سیاستهای فرهنگی دولت خاتمی در ترازوی اصولگرایان
۱۳۸۵ شهریور ۱۶, پنجشنبه
�صویب رسید که هدفش بررسی و ارزیابی چگونگی انطباق سیاستهای فرهنگی دولت خاتمی با اهداف و ارزشهای انقلاب اسلامی عنوان شده است.
سرانجام گزارش هیات تحقیق و تفحص از وزارت ارشاد دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی، در صحن علنی مجلس قرائت شد. این تحقیق بر اساس طرحی انجام شد که در فروردین سال گذشته در کمیسیون فرهنگی تصویب شد و از تیرماه همان سال به اجرا درآمد.
گزارش این هیات، که اکنون ۱۵ ماه از آغاز کارش می‌گذرد قرار بوده که خیلی پیشتر آماده و به مجلس ارائه شود. برخی از ۱۱ نماینده‌ای که در این هیات عضو هستند بارها به ارائه‌ی قریب‌الوقوع نتایج بررسیهایشان اشاره کرده‌اند. یکی از اینها رئیس هیات، جواد آرین‌منش است که در کمیسیون فرهنگی مجلس نیز عضویت دارد.
آرین منش مهرماه سال پیش در جمع خبرنگاران گفته بود که «امیدواریم تا یک ماه آینده گزارش نهایی این هیات به صحن علنی ارایه شود.» [مهر، ۲۴ مهرماه ۸۴] بنا به گزارش خبرگزاری مهر رئیس هیات تحقیق و تفحص حدود دوماه پیش، ۲۴ تیرماه، نیز اعلام کرده بود که گزارش، نهایی شده و تا آخر تیرماه به مجلس ارائه می‌شود.
بخشهای زیادی از این گزارش پیش از این به وسیله‌ی اعضای هیات تحقیق در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته بود. اواخر تیرماه سال پیش فاطمه رهبر، از اعضای هیات تحقیق و تفحص، در گفتگو با خبرگزاری میراث، آن بخش از گرارش را که به نشر کتاب مربوط می‌شد، عینا و با ذکر جزییات ارائه کرده بود. [میراث، ۲۴ دیماه ۸۴] جواد آرین‌منش نیز، طی یک سال گذشته، در گفتگوهایی به نتایج به دست آمده از این تحقیق اشاره‌های روشنی کرده و جنبه‌هایی از آن را با خبرنگاران در میان گذاشته است.
کمیته تحقیق و تفحص هدف خود را «بررسى چگونگى انطباق برنامه‌ها و عملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى با اهداف و وظايف قانونى اين وزارتخانه و سياست‌هاى فرهنگى جمهورى اسلامى ايران» اعلام کرده است. مهمترین جنبه‌های این گزارش به نشر کتاب، فعالیت مطبوعات، تولیدات سینمایی و تاتر، و دیگر فعالیتهای هنری و فرهنگی اختصاص دارد که وزارت ارشاد بر آنها نظارت داشته یا برای انجامشان یارانه‌هایی اختصاص داده است.
در حوزه‌ی نشر کتاب کمیته‌ی تحقیق و تفحص با بررسی نمونه‌وار ۶۵۹ کتاب از آثار داستانی منتشر شده از تابستان ۱۳۷۸ به این نتیجه رسیده که بیش از ۷۸ درصد این کتابها دارای ایرادهای جدی هستند. مطابق گزارش این کمیته «در لابلاى اين آثار مفاهيمى در زمينه اشاعه ابتذال، عادى سازى روابط محرم و نامحرم، عادى ساختن و از ميان بردن قبح گناه، تشريح صحنه‌هاى خلاف اخلاقى جنسى، اشاعه روابط نامشروع، ترويج روابط غير شرعى قبل از ازدواج ...» وجود دارد. این گزارش همچنین به «بى توجهى به احكام شريعت، به سخره گرفتن اعتقادات و آداب و رسوم دينى و اشاعه تفكرات سكولاريستى» در بسیاری از کتابهای منتشر شده در آن دوران انتقاد می‌کند.
هیات تحقیق و تفحص با بررسی شش دوره فعالیت فستیوال فیلم فجر مواردی از جمله «گسترش فرهنگ لمپنيزم، حاكميت فرهنگ دين زدايى و غرب گرايى بر توليدات سينمايى، خوانندگى و رقص زنان، پخش موسيقي‌هاى غير مجاز، سير صعودى خشونت در فيلمها، توجيه خيانت زن و مرد به يكديگر به عنوان امرى عادى و جايز، به چالش كشيدن مظاهر اقتدار نظام از جمله ارتش، سپاه و تصوير آنان به عنوان نهادهايى متحجر و كهنه گرا، القاء عقب ماندگى مسلمانان، عدم هماهنگى با سياست‌هاى خارجى نظام جمهورى اسلامى، استفاده ابزارى از تصاوير زنان، غيرت زدايى، تبليغ ناامنى زنان، زير سئوال بردن دفاع مقدس، استفاده ضد ارزشى از نمادها و عناوين مقدس با تكنيك‌هاى هنرى، مطرح كردن فرزندان نامشروع به عنوان امرى عادى و غير قبيح، نفى روحيه استكبار ستيزى، خانواده گريزى، ترويج طلاق، خودكشى، رابطه‌هاى پنهان و ... » را مشاهده کرده است.
بر اساس این گزارش تخلفات در حوزه‌ی نمایش و تاتر نیز از جمله «ابتذال كلامى و رفتارى، پوچ‌گرايى و منفي‌گرايى نسبت به جهان و زندگى (تبليغ نيهيليسم اجتماعی)، اهانت و كم ارزش جلوه دادن ارزش‌هاى دفاع مقدس، حريم شكنى اخلاق اسلامى و ارزش‌هاى دينى، ترويج انديشه‌هاى فمينيستى، سياه‌نمايى و تضعيف نظام، ترويج باورهاى مردستيزانه و تضعيف نهاد خانواده و تضعيف باورهاى دينى در مردم و اشاعه منكرات» عنوان شده است.
هیات تحقیق و تفحص از وزارت ارشاد، در حوزه‌ی مطبوعات نیز به تخلفاتی برخورده که تقریبا شبیه تخلفات دیگر حوزه‌هاست. به گفته‌ی آرین‌منش «مهمترين محورهاى تخلفات نشريات و مطبوعات را مواردى از جمله ترويج فرهنگ غرب، هرج و مرج رفتارى، سياه نمايى و تضعيف نظام، ترويج فرهنگ منحط شاهنشاهى، سكولاريسم، تضعيف باورهاى دينى، تضعيف ولايت فقيه، تضعيف قواى سه گانه و تضعيف روحانيت و ارزش‌هاى انقلاب» تشکیل می‌دهند.
در آخر، هیات تحقیق و تفحص از وزارت ارشاد در دوره وزارت احمد مسجد جامعی (۱۳۸۱ـ۱۳۷۸) به این نتیجه رسیده که «به دليل فقدان سياست‌هاى اجرايى و نبود نظارت مناسب، بخش قابل ملاحظه‌اى از توليدات نه تنها در راستاى اهداف و سياست‌هاى فرهنگى نظام مقدس جمهورى اسلامى شكل نگرفته، بلكه از محتواى سوء فرهنگى و ضد فرهنگى برخوردار بوده است.»
یکی از بخشهای این گزارش به تخلفات اداری و مالی مربوط می‌شود. در بخشی از این گزارش تمام بخشها و معاونتهای وزارت ارشاد دوران مسجد جامعی به فعالیتهای غیرقانونی متهم شده‌اند. در گزارش آمده «معاونت مطبوعاتى همچون ساير معاونت‌هاى وزارت ارشاد كه براى انجام امور غيرقانونى نظير بكارگيرى نيرو، پرداخت غيرقانونى به افراد، خريدهاى غيرمجاز مبادرت به ايجاد يك موسسه جانبى غير دولتى و صورى نموده‌اند كه با تشكيل موسسه نشرآوران مرتكب تخلفاتى گرديده است.»
ارائه رسمی و کامل گزارش هیات تحقیق و تفحص واکنش و اعتراضهای تندی را نیز به همراه داشته است. ولی‌الله شجاع‌پوریان یکی از اعضای شورای مرکزی فراکسیون اقلیت مجلس با «بی‌اعتبار و مخدوش» خواندن گزارش آن را «محاکمه و صدور حکم غیابی درباره جمعی از مدیران پرکوشش فرهنگی» ارزیابی کرد. در حالی که شجاع‌پوریان این گزارش را «سیاسی، خطی، به دور از انصاف، مروت و عدالت» ارزیابی می‌کند بخشی از نمایندگان اصولگرا از جمله رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، عماد افروغ با اشاره به «تخلفات میلیاردی در حوزه‌ی نشر» خواهان ارجاع این گزارش به قوه قضاییه و پیگیری حقوقی تخلفات شده‌اند.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران