صدرنشینی ایرانیان در خرید مسکن در ترکیه و دریافت شهروندی

دولت آنکارا ۲۳ فوریه (سوم اسفند پارسال)، درست دو روز بعد از تایید رسمی موارد ابتلا به کرونا در جمهوری اسلامی، مرزهایش با ایران را بست.

به رغم بسته شدن مرزها، شهروندان ایرانی در ماههای فوریه، مارس و حتی آوریل (ماه گذشته) که کرونا به سرعت در ترکیه شیوع پیدا کرد، به صدرنشین خریداران مسکن ترکیه در میان خارجی‌ها تبدیل شدند. قبلا، عراق صدرنشین بود و ایران در جایگاه دوم قرار داشت.

مرکز آمار ترکیه در گزارش جدید خود از فروش مسکن به خارجی‌ها می‌گوید ایرانیها در ماه فوریه ۷۲۱ واحد مسکن در این کشور خریداری کرده و برای اولین بار صدرنشین مشتریان خارجی مسکن در ترکیه شدند.

ماه مارس، شمار خرید مسکن توسط ایرانیها در ترکیه به ۴۶۵ مورد و در ماه گذشته به ۱۷۵ مورد رسید. به رغم افت خرید مسکن، ایرانیها در هر سه ماه یاد شده، صدرنشین مشتریان خارجی املاک در ترکیه بوده‌اند.

نکته جالب اینکه فروش مسکن به خارجی‌ها به خاطر شیوع کرونا و قرنطینه کشور طی ماه مارس و خصوصا آوریل به شدت روند نزولی داشته، اما سهم ایرانیها از خرید مسکن در این کشور روند صعودی را تجربه کرده است.

سهم ایرانیها در خرید مسکن در میان خارجی‌ها در ماه فوریه ۱۷ درصد، مارس ۱۵ درصد و در ماه آوریل نزدیک ۲۰ درصد بود.

ایرانیها از سال ۲۰۱۷ خرید خانه از ترکیه را افزایش دادند. در همین سال، شهروندان ایران تنها ۷۹۲ واحد مسکن از ترکیه خریده بودند که ۲۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۶ بود و ایرانیها در جایگاه هشتم خریدار خارجی مسکن در این کشور بودند. در سال ۲۰۱۸ این رقم به ۳۹۷۵ واحد و در سال گذشته میلادی این رقم به ۵۴۲۳ واحد اوج گرفت.

در چهار ماهه ابتدایی سال جاری میلادی نیز این رقم ۲۰۲۱ واحد بوده که به رغم شیوع کرونا و بسته شدن مرزها، نسبت به دور مشابه پارسال ۵۸ درصد افزایش نشان می‌دهد.

وضعیت ارز، مسکن و تورم

از سال ۲۰۱۷ تاکنون، ارزش لیر ترکیه در مقابل دلار تقریبا نصف شده و تورم سالانه نیز بطور متوسط حدود ۱۴ درصد بوده است. در همین دوره زمانی اگرچه ریال ایران در مقابل دلار ۷۷ درصد از ارزش خود را از دست داده که بیشتر از افت ارزش لیر است، اما متوسط نرخ تورم سالانه در ایران نیز دو برابر ترکیه بوده است و رشد قیمت مسکن در ایران به مراتب بالاتر از ترکیه بوده است.

به عبارتی ساده، حتی اگر ارزش دلاری مسکن را در نظر بگیریم، سود خرید مسکن در ترکیه و ایران طی سه سال گذشته چندان تفاوتی با هم ندارد و حتی وضعیت مسکن ایران - حداقل روی کاغذ - بهتر از ترکیه است. بدین ترتیب، اوج‌گیری خرید مسکن توسط ایرانیها در ترکیه باید علتی بیرون از محاسبات مالی و سود اقتصادی داشته باشد.

اخیرا دولت ترکیه اعلام کرد که از سال ۲۰۱۷ به این سو، نزدیک هفت هزار خارجی از بیش از صد کشور به خاطر خرید مسکن در ترکیه، موفق به گرفتن حق شهروندی شدند که ایرانی‌ها صدرنشین بودند. در این دوره ۱۴۷۵ نفر ایرانی، ۸۴۲ نفر عراقی و ۸۱۲ نفر افغانی به‌خاطر خرید مسکن حق شهروندی ترکیه را دریافت کردند.

این کشور از سپتامبر ۲۰۱۸، شروط اعطای حق شهروندی به شرط سرمایه‌گذاری در بازار املاک کشور را آسانتر کرد و ۲۵۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری جهت دریافت حق شهروندی در نظر گرفته شد که چهار برابر کمتر از قبل بود.

جزئیات آمارهای ماهانه نیز نشان می‌دهد از این تاریخ به بعد، آهنگ رشد خرید خانه توسط خارجی‌ها، خصوصا ایرانی‌ها که با خروج آمریکا از برجام نیز مواجه شده بودند، رشد چشمگیری داشته است.

البته، در میان خریداران عمده خارجی مسکن در ترکیه شهروندان آلمان، روسیه و عربستان نیز دیده می‌شوند و مشتریان اصلی بازار مسکن ترکیه تنها ایران، عراق و افغانستان نیست.

از طرف دیگر، برخلاف بازار مسکن ایران که بعد از تحریمها، به رغم افزایش قیمت، با افت چشمگیر شمار معاملات مسکن و رکود در این بخش مواجه شده بود، بازار مسکن ترکیه توانسته گرمی و سرزندگی خود را حفظ کند.

شمار فروش مسکن در ترکیه به خارجی‌ها در سال گذشته نسبت به سال ۲۰۱۸ حدود ۱۵ درصد و نسبت به سال ۲۰۱۷ حدود ۱۱۰ درصد رشد داشته است. شمار فروش مسکن در میان شهروندان خود ترکیه نیز طی این مدت اگرچه رشد اندکی داشته، اما حداقل مانند ایران با افت چشمگیر مواجه نبوده است.

طی سال گذشته بیش از یک میلیون واحد مسکن در ترکیه معامله شده است که ۸۰ درصد آن در استانبول، قلب اقتصادی کشور و آنکارا پایتخت کشور بوده است.

این در حالی است که بر اساس آمارهای بانک مرکزی، تعداد معاملات ماهانه مسکن در تهران طی دو سال گذشته با تلاطمهای چشمگیر، بین ۵ هزار تا ۱۵ هزار در نوسان بوده که قابل مقایسه با حجم عظیم معاملات مسکن در استانبول و آنکارا نیست.

تابستان پارسال جمهوری اسلامی نیز اعلام کرد شهروندان خارجی که ۲۵۰ هزار یورو در بخش املاک ایران سرمایه‌گذاری کنند، مجوز اقامت ۵ ساله در کشور دریافت می‌کنند. از آن زمان هیچ آماری درباره فروش مسکن در ایران به خارجی‌ها منتشر نشده و اصولا با شرایط ایران، انتظار نمی‌رود این پیشنهاد مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی قرار گرفته باشد.

تجارت ایران و ترکیه

آمارهای رسمی ترکیه نشان می‌دهد وارداتش از ایران در سه ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۰ نسبت به دور مشابه پارسال حدود شش برابر افت داشته و به ۲۸۲ میلیون دلار رسیده است.

این کشور در ماه مارس تنها ۳۳ میلیون دلار واردات از ایران داشته که نسبت به مارس پارسال ۱۹ برابر افت نشان می‌دهد. هنوز آمارهای ماه آوریل منتشر نشده است.

صادرات ترکیه به ایران نیز در سه ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۰ نسبت به دور مشابه پارسال تقریبا نصف شده و به ۴۵۱ میلیون دلار رسیده. این کشور در ماه مارس تنها ۴۷ میلیون دلار صادرات به ایران داشته که نسبت به مارس پارسال ۶ برابر افت نشان می‌دهد.

ترکیه از نیمه دوم پارسال خرید نفت از ایران را به‌خاطر تحریمهای آمریکا متوقف کرد. از آخر ماه مارس سال جاری نیز در پی انفجار خط لوله گازی توسط گروه «پ ک گ» در خاک ترکیه، این کشور واردات گاز از ایران را متوقف کرده و به نظر می‌رسد حداقل در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ هیچ گازی از ایران وارد نخواهد کرد.