عملیات شبه‌نظامیان شیعه عراق در آستانه همه‌پرسی کردستان

همه‌پرسی استقلال کردستان عراق قرار است ۲۵ سپتامبر (سوم مهر ماه) برگزار شود. دولت مرکزی عراق، همسایگان این کشور، آمریکا و اتحادیه اروپا مخالف برگزاری این همه‌پرسی هستند. همزمان با تلاش‌های دیپلماتیک برای منصرف کردن مقامات اقلیم خودمختار کردستان عراق از برگزاری این همه‌پرسی یا دست‌کم لغو آن در شرایط کنونی، ارتش عراق اعلام کرده است که همراه شبه‌نظامیان شیعه آماده حرکت به سوی کرکوک می‌شود.

شبه‌نظامیان شیعه عراق که "حشد الشعبی" خوانده می‌شوند نیروهای داوطلب مردمی هستند که همراه ارتش عراق علیه داعش می‌جنگند. نیروهای حشد الشعبی تحت حمایت سپاه قدس، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران هستند. ارتش عراق و شبه‌نظامیان شیعه تصمیم دارند ۲۳ سپتامبر، دو روز پیش از تاریخ تعیین شده برای برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان عراق، شهر حویجه، آخرین پایگاه گروه تروریستی داعش در استان کرکوک را پس ‌گیرند.

در آستانه این عملیات پایگاه خبری المانیتور نوشته است: «قاسم سلیمانی به مقامات اتحادیه میهنی کردستان هشدار داده است که دیگر مانع حمله حشد ‌الشعبی به کردها نمی‌شود.» این هشدار از قرار پس از آن مطرح شده است که نیروهای حشد الشعبی ده روز پیش وارد شهر مندلی در استان دیاله شدند و رئیس ‌کرد شورای این شهر را "مجبور به کناره‌گیری کردند".

پس از آن، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، ایرنا، ۲۰ شهریور گزارش داد که شورای شهر مندلی برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان را لغو کرده است. مجلس استان دیاله نیز ۲۱ شهریور اعلام کرد که مخالف برگزاری همه‌پرسی جدایی اقلیم کردستان از عراق است.

دیاله همجوار با استان کرکوک و هم‌مرز استان‌های ایلام و کرمانشاه در ایران است. ایران به شدت مخالف همه‌پرسی استقلال کردستان عراق است. علی شمخانی، دبیرشورای امنیت ملی ایران، ۲۶ شهریور ماه هشدار داده بود: «جمهوری اسلامی ایران به عنوان دوست و هم‌پیمان برادران کرد که همواره و در سخت‌ترین شرایط در کنار آنها بوده، برگزاری رفراندوم را تامین کننده منافع اقلیم کردستان ارزیابی نمی‌کند و با آن مخالف است.»

او همچنین تأکید کرد که توافقات مرزی ایران با عراق "صرفا با محوریت دولت مرکزی عراق پابرجا بوده و جدایی اقلیم کردستان از دولت مرکزی عراق به معنای مسدود شدن تمامی معابر و گذرگاه‌های مشترک مرزی خواهد بود". ایران نگران شکل‌گیری یک کشور مستقل کرد در مرزهای غربی خود یعنی در همسایگی مناطق کردنشین ایران است.

تلاش‌های دیپلماتیک ایران در حاشیه اجلاس سازمان ملل

در آستانه برگزاری همه‌پرسی استقلال در کردستان عراق تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای لغو این همه‌پرسی شدت گرفته است. رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران که برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرده‌اند در دیدارهای دوجانبه خود بر مخالفت صریح ایران با برگزاری این همه‌پرسی در کردستان عراق تأکید کردند.

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، روز سه‌شنبه ۲۸ شهریور (۱۹ سپتامبر) در دیدار با رئیس‌جمهور فرانسه ضمن اشاره به موضوع عراق و اهمیت "حمایت قاطع جامعه جهانی و از جمله فرانسه از قانون اساسی و تمامیت ارضی عراق" گفت: «بحث همه پرسی در اقلیم کردستان عراق و هرگونه حرکت در جهت تغییر مرز و جغرافیای کشورهای منطقه بسیار خطرناک است و می‌تواند درگیری‌های دراز مدت در این منطقه ایجاد کند که به نفع هیچ کشوری نخواهد بود.»  به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، نیز با یان کوبیش، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور عراق، دیدار و گفتگو داشته است. در این دیدار که روز دوشنبه ۲۷ شهریور انجام شده است، وزیر امور خارجه ایران ضمن ابراز مخالفت جمهوری اسلامی ایران با برگزاری همه‌‌پرسی در منطقه اقلیم کردستان عراق بر لزوم حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی عراق تاکید کرده و تنها راه‌حل اختلافات را "گفت‌وگوی بغداد – اربیل" دانسته است.

کردهای عراق متحد نیستند

برگزاری همه‌پرسی برای استقلال اقلیم کردستان عراق مورد حمایت تمامی احزاب کرد نیست. حزب اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی، رئیس جمهور پیشین عراق، مخالف برگزاری همه‌پرسی در کرکوک است. این حزب اعلام کرده است که خواهان بررسی جدی طرح جایگزین کشورهای غربی برای همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان است. ملابختیار، رئیس هیات اجرایی دفتر سیاسی اتحادیه میهنی کردستان، اعلام کرده است که انتظار دارد "جزئیات دقیقی را درباره این طرح جایگزین دریافت کنیم و نشست‌های مهمی طی روزهای آینده جهت ارزیابی جایگزینی که مشکلات را حل کند، تشکیل دهیم".

دو حزب گوران (جنبش تغییر) و اتحاد اسلامی نیز مخالف همه‌پرسی هستند و نمایندگان آنها در رای‌گیری پارلمان اقلیم کردستان برای تصویب برگزاری همه‌پرسی حضور نداشتند. این دو حزب  پس از احزاب ائتلافی حاکم بر اقلیم، یعنی حزب دمکرات و اتحادیه میهنی، قدرتمندترین احزاب کردستان عراق به شمار می‌روند.