سکس و دوستی در دنیای مجازی فارسیزبان
۱۳۹۲ آذر ۴, دوشنبه
شکل و ماهیت روابط اینترنتی کاربران ایرانی – بهطور مشخص بین جنسهای مخالف – در سالهای اخیر، همپای روابط شهروندان در دنیای واقعی دستخوش تغییراتی شده است. این تغییرات از اندوختههای فکری و اجتماعی افراد از دنیای واقعی سرچشمه میگیرند. نسل جدید در ایران باورهای خود را به دنیای مجازی هم آورده است.
پایگاه اینترنتی "وطن آنلاین" در نیمه آبانماه سال جاری (۱۳۹۲) بخش‌هایی از نتایج یک پژوهش را منتشر کرد که بر اساس آن ۴۵ میلیون نفر در ایران به اینترنت دسترسی دارند. بر پایه این پژوهش، ۲۹ میلیون نفر از این کاربران (بیش از ۶۴ درصد) جوانان هستند. در این میان ۳۰ درصد جوانان عضو شبکه اجتماعی هستند و ۱۵ درصد آنان برای چتکردن و ۱۰ درصد برای دوستیابی از اینترنت استفاده میکنند.
در دنیای مجازی از همان آغاز، علاوه بر روابط چند دقیقهای و قرارهای چترومی، دوستیهای عمیقی شکل می‌گرفتند که گاه حتی به زندگی مشترک ختم می‌شدند.
بلافاصله پس از آنکه اینترنت در "مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات" در تهران ("پژوهشگاه دانش‌های بنیادی" کنونی) پا گرفت و رفتهرفته به خانه شهروندان رسید، روابط اینترنتی بهوجود آمدند. دختران و پسران بهجای شمارهتلفن، آیدی (نام کاربری) یاهومسنجر عوض میکردند، چون "باکلاستر" بود و البته ارتباط برقرار کردن از طریق آن خصوصیتر.
از همان آغاز که صدای مودم دایلآپ مقدمه ورود به اینترنت بود، هم چت و چتروم وجود داشت و هم قرارهای فردی و جمعی که دنباله آن به دنیای واقعی نیز می‌رسید. کاربران هم در مورد مسایل سیاسی و اجتماعی چت میکردند و هم در مورد مسائل جنسی؛ سکسچت هم وجود داشت. در اتاقهای آسیای چترومهای یاهومسنجر که قلمرو کاربران فارسیزبان بودند، هم ناسزاگویی وجود داشت و هم روابط دوستی برقرار میشد.
در دنیای مجازی اینترنت در واقع دو جنس مخالف به هم میرسیدند، در حالی که پوششی ضخیم بر هویت آنان کشیده شده بود. کاربران در این دنیا فرصت مییافتند صورت خود را از کادر وبکم بیرون نگهدارند و بدن خود را با خیال آسوده به دیگران نشان دهند.
تفاوت نسلها در دنیای مجازی
ورود اینترنت پرسرعت، اینترنت همراه، شبکههای اجتماعی یا نرمافزارهای جدید چت به صحنه، گرچه ابزار کارآمدتری در اختیار کاربران گذاشت، اما در ماهیت روابط افراد با یکدیگر تغییر بنیادین ایجاد نکرد. گروه محافظهکاری که از ابتدا اینترنت را تهدید اخلاقی جامعه میدانست، همچنان منتقد باقی ماند. مخالفت با خدمات صوتی و تصویری رایتل (اپراتور جدید تلفن همراه در ایران) بر روی گوشیهای هوشمند تلفن همراه نیز در همین راستا بود.
گروههای حاضر در فضای مجازی، چه کسانی که تنها برای برآوردهکردن میل جنسی به این دنیا پا گذاشته بودند و چه کاربرانی که اینترنت را تریبون سخنرانی خود میدانستند، نیز کم و بیش پا بر جا ماندند.
تغییر اساسی، زاده باورهای متفاوت نسل جدید است. پایگاه اینترنتی "عصر ایران" در فروردینماه سال جاری گزارش داد که ۷۰ درصد کاربران اینترنتی در ایران را افراد گروه سنی ۲۰ تا ۴۴ سال تشکیل میدهند. بر این اساس، ۴۰ درصد کل کاربران در گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ سال و ۳۰ درصد در گروه سنی ۳۰ تا ۴۴ سال قرار دارند.
نسلی که با اینترنت رشد کرده، نسبت به نسلی که در سالهای جوانی برای نخستین بار مفهومی به نام اینترنت را تجربه کرد، با مناسبات دنیای مجازی متفاوت برخورد میکند. نسل جدید از بسیاری از برخوردهای پیشینیان خود، دستکم در گفتار فاصله میگیرد.
"دهه هفتادی"های دنیای اینترنت (متولدین دهه ۱۳۷۰ در ایران) صرفاً به تأثیر خود در عرصه سیاست افتخار نمیکنند. این نسل نهتنها انتخاب حسن روحانی را دستاورد حضور پررنگ خود پای صندوق رأی میداند، بلکه با کمال افتخار از دستگاههای فروش کاندوم و سرنگ عکس میگیرد و آنها را بهعنوان نمادی از ارتقای سطح بهداشت عمومی شهر خود، با دوستان توییتری و فیسبوکی به اشتراک میگذارد.
کاربر این نسل ابایی از آن ندارد که عکس واقعی خود را آواتار حساب کاربریاش در شبکههای اجتماعی کند و از تابوها بنویسد.
نسل تازه، ادبیات تازه، قواعد تازه
تغییرات برقآسا و شگرف سیاسی و اجتماعی در ایران چشم و گوش نسل جدید را به روی مفاهیم تازهای گشود. این نسل در دنیای مجازی نشان میدهد که همچون نسل پیش از خود بین ارزشهای موروثی و مفاهیم جدید سرگردان نیست. نسل کنونی نه تنها تصاویر استخرپارتی خود را با دوستان در میان میگذارد، بلکه برهنگی خاصی هم در گفتار دارد.
نسل یادشده راحتتر در مورد نیازهای جنسی خود صحبت میکند. حتی گفت‌وگوهای معمول در باره خانواده، تحصیل یا احساسات هم آمیخته به اصطلاحات و ناسزاهای جنسی هستند. گویی این کاربران با تمام وجود فریاد می‌زنند: "سکس حق من است".
در این میان، لحن برهنه دختران در بیان آزادانه نیازهای بدنی و تجربیات جنسی‌شان، تغییر باورهای اجتماعی نسل یادشده را آشکارتر میکند. آنچه به روشنی قابل درک است، رنگباختن پیشداوریها، دستکم در ظاهر است. دختری که از زنانگی خود مینویسد یا پای روابط بالینی خود را به دنیای مجازی باز میکند، حداقل در توییتها یا کامنتهای عمومی، کمتر به "فساد" و "هرزگی" متهم میشود. گویی توافق نانوشتهای در میان است که آزادیهای فردی در حوزه جنسی را رفتهرفته به رسمیت میشناسد. توافقی که بر اساس آن توهین به طرف مقابل یا اظهارنظر خارج از عرف در حوزه مسائل خصوصی "بیفرهنگی" تلقی میشود. همفکران این جریان برقراری رابطه بدنی آزاد برای دختران را، دستکم در ظاهر، بهعنوان حق مسلم پذیرفتهاند.
همزمان واژهها و ترکیبهایی به ادبیات فضای مجازی فارسیزبان راه یافتهاند که البته به سبک معمول دنیای "زیرزمینی" در ایران نه در تریبونهای رسمی سخنی از آنها به میان میآید و نه معادل فارسی برای آنها ساخته شده است. نسل جدید از تجربیات "one night stand" (رابطه یک شبه) و "long distance" (رابطه از راه دور) خود توییت میکند یا از سکس گروهی و تعویض پارتنر مینویسد.
این مفاهیم، خواسته یا ناخواسته، شکاف ژرف بین نسل جدید کاربران با اطرافیان محافظهکار یا بلاتکلیف آنان (نسلی که بین ارزشهای موروثی و جاری معلق است) را به رخ میکشد. محافظهکارانی که همچون همیشه ترجیح میدهند این بخش از جامعه را با چوب "بیاخلاقی" و "بیاحترامی به ارزشها" برانند و زیر حجاب مذهب و سنت پنهانش کنند.
برهنگی رفتار و "انقلاب جنسی"
تغییرات برشمرده برشی کوچک از رفتار اینترنتی کاربران ایرانی تنها در یک حوزه است: حوزه روابط خصوصی و جنسی. در این میان تمایل به پنهانکردن سن، جنسیت، شغل و موقعیت اجتماعی را هم نباید از نظر دور داشت. به بیان دیگر، مشخص نیست که قالب کاربران در دنیای واقعی هم بخواهند یا بتوانند مانند دنیای مجازی رفتار کنند.
علاوه بر این، با وجود اینکه مجموعه رفتار یادشده به کاربران شهرهای خاص محدود نمیشود و در میان آنان کاربران فراوانی از شهرهای کوچک یا مذهبی هم حضور دارند، نمیتوان قاطعانه ادعا کرد که تغییرات به هر گوشه و کنار جامعه خارج از اینترنت ایران هم نفوذ کردهاند.
گذشته از اینها، منش کاربران نسل جدید در دنیای مجازی هم خالی از تضاد نیست.
در مجموع رفتار و گفتار کاربران دنیای مجازی فارسیزبان، صرف نظر از جنس و سن آنان، به مراتب بیپرواتر شده است. این بیپروایی خواسته یا ناخواسته به دنیای واقعی هم سرک میکشد، حتی اگر فراگیر نباشد. برخی از گردشگران خارجی ادعا میکنند در مهمانیهایی در ایران بودهاند که سکس دستهجمعی و روابط جنسی آزاد، بخشی از آنها بوده است. با وجود این، سخنگفتن از "انقلاب جنسی" در جامعه ایران، به آن مفهومی که واژه "انقلاب" در ذهن تداعی میکند، ادعای جسورانهای است.