تأکید مجدد ظریف بر "پایان صبر راهبردی ایران در قبال اروپا"
۱۳۹۸ مهر ۲۵, پنجشنبه
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، بار دیگر اروپا را متهم به "ناتوانی" در قبال تعهدات خود کرد و از تداوم کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی "در گام‌های بعدی" خبر داد.
ظریف که دیروز چهارشنبه در نشست کمیسیون مشترک جمهوری اسلامی و آفریقای جنوبی سخن می‌گفت، با اشاره به "فرصت دادن" ایران به اروپا برای عمل به تعهدات خود برای "جبران" خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، تصریح کرد: «متاسفانه شاهد اقدام موثری نبودیم و اروپا نشان داد از اجرای تعهداتش ناتوان است.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
وزیر خارجه ایران افزود: «از این رو صبر راهبردی ایران به پایان رسید و دقیقا بر اساس مفاد برجام و با استناد به بند ۲۶ و ۳۶ آن اجرای بخشی از تعهدات خود را در سه گام به صورت کاملا قانونی متوقف کرد و در صورت عدم بازگشت توازن به اجرای تعهدات از سوی طرف‌ها، سایر اقدامات لازم در گام‌های بعدی نیز محقق خواهد شد.»
هم‌زمان عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه جمهوری اسلامی نیز "تداوم اجرای یکجانبه برجام" را "توجیه‌ناپذیر خواند و گفت: «ایران مصمم به برداشتن گام‌های بعدی کاهش تعهدات است و این تصمیم تا تامین شرایط مورد نظر و برآورده شدن منافع اقتصادی ایران از برجام تغییر نخواهد کرد.»
عراقچی که در "پنجمین دور رایزنی‌های سیاسی ایران و سوئد" سخن می‌گفت، بار دیگر تکرار کرد که «جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم و فشار حداکثری سعی کرده است همچنان پنجره‌های تعامل و دیپلماسی را باز نگهدارد، اما متاسفانه اروپا فقط به حمایت‌های سیاسی اکتفا کرده و از دادن هزینه برای ادامه حیات این توافق خودداری می‌کند.»
معاون سیاسی وزارت خارجه ایران افزود: «از اروپا انتظار داریم مواضع سازنده اتخاذ کرده و به منظور بازسازی اعتماد واقعا هزینه کند.»
جمهوری اسلامی از کشورهای اروپایی باقی‌مانده در توافق هسته‌ای موسوم به برجام، یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا می‌خواهد امکان استفاده از مزایای اقتصادی برجام را برای ایران فراهم کنند. خروج آمریکا از برجام در ماه مه ۲۰۱۸ و برقراری تحریم‌های سختگیرانه علیه ایران، فروش نفت و مبادلات تجاری و بانکی ایران را به شدت محدود کرده است.
در این میان اروپایی‌ها نیز تاکنون نتوانسته‌اند راهی برای بی‌اثر کردن این تحریم‌ها و برقراری مبادلات مالی و تجاری با ایران به قصد حفظ برجام بیابند. ساز و کار مالی اروپا برای معامله با ایران موسوم به اینس‌تکس نیز که مهم‌ترین پروژه اروپایی‌ها برای حفظ ارتباط مالی و تجاری با ایران بود، تاکنون نتوانسته اقدام موثری انجام دهد.
جمهوری اسلامی مرحله اول کاهش تعهدات هسته‌ای خود را ۱۸ اردیبهشت‌ماه گذشته در نخستین سالگرد خروج آمریکا از برجام آغاز کرد. در این گام اعلام شد که فروش اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین ایران متوقف می‌شود. دو ماه بعد گام دوم برداشته شد و دولت ایران اعلام کرد از میزان تعیین‌شده ۳.۶۷ درصدی غنی‌سازی اورانیوم در برجام عبور خواهد کرد.
گام سوم کاهش تعهدات برجامی نیز از روز ۱۵ شهریور آغاز شد. در این مرحله نیز جمهوری اسلامی محدودیت‌های منظورشده در برجام را کنار گذاشت و تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفوژها و سانتریفوژهای جدید را آغاز کرد. به گفته مقام‌های ایران، جمهوری اسلامی گام بعدی خود در کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش را اواسط آبان‌ماه برخواهد داشت.
کشورهای اروپایی باقی‌مانده در برجام بارها در مورد اقدامات ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای خود هشدار داده‌اند. از فرانسه دیروز چهارشنبه خواستار توقف این اقدامات شد و "به‌ویژه" تهدید اخیر ایران به افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم از ماه آینده را "نگران‌کننده" خواند.
طرح "فرابرجامی" فرانسه برای نجات برجام
فرانسه از کشورهای است که پس از بالا گرفتن تنش میان ایران و آمریکا، تلاش میانجی‌گرانه خود برای مذاکره میان دو کشور تشدید کرده است. امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، طرحی را نیز برای رفع تنش میان دو کشور آماده کرده بود که حسن روحانی، همتای ایرانی او، در روز دهم مهرماه گذشته آن را "در مجموع قابل قبول" خواند.
روحانی گفته بود: «کلیت آن [طرح فرانسه] برمی‌گشت به اینکه ایران دنبال سلاح هسته‌ای نباشد که همیشه این را گفتیم، ایران به صلح منطقه و صلح آبراه‌های منطقه کمک کند که همیشه کمک کردیم. آمریکا کل تحریم را کنار بگذارد و فروش نفت بلافاصله آغاز و پول نفت در اختیار قرار بگیرد.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اما با وجود مطرح شدن این طرح، تلاش‌ها برای دیدار روحانی و همتای آمریکایی او دونالد ترامپ در حاشیه مجمع عمومی اخیر سازمان ملل به شکست انجامید. روحانی خود با بیان اینکه "این اصولی بود که فرانسه با آمریکایی‌ها مطرح کرده بود و بعد با ما مطرح کرد"، دلیل انجام نشدن مذاکره را بدین‌گونه توضیح داده بود: «آنچه در نیویورک انجام گرفت ولو اینکه به ظاهر ممکن است برخی فکر کنند که در نقطه حل بود، اما با حل مسأله فاصله داشت و نمی‌شود یک امر بسیار مهم را در ظرف چند ساعت و مدت کوتاه بدون در نظر گرفتن همه جوانب و نتایج آن و سوءاستفاده‌ای که آنها می‌خواستند در آن مقطع انجام دهند، به انجام رساند.»
وزیر خارجه فرانسه سه‌شنبه گذشته در مصاحبه‌ای با روزنامه فیگارو به تشریح طرح این کشور برای حفظ توافق هسته‌ای پرداخت که رسانه‌های داخلی ایران از آن به عنوان طرح "فرابرجامی" یاد می‌کنند. ژان ایو لودریان برخی مطالبات فراتر از برجام، همچون "مذاکرات منطقه‌ای با ایران" و "آینده توافق هسته‌ای پس از سال ۲۰۲۵" میلادی را هدف از طرح مکرون برای نجات این توافق عنوان کرده که در قبال آن "تحریم‌های آمریکا به‌تدریج رفع شده و صادرات نفت ایران افزایش می‌یابد."
وزیر خارجه فرانسه هدف از طرح این کشور را "متقاعد کردن ایران به پایبندی دوباره به تعهدات خود در توافق هسته‌ای وین، آغاز مذاکراتی برای رایزنی درباره بحران‌های منطقه و بحث درباره آینده توافق بعد از سال ۲۰۲۵" خوانده و تأکید کرده است که «این ملاک‌ها هنوز هم پابرجا هستند؛ اگرچه فضای سیاسی تنگ‌تر شده چون ایران تهدید کرده که قصد دارد از اوایل نوامبر از سایر تعهدات برجامی خودش عقب‌نشینی کند.»
لودریان همچنین هشدار داده است که «امروز برای هر دو طرف مهم است که این فرصت برای مذاکره را غنیمت بشمارند، در غیر این صورت، فشار‌ها با گذشت زمان تشدید می‌شود و خطر بروز تنش‌های کنترل‌نشده افزایش پیدا می‌کند؛ درحالی‌که هیچ‌کدام از بازیگران این بحران به‌خصوص ایالات‌متحده و ایران این را نمی‌خواهند.»
در همین حال وزارت خارجه آمریکا در پیامی توییتری از قول مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور، ضمن ابراز امیدواری در مورد "تغییر رفتار ایران"، ابراز اطمینان کرده که ایالات متحده در به کرسی نشاندن راهبرد خود در این خصوص موفق خواهد شد.
خواست خودداری ایران از "ستیزه‌جویی"
نشریه اینترنتی پولیتیکو نیز نهم مهرماه گذشته جزئیاتی از مفاد طرح فرانسه را منتشر کرده و نوشته بود که در این ابتکار، علاوه بر تضمین عدم تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای و مذاکره درباره سرنوشت برجام پس از ۲۰۲۵، از جمهوری اسلامی خواسته شده تا از هرگونه "ستیزه‌جویی" خودداری کرده و از طریق مذاکره به دنبال صلح در منطقه باشد.
به گفته این پایگاه خبری آمریکایی، با آنکه در متن طرح مکرون به‌صراحت سخنی از برنامه موشک‌های بالستیک ایران به میان نیامده، اما به گفته مقام‌های فرانسوی، برداشت همه طرف‌ها از لحن طرح مزبور این است که حوزه موشکی نیز بخشی از مذاکرات را تشکیل خواهد داد. به نوشته پولیتیکو، آمریکا نیز در صورت پذیرش چنین تعهداتی از سوی جمهوری اسلامی، متعهد به رفع همه تحریم‌های ثانوی پس از سال ۲۰۱۷ علیه ایران خواهد شد.
فرانسه ۱۲ شهریورماه گذشته نیز پیشنهادی را مطرح کرده بود که بر اساس آن، در ازای راه‌اندازی یک خط اعتباری "۱۵ میلیارد دلاری" برای خرید نفت ایران، امنیت خلیج فارس تأمین و مذاکرات بر سر امنیت منطقه و وضعیت توافق هسته‌ای موسوم به برجام پس از سال ۲۰۲۵ میلادی آغاز شود. حدود یک هفته پس از اعلام این پیشنهاد نیز برخی مقام‌ها و رسانه‌های آمریکایی از موافقت ترامپ با طرح فرانسه خبر داده بودند.
رئیس جمهوری ایران دهم مهرماه گذشته با بیان اینکه "حدود آن چارچوب کلی را که اروپا به دنبال آن بود و اصرار می‌کرد، با اصلاحاتی در آن عبارت‌ها، قبول داریم"، گفته بود: «ما همیشه به دنبال امنیت در منطقه بوده و هیچ‌وقت به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و آنها تحریم‌ها را بردارند و فعالیت‌های تجاری ایران را آزاد بگذارند.»
حسن روحانی همچنین کاخ سفید را مسئول شکست تلاش‌ها برای دیدار او و ترامپ معرفی کرده و با اشاره به "همکاری" خود در راستای مذاکره گفته بود، آمریکا در "پیغام خصوصی" نرمش نشان می‌داد، اما علنا از "تشدید تحریم‌ها" سخن می‌گفت.
با وجود تأکید روحانی بر "باز بودن راه" برای مذاکره با آمریکا، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نفس مذاکره با آمریکا را به عنوان "سم مضاعف" رد و آن را ممنوع اعلام کرده است. خامنه‌ای چهارم مهرماه گذشته نیز نه تنها بار دیگر راه مذاکره با آمریکا را "بسته" خواند، بلکه با "خبیث" نامیدن اروپا، اعلام کرد که باید از کشورهای اروپایی هم "به‌کلی قطع امید کرد."