صلح اسرائیل و فلسطین، میان بیم و امید

روز گذشته، چهارشنبه (۲۴ شهریور / ۱۵ سپتامبر) دور تازه‌ی مذاکرات صلح خاورمیانه میان نخست وزیر اسرائیل و رئیس حکومت خودگردان فلسطین به پایان رسید. این مذاکرات با پافشاری هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا صورت گرفت که اقداماتش مورد حمایت اعضای اتحادیه‌ی اروپا قرار دارد. بحث بر سر شهرک‌های یهودی‌نشین و مخالفت‌های نیروهای شبه‌نظامی حماس با مذاکرات صلح از موانع اصلی دست یافتن به یک توافق پایدار به شمار می‌رود.

استقبال اتحادیه اروپا از مذاکرات صلح

اتحادیه اروپا از اسرائیل خواست تعلیق ساخت شهرک‌های یهودی‌نشین در غرب اردن را تمدید کند. این تعلیق ده روز دیگر، ۲۶ سپتامبر به اتمام می‌رسد. در بیانیه‌ای که روز پنجشنبه (۱۶ سپتامبر / ۲۵ شهریور) به امضای وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا رسید تاکید شده، ساختن این شهرک‌ها مطابق حقوق بین‌الملل "غیرقانونی" هستند. این وزیران همچنین خواستار پایان گرفتن خشونت در منطقه "به ویژه حمله‌های موشکی و تروریستی" شده‌اند.

در این بیانیه از اسرائیل و فلسطین خواسته شده ضمن حفظ "آرامش و خویشتنداری" از هر اقدامی که مذاکرات صلح را به مخاطره بیندازد پرهیز کنند. وزیر خارجه آلمان، گیدو وستروله در بروکسل گفت، از این که اتحادیه اروپا در زمینه مذاکرات صلح خاورمیانه به موضع واحدی رسیده است استقبال می‌کند.

درخواست تعلیق شهرک‌سازی

مناقشه بر سر ساخت شهرک‌های یهودی‌نشین از مهم‌ترین چالش‌های دور تازه‌ی مذاکرات مستقیم میان رهبران اسرائیل و حکومت خودگردان فلسطین که پس از دو سال وقفه ابتدای ماه جاری میلادی آغاز شده به شمار می‌رود. ناظران ابراز نگرانی می‌کنند این مناقشه بر مذاکراتی که با فشار و تلاش ایالات متحده از سرگرفته شده سایه افکند و به قطع آن منجر شود.

آویگدور لیبرمن، وزیر خارجه دولت ائتلافی اسرائیل و رهبر یکی از حزب‌های ملی‌گرای این کشور ششم سپتامبر گفته بود با نفوذی که حزبش در دولت دارد مانع تمدید تعلیق شهرک‌سازی خواهد شد. محمود عباس، رئیس حکومت خودگردان فلسطین بارها تهدید کرده در صورت ادامه‌ی شهرک‌سازی مذاکرات مستقیم را قطع کند. نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو همچنان از اعلام ادامه‌ی تعلیق ساخت شهرک‌ها خودداری می‌کند.

در خواست آمریکا از کشورهای عربی

رهبران فلسطین و اسرائیل زیر نظر آمریکا و با حضور هیلاری کلینتون وزیر خارجه‌ی این کشور دو دور مذاکره را در روزهای گذشته پشت سرگذاشته‌اند. این مذاکرات روز سه‌شنبه، ۲۳ شهریور در شرم‌الشیخ مصر و روز بعد از آن در اورشلیم / بیت‌المقدس انجام شده است.

تا کنون در مورد توافق یا عدم توافق در مورد ساخت شهرک‌ها خبری منتشر نشده است. در همین حال آمریکا از کشورهای عربی خواسته است در نشست آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که هفته‌ی آینده در وین برگزاری می‌شود از طرح قطعنامه‌ای در مورد برنامه‌های هسته‌ای اسرائیل خودداری کنند. فرستاده‌ی آمریکا به این نشست روز پنجشنبه گفته است چنین قطعنامه‌ای می‌تواند مذاکرات صلح خاورمیانه را به مخاطره بیندازد.

خوش بینی محتاطانه

در حالی که خبرهای دقیقی از نتیجه‌ی دو روز مذاکره میان سران فلسطین و اسرائیل منتشر نشده برخی از اظهارات حاکی از خوش‌بینی نسبی مقام‌های آمریکایی است. جورج میچل نماینده ویژه آمریکا در خاورمیانه که روز گذشته از جدی بودن و حسن نیت طرفین در مذاکرات ابراز خشنودی کرده بود روز پنجشنبه، ۲۵ شهریور گفت، گفتگو میان سران اسرائیل و فلسطین بهتر از آنچه انتظار می‌رفت انجام شده. او در عین حال متذکر شد رسیدن به یک توافق نهایی در مورد شهرک‌سازی نیازمند مذاکرات بیشتر است.

به گزارش خبرگزاری آلمان، ایالات متحده همچنان برای ادامه یافتن گفتگوها بر هر دو طرف فشار می‌آورد. بنابر این گزارش محمود عباس گفته است «می‌دانم که در شرایط زمانی و موقعیت دشواری به سر می‌بریم اما آمریکا مصمم است مذاکرات صلح به نتیجه برسد.»

پیشنهاد آمریکا برای ادامه‌ی مذاکرات

محمود عباس روز پنجشنبه در رام‌الله گفت «همه می‌دانیم که برای دست یافتن به صلح راه دیگری جز مذاکره نیست، و به همین دلیل چاره‌ای جز ادامه‌ی تلاش‌ها وجود ندارد.» هیلاری کلینتون نیز پس از دیدار با عباس اظهار داشت «همه‌ی ما، همانگونه که خواست رئیس جمهور ایالات متحده باراک اوباماست، خواهان پیشرفت در مسیر دست یافتن به یک پیمان صلح از طریق گفتگو و مذاکره‌ی مستقیم هستیم.» او می‌افزاید «این مذاکرات باید به تشکیل یک دولت مستقل فلسطین، متناسب با تلاش‌های فلسطینیان، بینجامد.»

به گزارش منابع خبری، دولت آمریکا برای جلوگیری از شکست مذاکرات صلح پیشنهادهایی مطرح کرده که جزییات ان هنوز رسما منتشر نشده است. روزنامه‌ی عربی الشرق الاوسط می‌نویسد، مطابق این پیشنهاد اسرائیل باید تعلیق ساخت شهرک‌های یهودی‌نشین در غرب اردن را برای سه ماه تمدید کند.

وزیر خارجه آلمان نیز در حاشیه نشت وزیران خارجه اتحادیه اروپا بر این درخواست تاکید کرد و گفت «در شرایط حاضر باید از هر اقدامی که این مذاکرات دشوار را دشوارتر کند خودداری کرد.» گفته می‌شود این سه ماه فرصتی است تا طرفین در مورد مرزهای یک کشور مستقل فلسطینی به توافق برسند.

هفته‌ی آینده، قرار دیدار جدید

گرچه هنوز در مورد موفقیت‌آمیز بودن دور جدید مذاکرات مستقیم میان رهبران فلسطین و اسرائیل تردیدهای فراوانی وجود دارد، شواهد دست‌کم نشان می‌دهد که گفتگوهای دو روز گذشته به بن بست نرسیده است. سرپرستان مذاکرات از هر دو طرف اعلام کرده‌اند قصد دارند هفته‌ی آینده تاریخ جدید برای دیدار محمود عباس با نخست وزیر اسرائیل تعیین کنند.

در همین حال دبیرکل اتحادیه عرب، عمر موسی گفته است کشورهای عربی قصد دارد "شانس دیگری" در اختیار مذاکرات مستقیم صلح قرار دهند. او می‌گوید، این تصمیم در حالی اتخاذ شده که کشورهای عربی به انعطاف اسرائیل چندان خوش‌بین نیستند.

حمله‌ی شبه نظامیان حماس و پاسخ اسرائیل

همزمان با پایان دور جدید مذاکرات صلح جنگنده‌های اسرائیلی شامگاه چهارشنبه هدف‌هایی را در نوار غزه که در کنترل نیروهای حماس است مورد حمله قرار داده‌اند. یکی از سخنگویان ارتش اسرائیل می‌گوید، هدف این حمله‌ها انبارهای اسلحه و مهماتی در شمال و جنوب غزه، و واکنش به حمله‌هایی است که با آغاز مذاکرات به خاک اسرائیل شده است.

بنابه گزارش‌ها شبه‌نظامیان فلسطینی روز چهارشنبه از مناطق تحت تسلط حماس ده موشک و خمپاره به خاک اسرائیل شلیک کرده‌اند. ارتش اسرائیل می‌گوید، این شدیدترین حمله طی یک روز از ماه مارس سال ۲۰۰۹ تا کنون بوده است. ظاهرا این حمله‌ها تلفاتی در پی نداشته است. اقدام تلافی‌جویانه‌ی اسرائیل، بنا به گزارش‌ها یک کشته و چند زخمی به گذاشته است.

تلاش آمریکا برای جلب همکاری سوریه

روز پنجشنبه هیلاری کلینتون پیش از خاتمه‌ی سفر خود به خاورمیانه به عمان پایتخت اردن سفر کرد تا با ملک عبدالله دوم، پادشاه این کشور و همتای اردنی خود دیدار و گفتگو کند. او اردن را شریک مهمی در مذاکرات صلح خواند و وعده داد آمریکا پشتیبانی مالی از پروژه‌های عمرانی برای بهبود زیرساخت‌های این کشور عربی را افزایش دهد.

فرستاده ویژه آمریکا جورج میچل نیز پیش از بازگشت به کشورش راهی سوریه شد تا با بشار اسد دیدار کند. میچل قصد دارد رئیس جمهور سوریه را به از سرگیری گفتگوهای غیرمستقیم با اسرائیل تشویق کند.

حماس، یکی از مخالفان اصلی صلح

ظاهرا هدف آمریکا شتاب بخشیدن به روند مذاکرات مستقیم میان فلسطین و اسرائیل و جلب حمایت کشورهای عربی از این مذاکرات است. در کنار اختلاف شدید بر سر شهرک‌های یهودی نشین، یکی از معضلات مذاکرات صلح عدم حضور سران حماس در این مذاکرات است.

نیروهای حماس که از سوی جمهوری اسلامی حمایت می‌شوند با مذاکرات صلح مخالف‌اند و مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل را تبلیغ می‌کنند. شبه‌نظامیان حماس از ابتدای ماه سپتامبر که دوره تازه مذاکرات صلح آغاز شد، عملیات نظامی خود را شدت بخشیده‌اند.

BK/DK