‌های بیکرانی که مردم افغانستان در داخل کشور و در اردوگاه‌های پناهجویان متحمل می‌شوند، تأکید کرد که همگان باید برای بازگشت صلح و آرامش در کشور مبارزه کنند و در این شرایط دشوار از خودخواهی‌های فرقه‌ای بپرهیزند.