سیر صعودی مهاجرت نخبگان علمی ایرانی
۱۳۹۱ خرداد ۹, سه‌شنبه
طی ۱۴ سال گذشته، ۶۴ درصد دانش‌آموزان ایرانی مدال‌آور المپياد از ایران مهاجرت کرده و هم‌اکنون در دانشگاه‌های مطرح و درجه اول دنيا در كشورهای آمريكا، كانادا، فرانسه و آلمان مشغول تحصيل، تدريس و پژوهش هستند.
روزنامه شرق در شماره روز سه شنبه ( ۹ خرداد ۱۳۹۱) در گزارشی با عنوان "المپیاد مهاجرت" نوشته است: « از مجموع ۲۲۵ دانش‌آموز ايرانی كه طی سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۶ در ۵۳ المپياد جهانی شركت كردند بيش از۱۴۰ نفر یعنی معادل ۲ / ۶۲ درصد آن‌ها هم‌اكنون در يكی از دانشگاه‌های مطرح دنيا در آمريكا و كانادا تحصيل می‌‌كنند.»
آمار این روزنامه نشان می‌دهد که در حال حاضر ۲ / ۶۹ درصد مدال‌آوران المپیاد فیزیک، ۷ / ۷۶ درصد مدال‌آوران المپیاد ریاضی و ۵۰ درصد مدال‌آوران المپیاد کامپیوتر در کنار ۵۰ درصد مدال‌آوران المپیاد شیمی، خارج از مرزهای جغرافیایی ایران و در دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتی برتر دنيا همچون دانشگاه هاروارد، استنفورد، ام‌آی‌‌تی، كاليفرنيا، كمبريج، جان هاپكينز و پرينستون در آمريكا و دانشگاه تورنتو و سايمون فريز در كانادا مشغول تحصیل و تحقیق هستند.
این گزارش می‌افزاید مبدا ۹۴ درصد دانش‌آموزان المپیادی ایران دانشگاه صنعتی شریف و مقصد ۴ / ۶۶ آن‌ها کشور آمریکا است.
گزارش صندوق بین‌المللی پول
این آمار جدا از آمار ساير نخبگان ايرانی است كه مارک يا برچسب حضور در المپياد‌های جهانی را ندارند و پا از جغرافيای مرزی ایران بیرون گذاشته‌اند. گروه اخیر نیز بخش عمده‌ای از جامعه نخبگان ايرانی در كشورهای توسعه‌يافته را تشكيل می‌‌دهند.
ایران در میان کشورهای توسعه نیافته از کشورهایی است که بیشترین آمار مهاجرت را داراست. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۰۹، جمهوری اسلامی ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان، در میان ۹۱ کشور در حال توسعه یا توسعه‌نیافته جهان، مقام نخست را داشته است.
به استناد گزارش سال ۲۰۰۹ صندوق بین‌المللی پول، «سالانه ۱۸۰ هزار نیروی آموزش‌‌دیده از ایران مهاجرت می‌کنند که فرار ۱۸۰ هزار نیروی آموزش دیده، به معنای خروج سالانه ۵۰ میلیارد دلار ارز از کشور است.»
بنا بر آمار سال ۲۰۰۹ صندوق بین المللی پول، هم‌اکنون بیش از ۲۵۰ هزار مهندس و پزشک ایرانی و بیش از ۱۷۰ هزار ایرانی دیگر با تحصیلات عالیه در آمریکا زندگی می کنند.
همچنین طبق آمار رسمی اداره گذرنامه جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۷، روزانه ۱۵ کارشناس ارشد، ۲ یا ۳ دارنده درجه دکترا و در مجموع ۵۴۷۵ نفر از ایران مهاجرات کرده‌اند.
در برخی گزارش‌ها تخمین زده شده که در حال حاضر حدود ۵ میلیون ایرانی در خارج از ایران به سر می‌برند.
روزنامه شرق در ادامه گزارش خود به سرمایه دست کم ۸۰۰ میلیارد دلاری ایرانیان خارج از کشور اشاره کرده و نوشته است این رقم معادل بيش از يك دهه پول فروش نفت ایران است.
در گزارش یاد شده آمده که حدود ۵۰۰ پروفسر ایرانی (معادل با یک پنجم كل استادان ایرانی داخل كشور) در ايالات متحده وجود دارند. همچنین براساس پژوهش صورت گرفته در دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بيش از ۷۰ درصد دانشجويان مقطع دكترای آن دانشگاه كه موفق به دريافت مدرک دكترای خود شده‌اند در فكر مهاجرت هستند.
شرکت‌های بزرگ همچون گوگل و مايكروسافت مقصد نخبگان ایرانی
در گزارش "شرق" با ذکر نمونه‌ای از جذب نخبگان ایرانی توسط شركت‌های بزرگ همچون گوگل و مايكروسافت آمده است: «هم‌اكنون بهشاد بهزادی فوق دكترای زيست‌شناسی مولكولی محاسباتی از موسسه ماكس پلانک و دارنده مدال نقره المپياد كامپيوتر سال ۱۹۹۸ در كشور پرتغال و محمدحسين باطنی فارغ‌التحصيل دانشگاه پرينستون آمريكا و دارنده مدال طلای المپياد كامپيوتر سال ۲۰۰۲ در كشور فنلاند هر دو از اعضای اصلی تيم تحقيقاتی شركت فناوری اطلاعات گوگل در كشور آمريكا هستند.»
روزنامه شرق اضافه کرده است: «اميد اعتصامی فارغ‌التحصيل دانشگاه بركلی ايالت كاليفرنيای آمريكا، دارنده مدال نقره المپياد كامپيوتر سال ۲۰۰۱ در كشور چين، محمدعلی ابام فوق دكترای مهندسی كامپيوتر هندسه محاسباتی و گسسته در دانشگاه دورتموند آلمان، دارنده مدال برنز المپياد جهانی رياضی سال ۱۹۹۵ در كشور كانادا و محسن بياتی فوق دكترای فناوری اطلاعات از دانشگاه استنفورد، دارنده مدال طلای المپياد جهانی رياضی سال ۱۹۹۷ در كشور آرژانتين و شاهد حاجی علی احمد دكترای علوم رياضی در دانشگاه ميشيگان آمريكا، دارنده مدال طلای المپياد جهانی رياضی سال ۱۹۹۸ در كشور تايوان نيز در حال حاضر از اعضای گروه تحقيقاتی شركت مايكروسافت در كشور آمريكا هستند.»
آمارها در حالی حاکی از مهاجرت نخبگان ایرانی به کشورهای توسعه یافته‌اند که مسئولان دولت جمهوری اسلامی بارها این مسدله را تکذیب کرده‌اند.
محمود احمدی‌نژاد در سال‌های میانی نخستین دوره ریاست جمهوری خود، مساله مهاجرت نخبگان را رد کرده و گفته بود: «برخی‌ها با تعبیر غلط از عنوان فرار مغزها استفاده می‌کنند. ما فرار مغز نداریم.»