ظریف به کشورهای اروپایی: حتی به یک تعهد خود هم عمل نکردید
۱۳۹۸ آبان ۲۱, سه‌شنبه
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در واکنش به بیانیه روز گذشته اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان، آنان را متهم به "وقت‌کشی" و پایبند نبودن به تعهداتشان در قبال توافق هسته‌ای موسوم به برجام کرد.
وزیر خارجه ایران امروز سه‌شنبه ۲۱ آبان (۱۲ نوامبر) در پیامی توییتری خطاب به همتایانش در اتحادیه اروپا و سه کشور مزبور، ضمن ضمیمه کردن نامه ششم نوامبر ۲۰۱۸ خود خطاب به هماهنگ‌کننده سیاست خارجی این اتحادیه و سایر اعضای برجام نوشت: «"به تعهدات خود ذیل برجام کاملا پایبند بوده‌ایم." شما؟! واقعا؟! فقط یک تعهد را نشان دهید که در ۱۸ ماه گذشته به آن عمل کرده‌اید.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
اتحادیه اروپا و وزیران خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا دیروز دوشنبه به جمهوری اسلامی در خصوص نقض تعهداتش در قبال برجام هشدار دادند و ضمن ابراز "نگرانی عمیق" از اقدام ایران در از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات اتمی فردو، آن را "ناسازگار" با توافق هسته‌ای عنوان کردند.
اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی ضمن اشاره به دشوارتر شدن حفظ برجام، از جمهوری اسلامی خواسته‌اند تا به مفاد این توافق پایبند بماند. در بیانیه مشترک وزیران خارجه سه کشور اروپایی همچنین هشدار داده‌اند که در صورت عدم پایبندی ایران به برجام، آمادگی استفاده از همه مکانیسم‌های موجود در آن، از جمله اعمال تحریم علیه جمهوری اسلامی را دارند.
بیانیه اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی پس از آن صادر شد که ایران از برداشتن "گام چهارم کاهش تعهدات برجامی" خود خبر داد و فرایند غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات اتمی فردو آغاز شد. توقف غنی‌سازی اورانیوم در این تاسیسات زیرزمینی، یکی از محورهای اصلی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ محسوب می‌شود.
سپس در نشست اخیر شورای حکام، این شورا از موضوع اخراج یکی از بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران و نیز گزارش پیدا شدن آثار اورانیوم در "یک محل اعلام‌نشده" که گفته می‌شود احتمالا تورقوزآباد در نزدیکی تهران است، ابراز نگرانی کرد.
"اقدامات جبرانی" با استناد به بند ۳۶ برجام
محمدجواد ظریف اما در پیام توییتری امروز خود اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی مزبور را متهم کرده است، زمانی که آنها به گفته او مشغول "وقت‌کشی" بوده‌اند، "ایران مکانیسم رفع اختلاف را به جریان انداخت و آن را به اتمام رساند."
رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی همچنین ضمن ارجاع دادن همتایانش در اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی به نامه ششم نوامبر ۲۰۱۸ خود، تصریح کرده است: «ما اکنون در حال استفاده از اقدامات جبرانی مندرج در بند ۳۶ برجام هستیم.»
اسحاق آل حبیب، سفیر ایران در سازمان ملل متحد نیز یک روز پیش از ظریف به هشدار کشورهای اروپایی واکنش نشان داد و گفت: «اگر اتحادیه اروپا برای حفظ برجام آن قدر جدی است، باید با اقدامات عملی مناسب کاری کند که ایران بهره‌مند شود.»
آل حبیب افزود که ایران بابت فشارهای حداکثری آمریکا "بهای سنگینی" پرداخته و "بیش از سهم عادلانه خود" برای حفظ برجام تلاش کرده، اما نمی‌تواند "به‌تنهایی تمام فشارها و هزینه‌ها را برعهده بگیرد."
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
جمهوری اسلامی از اردیبهشت‌ماه گذشته با استناد به بند ۳۶ برجام، آغاز به کاهش تعهدات هسته‌ای خود در زمینه فروش اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین، سطح غنی‌سازی، محدودیت‌های منظورشده برای توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته و راه‌اندازی تأسیسات فردو کرد.
بند ۳۶ برجام و خطر فعال شدن "مکانیسم ماشه"
بند ۳۶ برجام که ظریف با استناد به آن از حق ایران برای "استفاده از اقدامات جبرانی" خبر داده است، دو لبه دارد و دیگر طرفین توافق هسته‌ای نیز می‌توانند از آن برای اعمال فشار به جمهوری اسلامی استفاده کنند. در صورت بالا گرفتن اختلافات، طرف مقابل نیز می‌تواند با استناد به بند ۳۷ موضوع اختلاف را به شورای امنیت ببرد که در آن صورت امکان بازگشت خودکار تمام قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران وجود دارد.
گرچه بر اساس بند ۳۶، "چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا کلیه گروه ۱+۵ تعهدات خود را رعایت ننموده‌اند، ایران می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع نماید"، اما در عین حال چنانچه هر یک از طرفین مقابل نیز "معتقد باشد که ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱+۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورد."
در بندهای ۳۶ و ۳۷ توافق هسته‌ای ساز و کاری موسوم به "مکانیسم ماشه" یا "مکانیسم بازگشت خودکار" برای حل و فصل مناقشه میان طرفین برجام برای شرایط بروز اختلاف پیش‌بینی شده است. طبق این بندها، چنانچه کشورهای اروپایی یا یکی از آنها ایران را متهم به نقض توافق هسته‌ای کرده و موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهد، در صورتی که ایران نتواند رضایت شاکی را جلب کند، پرونده به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده خواهد شد. سپس طی مراحلی عملا راه برای فعال شدن مجدد تمامی قطعنامه‌های پیشین و احیای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران باز خواهد شد.
پیش‌تر نیز خبر احتمال استفاده اروپا از "مکانیسم ماشه" منتشر شده بود. یک دیپلمات اروپایی ۱۴ تیرماه گذشته با بیان اینکه گفت‌وگو با مقام‌های جمهوری اسلامی در تمامی سطوح در جریان است، خاطرنشان کرده بود، "درصورتی که چیزی تغییر نکند" اروپا ممکن است به مکانیسم ماشه متوسل شود.