طلب بخشش روشنفکران ترکیه از ارامنه جهان
۱۳۸۷ آذر ۲۰, چهارشنبه
روشنفکران ترکیه با راه‌انداختن یک پایگاه اینترنتی به نام "من تقاضای پوزش دارم" دست به ابتکار تازه‌ای برای بهبود مناسبات مردم ترکیه با ارامنه جهان زدند. این تارنما از آغاز سال میلادی جدید راه اندازی خواهد شد و در برگیرنده پوزش طلبی فردی از ارامنه می‌باشد. متن این عذرخواهی چنین است: «وجدان من نمی‌تواند بپذیرد، در قبال فاجعه عظیمی که در سال ۱۹۱۵ بر سر ارامنه ساکن در امپراطوری عثمانی نازل شد، سکوت شود و یا حتا این فاجعه انکار گردد. من این بی‌عدالتی را مردود می‌شمارم، با همسایگان ارمنی خود احساس همدردی دارم و از آنان پوزش می‌طلبم».
این فراخوان از سوی چهار روشنفکر ترکیه سامان یافته که سه تن از آنان استادان دانشگاه با نام‌های پرفسور "باشکین اوران"، "احمد اینزل"، "چنگیز اختر" هستند و شخص چهارم "علی بایرام‌اوغلو" روزنامه‌نگار است.
تابوشکنی در ترکیه
برای جلوگیری از طغیان خشم ملی‌گرایان افراطی، احمد اینزل گفت: «مستقل از سیاست رسمی کشور، مردم ترکیه حق دارند نظرشان را درباره تاریخ کشور خود بیان کنند. ما امیدواریم که این فعالیت تازه مورد سوء استفاده سیاسی قرار نگیرد». چگیز اختر نیز افزود: «ما به‌دنبال جلب نظر فردی هم‌میهنان خود هستیم. هرکه مایل به عذرخواهی است می‌تواند بدین کار مبادرت ورزد».
به‌رغم این توضیحات مبنی بر شخصی و فردی بودن پوزش‌طلبی، بیم آن می‌رود که این ابتکار تازه در کشور ترکیه به خشم ناسونالیست‌های افراطی دامن زند. دولت باغچالی، رهبر حزب ملی‌گرای "حرکت ملی" ترکیه در این باره گفته است: «مردم ترکیه بابت هیچ مسئله‌ای نیاز به عذرخواهی ندارند. برعکس، در آن زمان ارامنه دست به کشتار همسایگان ترک خود زدند و بعد از آن نیز برخی از دیپلمات‌های ترک را در سراسر جهان به قتل رساندند».
به‌رغم واکنش سریع باغچالی، و به‌رغم ده‌ها سال تبلیغ برای این مواضع متکبرانه، نظراتی از این دست در ترکیه، در حالتی تدافعی قرار گرفته‌اند. فراخوان جدید روشنفکران ترکیه اقدامی منحصر به فرد نیست، بلکه بخشی از مباحث گسترده‌تری است که ظرف سالهای اخیر پیرامون کشتار ارامنه به راه افتاده است. این فعالیت‌ها آشکارا ممنوعیت بحث پیرامون قتل عام ارامنه را شکسته است.
بهبود روابط دو کشور
این بحث‌ها در آغاز تنها طالب اصلاحاتی نسبت به مواضع رسمی در ترکیه بود، اما به مرور بدل به جدلی جدی میان تاریخ‌نگاران ترک شد. نتیجه این گونه انتقادات و تجدیدنظر‌ها، سرانجام به ملاقات عبدالله گل، رئیس‌جمهور ترکیه از ارمنستان در در دو ماه پیش منجر شد. فعالیت‌جدید روشنفکران نیز، به نوبه خود سبب شتاب‌گیری تحولات در این زمینه خواهد شد.
مبتکران این اقدام عنوان می‌کنند: «بسیاری از مردم ترکیه نمی‌دانند که ارامنه چه مصیبت عظیمی را متحمل شده‌اند. ما امیدواریم که این ابتکار سبب کنجکاوی بیشتر جوانان شود».
زمان برای آغاز این فعالیت بسیار آگاهانه انتخاب شده است. پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و تشکیل کشور مستقل ارمنستان، دولت‌های ترکیه و ارمنستان خواستار بهبود مناسبات خود هستند. بهبود مناسبات به معنای مبادله سفرا و بازگشایی مرزها میان دو کشور خواهد بود. در آغاز سال آینده رئیس‌جمهور ارمنستان سفری به آنکار خواهد داشت. ترکیه نیز آمادگی خود را برای میانجی‌گری میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه "قره باغ" اعلام کرده است.