عبدالکریم لاهیجی: در مبارزه علیه اعدام مصمم هستیم
۱۳۸۹ اردیبهشت ۲۲, چهارشنبه
دویچه‌وله: آقای لاهیجی فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر بیانیه‌ای داده در محکوم کردن اعدام‌هایی که روز ۱۹ اردیبهشت در تهران انجام شد. در این بیانیه یکسری خواست‌ها مطرح شده، ازجمله این که کمیسیون تحقیق در این باره و همین طور در ارتباط با انتخابات ۲۲ خرداد سال گذشته تحقیق کند. فکر می‌کنید این پیشنهاداتی که فدراسیون داده است، تا چه حد الان عملی باشد؟
دکتر عبدالکریم لاهیجی: می‌دانید که جمهوری اسلامی ایران برای عضویت در شورای حقوق بشر کاندیدا شده بود. طی دو ماه ما با هیأت‌های نمایندگی، چه هیأت‌های نمایندگی عضو شورا و چه هیأت‌های نمایندگی همه‌ی کشورها، نمی‌گویم با همه‌ی هیأت‌های نمایندگی، ولی با بسیاری از کشورها، با هیأت‌های نمایندگی فدراسیون گفت‌وگو کردیم و به آنها گفتیم که این واقعا یک توهین به جامعه بین‌المللی است که جمهوری اسلامی با این کارنامه‌ی سیاهی که دارد به عضویت شورای حقوق بشر درآید. ما در این برنامه‌ی‌مان موفق شدیم، به خاطر این که با ارزیابی‌هایی که خودشان کردند، به این نتیجه رسیدند که جمهوری اسلامی در مجمع سازمان ملل رأی نخواهد آورد و درخواست‌شان را پس گرفتند.
با توجه به این که شورای حقوق بشر در پی اجلاس دوره‌ای‌خود پیشنهادها و توصیه‌هایی به هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی کرد که هیچ کدام آنها تاکنون هیچ پاسخ مثبتی دریافت نکرده، از جمله اعزام گزارشگران سازمان ملل به ایران. این است که ما از نشست آینده‌ی شورا که در ماه ژوئن تشکیل خواهد شد، خواهیم خواست که فقط به صدور قطعنامه درباره‌ی ایران بسنده نکنند و شورای حقوق بشر برای نخستین بار یک هیأت تحقیق بین‌المللی تعیین کند که آنها بتوانند به ایران بروند و در ارتباط با فجایعی که طی یازده ماه گذشته در ایران صورت گرفته و از جمله در مورد شیوع اعدامهای سیاسی در ایران تحقیق کنند.
همان طور که حتما خودتان هم مستحضر هستید، در حال حاضر ۲۰ زندانی دیگر که ۱۷ نفر آنها کرد هستند حکم اعدام گرفته‌اند و در حقیقت منتظرند این حکم تأیید و بعد هم اجرا شود. الان برای آنها چه کاری می‌شود کرد؟
متأسفانه آمار ما کمی هم بیشتر است. ما فکر می‌کنیم نزدیک به ۳۰ نفر در یک چنین وضعیتی هستند، به غیر از کسانی که در ارتباط با جرائم عادی محکوم به اعدام شده‌اند و ازجمله دهها جوانی که در سنین پیش از هجده سالگی مرتکب جرم شده‌اند. بنابراین تمام این‌ها آن مبارزه‌ای است که سالهاست ما برای توقف اعدام در ایران شروع کرده‌ایم و در کنفرانسی هم که امروز (۲۲ اردیبهشت) در ارتباط با همین اعدام‌ها در پاریس داشتیم، دوباره خاطرنشان کردیم که ما در مسأله‌ی لغو مجازات اعدام و از جمله اعدامهای سیاسی و اعدام نوجوانان مبارزاتمان را ادامه خواهیم داد.
همین جا به آگاهی‌تان می‌رسانم که دو هفته‌ی دیگر (هفته اول خرداد) فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر و گزارشگران بدون مرز یک فراخوان و یک کمپین در فرانسه آغاز خواهند کرد، برای آزادی زندانیان سیاسی. در زمره‌ی این زندانیان سیاسی کسانی هستند که متأسفانه برایشان تقاضای اعدام شده و یا در مرحله‌ی اول حکم اعدام گرفته‌اند. ما امیدواریم که در پی این فراخوان بتوانیم واقعا در مسیر آزادی زندانیان سیاسی و ازجمله کسانی که در دهلیز‌های مرگ هستند، موفقیتی کسب کنیم.
آقای دکتر لاهیجی به عنوان یک حقوقدان روند قضایی این پرونده‌ها را چه طور ارزیابی می‌کنید. این پنج نفری که روز یکشنبه اعدام شدند، حداقل یکنفرشان آقای فرزاد کمانگر حکمش لغو شده بود. از نظر حقوقی حکمی که لغو شود، چه طور امکان دارد که دوباره برگردد و حتی اجرا شود؟
در ارتباط با محکومیت فرزاد کمانگر با توجه به شناختی که من از سالها قبل نسبت به وکیلش دارم و پریروز هم در یک مصاحبه‌ی رادیویی صحبت‌هایش را گوش کردم، من فکر نمی‌کنم که حکم اعدام فرزاد لغو شده بود، من فکر می‌کنم که مقامات دادگستری آن زمان، یعنی زمان شاهرودی، به این نتیجه رسیده بودند که او بیگناه است و بنابراین پرونده‌ی او را متوقف کرده بودند و وکیلش خیلی علنی گفت که بیش از یکسال پرونده‌ی او در کشوی سعید مرتضوی دادستان قبلی تهران مانده و بعدهم به او می‌گفتند که پرونده‌ی او گم شده است.
من فکر می‌کنم هم فرزاد و هم چهار زندانی دیگر، این‌ها واقعا دستخوش قربانی همین سیاستی شده‌اند که جمهوری اسلامی پس از راهپیمایی عاشورا اتخاذ کرده و بلندگوهای نمازجمعه‌ای که دائما خواستار اعاده و برقراری مجدد اعدامهای سیاسی مثل دهه‌ی شصت هستند و با توجه به این که آنها جرأت نمی‌کردند کسانی را که در ارتباط با حوادث اخیر دستگیر شده‌اند، اعدام کنند، این پنج قربانی را متأسفانه به چوبه‌های دار سپردند و از این نظر واقعا به یک جنایت بزرگ دست زده‌اند. چون من هیچ تردید ندارم که فرزاد کمانگر مرتکب هیچ عمل خشونت‌آمیزی نشده بود و با هیچ سازمان سیاسی ارتباط نداشته و واقعا برای من او یک زندانی عقیدتی بود. در مورد دیگران هم چنانچه از نامه‌هایی که مرتب می‌فرستادند مستفاد می‌شود، متأسفانه محاکمه‌ی هیچ کدام از آنها نه فقط محاکمهای عادلانه نبوده، بلکه هیچ کدام از آنها در محاکمهای که بین شش تا ده دقیقه بیشتر طول نکشیده، حق دفاع نداشتند.
بنابراین فکر می‌کنید الان باید تلاش‌های بین‌المللی و داخلی معطوف به لغو لااقل اجرای حکم‌های اعدام باشد یا این که باید در وهله‌ی کنونی خواهان روند صحیح دادرسی شوند؟
متأسفانه در نظام سیاسی که دادگستری مستقلی وجود ندارد، بلکه دادگستری خودش اهرم سرکوب و فشار است، وقتی صحبت از محاکمه‌ی عادلانه می‌کنیم، واقعا این یک آرزویی است که امکان تحقق‌اش خیلی کم است. بنابراین از طریق فشارهای بین‌المللی و تعهداتی که ایران به عنوان امضاکننده‌ی کنوانسیون حقوق کودک دارد و بنابراین مجبور است که درباره‌ی اطفال کمتر از هجده سال مجازات اعدام را اجراء نکند.
از طرفی، با توجه به این که ایران میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی را امضاء کرده و متعهد است که مجازات اعدام را فقط درباره‌ی جنایات بزرگ اعمال کند و این صدها تنی که متأسفانه طی سال‌های اخیر در ارتباط با یا جرائم بسیار کوچک یا اصلا در ارتباط با اعمالی که جزو حقوق آنها بوده، محکوم می‌کند و به چوبه‌ی دار می‌سپارد، این‌ها نقض تعهدات بین‌المللی جمهوری اسلامی است. بنابراین ما در وهله‌ی اول از طریق فشارهای بین‌المللی می‌خواهیم که جمهوری اسلامی این سیاست اعمال خشونت سیستماتیک و مستمر را متوقف کند. آنوقت باید ببینیم واقعا کسانی که متهم می‌شوند، آیا آنها اتهام‌شان زمینه‌ی حقوقی دارد و باید بدون قید و شرط آزاد شوند، یا این که باید برایشان خواستار محاکمه‌ی عادلانه شد.
مصاحبه‌گر: متیرا شجاعی
تحریریه: فرید وحیدی